< Return to Video

Comparing Roman and Byzantine Empires

  • 0:01 - 0:02
    Roma İmperiyasının
  • 0:02 - 0:04
    süqutundan sonra
    onun davamçısı olan
  • 0:04 - 0:08
    və özünü
    Roma adlandıran
  • 0:08 - 0:11
    Bizans İmperiyası haqqında
    bir neçə videomuz var.
  • 0:11 - 0:14
    Bu videoda Roma İmperiyasının
  • 0:14 - 0:16
    Şərqi və Qərbi Roma imperiyalarına
  • 0:16 - 0:19
    bölünməzdən əvvəlki dövrü ilə
  • 0:19 - 0:23
    sonralar Bizans İmperiyası adlanan
  • 0:23 - 0:26
    Şərqi Roma İmperiyası arasındakı
  • 0:26 - 0:30
    fərqlər haqqında danışacam.
  • 0:30 - 0:33
    Roma İmperiyasında hansı
    dəyişikliklər baş vermişdi?
  • 0:33 - 0:36
    Bu ərazilərin təxminən 400-cü ildə necə
  • 0:36 - 0:38
    göründüyünə nəzər yetirək.
  • 0:38 - 0:41
    İnzibati cəhətdən
  • 0:41 - 0:43
    bir imperiya olsa da,
  • 0:43 - 0:46
    qərb Roma tərəfindən,
  • 0:46 - 0:48
    şərq isə Konstantinopol tərəfindən
  • 0:48 - 0:51
    ayrı-ayrılıqda idarə olunurdu.
  • 0:51 - 0:54
    Əksər tarixçilər Bizans İmperiyasının
    başlanğıcını
  • 0:54 - 0:57
    paytaxtı Bizansa köçürən,
    adını Konstantinopol olaraq dəyişdirən
  • 0:57 - 1:02
    Konstantinin hakimiyyətə gəldiyi dövr hesab edirlər.
  • 1:02 - 1:04
    ...
  • 1:04 - 1:08
    476-cı ildə qərbi Roma İmperiyası
    süqut edir
  • 1:09 - 1:12
    və qərb müxtəlif
    Alman krallıqlarına parçalanır,
  • 1:12 - 1:15
    amma paytaxtı Konstantinopol olan
  • 1:15 - 1:18
    şərqi Roma imperiyası varlığını qoruya bilir.
  • 1:18 - 1:21
    Onlar özlərini bizanslar yox,
  • 1:21 - 1:23
    romalılar və
  • 1:23 - 1:25
    Roma İmperiyası adlandırırdılar.
  • 1:25 - 1:27
    Daha sonralar tarixçilər
  • 1:27 - 1:30
    Roma İmperiyasının bu dövrünü
    Bizans İmperiyası
  • 1:30 - 1:33
    adlandıraraq ayırmağa çalışdılar.
  • 1:33 - 1:36
    Yustinianın dövründə
    dirçəliş baş vermişdir.
  • 1:36 - 1:39
    O, İtaliya yarımadası daxil olmaqla,
    qərbin əhəmiyyətli
  • 1:39 - 1:43
    hissəsini tutmağa nail olmuşdur,
    lakin zaman keçdikcə
  • 1:43 - 1:46
    Bizans İmperiyası xüsusilə
    şərqdə İslamın yayılması ilə
  • 1:46 - 1:50
    mübarizə aparmağa məcbur olur.
  • 1:50 - 1:52
    İkinci minillikdə
  • 1:52 - 1:56
    müsəlman türkləri
  • 1:56 - 2:00
    Bizans İmperiyasına daha çox basqın edir.
  • 2:00 - 2:01
    Dördüncü Səlib yürüşlərində
  • 2:01 - 2:05
    qərb səlibçiləri Konstantinopolu ələ keçirir.
  • 2:05 - 2:08
    1453-cü ildə
  • 2:08 - 2:12
    mərkəzi Konstantinopol olan
    şərqi Roma İmperiyası
  • 2:12 - 2:15
    Osmanlılar tərəfindən
    ələ keçirilir
  • 2:15 - 2:20
    və bu da qərbi Roma İmperiyasından
  • 2:20 - 2:23
    1000 il sonra
  • 2:23 - 2:25
    Bizans və ya
  • 2:25 - 2:28
    şərqi Roma İmperiyasının
  • 2:28 - 2:31
    sonu olur.
  • 2:31 - 2:33
    Bizans İmperiyası və
  • 2:33 - 2:35
    Roma imperiyası arasındakı
  • 2:35 - 2:39
    fərqli və oxşar cəhətlər haqqında düşünək.
  • 2:41 - 2:44
    Güc mərkəzinə nəzər yetirək.
  • 2:44 - 2:47
    Roma İmperiyası
  • 2:47 - 2:50
    tarixdə güc mərkəzinin
  • 2:50 - 2:53
