Son 4 milyar yılın kısa özeti (dinozorlar dahil değil)

Bu neşeli, kasırga gibi 4 milyar yıllık evrim turunda paleontolog ve TED Fellow Lauren Sallan bize tarih öncesi dünyada çok geniş çeşitlilikle dolaşmış hayvanları tanıtıyor (kanatlı köpek balıklarından koşabilen timsahlara ve oradan da uzun boyunlu gergedanlara) ve paleontolojinin neden dinozorlardan çok daha öte bir şey olduğunu gösteriyor.

Paleontoloji

küçük çocuklara yönelik bir bilim dalı,

dinozor kalıntıları kazıp
çıkarmaya dayalı,

üstelik ''Jurassic Park'' kostümü giyerek.

Kafatasları yerden fırlar

ve turistik yerlerde
ağzı açık bakılmak için sergilenir.

tıklama tuzakları, boyama kitapları
ve canavar filmleri dışında

bunun başka alanı bilinmiyor.

Hayır...

Bekleyin.

Bu hiç Paleontoloji değil.

Paleontoloji geçmiş hayatın
tüm incelemesi demek.

Bütün geçmiş zaman.

Atalarımızdan uzaylı formlarına kadar.

''Kimiz biz?'' gibi temel soruları içerir,

''Buraya nasıl geldik?'' gibi,

''Biz'' tanımını mümkün olan
en geniş şekilde ele alır:

hayatın kendisini.

Dinozorlar, bir kuş grubu

ve bu grubun küçük bir kısmı.

(Gülme sesleri)

Yine de medya ilgisini
en çok onlar çekiyor.

[Antik dönemin inanılmaz çeşitliliği,
Dinozorlar, Paleontoloji]

Bu çok doğru bir düşünce;
bunu ben uydurmadım.

Bu sadece gerçek.

Neyse, çoğu paleontolog dinozorları
bağımlılık yapıcı olarak görüyor.

Fosil kalıntılarında
çok daha havalı şeyler var

ve bunun hakkında çok bilgi sahibiyiz.

Hadi dinozorlar olmadan son 4 milyar yılın

kısa bir özetini yapalım.

(Gülme sesleri)

İlk olarak genetik materyal.

Virüsler, temel olarak,
protein üretmeye başladılar

ve çevrelerine zarar verdiler.

Dünya'ya hayat bulaştı.

Bu yeni bakterilerden bazıları
gün ışığını yemeyi,

oksijen üretmeyi,

havadan karbon çekmeyi

ve diğer mikropların demir yiyeceklerini

onları pasa dönüştürerek
yok etmeyi öğrendiler.

Bu milyarlarca yıl devam etti.

Bazı bakteriler diğer bakterileri yedi.

Oksijeni enerjiye
çevirebilecek gücü kazanıp

hayvanların ve bitkilerin
öncüleri oldular.

Fakat sonuç olarak iklim şokları yaşandı,

sıcaktan tekrar soğuğa dönüldü

ve Dünya buzullarla çevrilmiş
bir kar topu hâline geldi.

Bu dönemin teknik ismi
''Kar Topu Dünyası.''

(Gülme sesleri)

700-800 milyon yıl önce.

Her neyse, mikroplar çok hücreli
hayat oluştururken

birbirlerine bağlandı.

600 milyon yıl önce

mikropları sudan emen
geometrik koloniler ortaya çıktı.

Bunların yerini kısa zamanda
modern hayvanların ataları aldı.

Kambriyen patlaması.

Istakozun akrabaları,

kavrayıcı kollarını kullanarak
diğer hayvanları yedi.

Zırhlı kıvrılan midye solucanları
deniz tabanı boyunca ve içinde sürünürek

yeni bir ekosistem yarattı.

İlk kurbağa yavrusu benzerleri
antik kıyı şeridine taşınırken

boğazlarındaki dişlerle
yılan balığı benzerleri

otobüs boyutunda deniz canavarlarından

ve aç deniz akreplerinden kaçarken

dondurma koni mercanlardan
ilk resiflerin üzerinde yüzmüş.

Bitki mantarları karaya çıktı.

Fakat sonra buzullar geri dönüp
neredeyse her şeyi öldürdü.

Ama kitlesel yok oluşlar
fırsatlar oluşturur.

Çenesiz balıklar okyanusu işgal etti;

av noktaları, çatal dişler
ve son olarak yüzgeçler.

Örümcekler, akrepler, salyangozlar
ve solucanlar karaya çıktı.

Çin'in oralarda bir yerde
bir balık çene geliştirip

çenesiz balıkların, deniz akreplerinin

ve dallanan planktokların

neslini bitmeye götürdü.

Bu balıklardan bazıları,

yüzgecinde kol kemikleri olanlarında

parmaklar filizlendi,

yüzgeç başına 7 veya 8 parmak.