    əsasını təşkil edir.
  • 2:53 - 2:57
    Qərbi Roma İmperiyası sonlara doğru
  • 2:57 - 3:00
    Ravenna adlandırıldı və Konstantin
  • 3:00 - 3:02
    paytaxt Konstantinopolu Bizantiona çevirdi.
  • 3:02 - 3:05
    Konstantinin hər iki imperiyanın
    imperatoru olmağına baxmayaraq,
  • 3:05 - 3:07
    bununla Bizans İmperiyasının rəsmi olaraq
  • 3:07 - 3:09
    əsası qoyulmuş oldu.
  • 3:09 - 3:11
    Krallıq dövrünün ilk zamanlarından
  • 3:11 - 3:15
    eramızın ilk əsrlərinə qədər
    Roma imperiyasının
  • 3:15 - 3:18
    paytaxtı Roma olmuşdur.
  • 3:18 - 3:22
    Konstantin imperiyanın
    güc mərkəzi olan
  • 3:22 - 3:25
    paytaxtı dəyişdirməklə, yəni
    onu Romadan Bizantiona köçürməklə
  • 3:25 - 3:29
    Bizans İmperiyasının əsasını qoyurş.
  • 3:29 - 3:33
    O, paytaxtı Konstantinopol adlandırmışdı.
  • 3:33 - 3:35
    Dilə nəzər yetirək.
  • 3:35 - 3:38
    Roma İmperiyasının dili Latın dilidir.
  • 3:38 - 3:41
    Bizans İmperiyasının başlanğıcında
  • 3:41 - 3:45
    Latın dili yunan dili ilə birləşdi, lakin
  • 3:45 - 3:49
    sonralar yunan dili daha çox istifadə edildi.
  • 3:49 - 3:51
    Herakl yeddinci əsrdə
  • 3:51 - 3:56
    yunan dilini Bizans İmperiyasının
    rəsmi dili etdi.
  • 3:56 - 3:59
    Roma tarixində
  • 3:59 - 4:02
    onların dini Roma panteonu idi.
  • 4:02 - 4:05
    Roma İmperiyasının sonlarında,
  • 4:05 - 4:09
    dördüncü əsrdə,
    Konstantinin dövründə
  • 4:09 - 4:12
    xristianlıq qanuniləşdirildi
    və şərqin və qərbin
  • 4:12 - 4:16
    sonuncu imperatoru Feodosi
  • 4:16 - 4:21
    tərəfindən rəsmi dinə çevrildi.
  • 4:21 - 4:23
    Konstantin tərəfindən Şərqi Roma İmperiyasının,
  • 4:23 - 4:27
    yəni Bizans İmperiyasının əsası qoyulmuşdur.
  • 4:27 - 4:30
    İmperiyanın ilk illərindən
    orada xristianlıq hökm sürürdü,
  • 4:30 - 4:34
    və zaman keçdikcə həmin din daha da möhkəmləndi.
  • 4:34 - 4:37
    Şərq və Qərb arasındakı,
    Latın xristian kilsəsi
  • 4:37 - 4:40
    və yunan xristian kilsəsi arasındakı
  • 4:40 - 4:43
    mənəvi parçalanmadan bəhs edəcəyik.
    1054-cü ildə parçalanmalar
  • 4:43 - 4:47
    daha da artır və rəsmi olaraq
  • 4:47 - 4:49
    Böyük Parçalanma dövrü başlayır.
  • 4:49 - 4:53
    Roma İmperatorluğunun özünəməxsus
    hüquqi ənənəsi var
  • 4:53 - 4:56
    və bunu Roma qanunu adlandıra bilərik.
  • 4:56 - 4:59
    Qərb sivilizasiyasına
    təsiri böyük olduğundan
  • 4:59 - 5:01
    bir çox hüquqi terminlər
  • 5:01 - 5:04
    latın dilindən gəlir.
  • 5:04 - 5:07
    Bizans imperiyasında
    əksəriyyəti latın dilində
  • 5:07 - 5:11
    yazılmış Roma qanunları
    tətbiq edilirdi.
  • 5:11 - 5:14
    Yustinian Roma qanunlarında
    islahatlar etməyə,
  • 5:14 - 5:16
    qanunları daha ardıcıl və dəqiq yazmağa çalışmışdır.
  • 5:16 - 5:18
    Yustinian kodeksi.
  • 5:19 - 5:23
    İmperator üçüncü Leonun
    məşhur ekloqası var idi.
  • 5:23 - 5:26
    Roma qanunlarında
    tətbiq edilən islahatlar və
  • 5:26 - 5:29
    düzəlişlərdən sonra, yeni qanunlarda
    latın dilinə nəzərən
  • 5:29 - 5:31
    yunan dilindən daha çox
    istifadə edilmişdir.
  • 5:31 - 5:34
    Həmin qanunlarda xristianlıq təsiri daha çoxdur.
  • 5:34 - 5:38
    Roma imperiyası dövründə idarəetmə
  • 5:38 - 5:42
    əsasən imperiyanın vilayətlərə bölünməsi ilə
  • 5:42 - 5:46
    həyata keçirilirdi.
  • 5:46 - 5:49
    Konstantindən əvvəl
  • 5:49 - 5:51
    imperator Diokletian hakimiyyətə gəldi.
  • 5:51 - 5:56
    O, islahatlar keçirdi,
    şərq və qərbin, daha sonra isə
  • 5:56 - 6:00
    onlara tabe olan imperatorların
    birləşdiyi tetraxiya kimi tanınan
  • 6:00 - 6:04
    bir idarəetmə sistemi yaratdı,
  • 6:04 - 6:07
    həmçinin, vilayətin nə olduğunu
    yenidən müəyyənləşdirdi,
  • 6:07 - 6:09
    Vilayətlər öncə yeparxiyaya,
  • 6:11 - 6:13
    daha sonra prefektlərə,
  • 6:13 - 6:16
    sonda isə tetraxlara daxil olurdular.
  • 6:16 - 6:19
    Bizans imperiyasında bunun
  • 6:19 - 6:22
    elementlərini görmək mümkündür.
  • 6:22 - 6:25
    Konstantin təkcə Konstantinopolun,
    Bizansın deyil,
  • 6:25 - 6:27
    həm də şərq və qərbin imperatoru idi
  • 6:27 - 6:29
    və o, tetraxiyanı ləğv etsə də,
  • 6:29 - 6:32
    vilayətlərin öncə yeparxiyaya,
  • 6:32 - 6:35
    daha sonra isə prefektlərə
  • 6:35 - 6:39
    daxil olmasını saxladı,
  • 6:39 - 6:42
    lakin yeddinci əsrin ortalarında
  • 6:42 - 6:45
    Biznas İmperatorluğu feodal sistemə keçdi.
  • 6:45 - 6:47
    Bu, yunan dilini rəsmi dilə çevirən
  • 6:47 - 6:51
    Heraklın dövründə baş vermişdi.
  • 6:51 - 6:53
    Bu sistem Qərbi Avropadakı
  • 6:53 - 6:56
    feodal sistemi ilə müqayisə olunurdu,
  • 6:56 - 7:00
    çünki həmin sistemə əsasən yerli hökmdarlara
    hərbi xidmət müqabilində
  • 7:00 - 7:03
    torpaq sahələri verilməsi və
  • 7:03 - 7:07
    imperatora vəsait göndərilməsi mümkün idi.
  • 7:08 - 7:11
    Roma İmperiyası mədəniyyətinə aid
  • 7:11 - 7:13
    bir çox məqamı qeyd edə bilərik.
  • 7:13 - 7:17
    Araba yarışıları, qladiator döyüşləri,
  • 7:19 - 7:23
    Olimpiya oyunları və s.
  • 7:24 - 7:26
    Olimpiya oyunları qədmin Yunanıstanda yaranmış,
  • 7:26 - 7:30
    1000 ildən çoxdur davam edirdi.
  • 7:31 - 7:34
    Bunlardan bəziləri davam etdi,
    bəziləri isə yox.
  • 7:34 - 7:37
    Araba yarışı anlayışı hələ də mövcuddur,
  • 7:37 - 7:39
    hətta Yustinian müəmmalı araba yarışından
  • 7:39 - 7:44
    sonra demək olar ki, devriləcəkdi.
  • 7:44 - 7:47
    Olimpiya oyunları keçirilmirdi.
  • 7:47 - 7:50
    Feodosi bunun xristian ənənəsinə
    uyğun olmadığına inanırdı,
  • 7:50 - 7:54
    ancaq imperatorluq tətilləri, ad günləri
    kimi anlayışlar var idi.
  • 7:55 - 7:56
    Bizans İmperiyası
    bəzi ənənələri davam etdirdi,
  • 7:56 - 8:01
    digərlərini isə ortadan qaldırdı.
  • 8:01 - 8:03
    ...
  • 8:03 - 8:04
    ...
  • 8:04 - 8:06
    ...
  • 8:06 - 8:10
    Biznas İmperiyası ilə
  • 8:10 - 8:12
    Roma İmperiyasının
  • 8:12 - 8:15
    başqa hansı cəhətləri
  • 8:15 - 8:19
    oxşar idi?
Title:
Comparing Roman and Byzantine Empires
Description:
more » « less
Video Language:
English
Team:
Khan Academy
Duration:
08:19

Azerbaijani subtitles

Revisions Compare revisions

Our website uses cookies for analysis purposes.