Karada, bitkiler ağaç olup

inanılmaz büyüdü

veya ölmeden önce
bir kere sporlarını yaydılar.

Fakat sonra yine buzullar geldi

ve bu kitlesel yok olmanın
iki numaralısıydı.

Zaman garip balıkların
ve denizi kaplayan zambakların zamanıydı.

Kanatlı köpek balıkları.

Keskin testere çeneli köpek balıkları.

Küçük dişlerle kaplı yüzgeçleri
olan köpek balıkları.

Ezici diş plakaları olan köpek balıkları.

İlk kez günümüzün maymun balığı ve yılan
balıklarına benzer kemikli balıklar çıktı.

Sulak alanlar gelişti,

üç metre uzunluğunda avcı kırk ayaklar
ve dev yusufçuklar ortaya çıktı.

Bunlar süper kıta
Pangea boyunca yayıldı ve öldü,

kömür oluştu,

100 milyon yıllık
Buz Devri'ne önderlik etti.

Sonunda, omurgalılar
kalıcı olarak karaya çıktı,

beraberinde timsah benzeri amfibiyanlar

ve kılıç dişli proto memeliler.

Fakat sonra volkanlar
bütün Sibirya'yı eritti,

neredeyse her şey öldü

ve bu üç numaralı kitlesel yok oluştu.

(Gülme sesleri)

Gündüz hayatı neredeyse öldü.

Sadece yalnız tusk dişli memeli
hayatta kaldı ve gelişti

ama kısa zamanda
koşabilen timsahlar yerlerini aldı.

Okyanusta, deniz sürüngenleri,

büyük oranda
deniz kestanelerinin akrabalarını

ve zırhlı kalamarlarla, ammonoidlerin
her türlü cinsini ve formunu oluşturdu.

Fakat sonra Pangea parçalanmaya başladı,

bir gün Atlantik Okyanusu olacak

atmosfere toksik gaz kusan

bir lav denizi oluşturdu

ve bu dördüncü kitlesel imhaydı.

(Gülme sesleri)

Evet, aslında beş seferden
çok daha fazlası var,

bunlar sadece büyük olanlar.

(Gülüşmeler)

Sonunda balina boyutunda balıklar oluştu

ve günümüz balıkları resiflerde toplandı,

güneş ışınlarını yiyen su yosunlarını
kullanarak devasa oldular.

Yengeçler, vatozlar
ve öbür balıklar ezici dişleriyle,

ağır kabuklarıyla ortaya çıktı

ve avcı-av arasındaki
silahlanma yarışına önderlik etti.

Bu sırada deniz biyoçeşitliliğinde
patlama yaşandı.

Memeliler ağaçlara tırmandı, uçtu

ve günümüzdeki davranışlarına
benzer birçok başka şey yaptılar.

İlk arılar tarafından polenleştirilmiş
ilk çiçeklerle beslendiler.

Hem karada hem de denizde
modern dünyaya önderlik eden

ekolojik bir devrim oldu.

Ama sonra Meksika'ya bir asteroit çarptı

ve dünyanın öbür ucunda
Hindistan'daki volkanları tetikledi

ve tekrardan neredeyse her şey öldü.

(Kahkahalar)

Fakat her zaman bir fakat var ki buradayız

memeliler küllerinden doğup

aşırı sıcak altında küçülüp daha sonra
her zamankinden çok büyüdüler.

Kuzey Kutbu'nda palmiye ağaçları
ve yılanlar vardı.

Yırtıcı geyik köpekleri
antik nehirler boyunca keyif sürerken

akrabaları okyanusa geri dönüp

samur benzeri ilk balinalar oldular.

Sırtlanlar ve diğer karnivorlar

devasa uzun boyunlu gergedanlar
tarafından kovalanmadı.

Buradaki her şey kısmet tanıdık gelse de

aslında değil.

Antarktika'da başlayan buz devri

ilk kalıcı kutup buz örtüsünü
200 milyon yılda oluşturdu.

Bu Dünya'nın geri kalanını kuruttu

fakat çimlerin, kemirgenlerin
ve kedilerin artmasına imkân verdi.

Afrika'da bir yerde

bir ape yeni büyük savana
üstünde yürümeye başladı.

Ah, bundan bahsetmem lazım,

devasa kılıç dişli somon ortaya çıktı.

(Kahkahalar)

Yani biz bunların hepsinin nasıl olduğunu

ve daha da fazlasını biliyoruz.

Nasıl?

Neden?

Paleontoloji, birçok diğer alan
ve teknolojilerin kesişimiye birlikte

gelişen bir bilim.

Fosil kalıntılarından daha büyük veri yok

ve her birini kazıyoruz.

CAT taramalarını,

izotopları,

genomları,

robotları,

matematik simülasyonlarını

ve bütün türlerde analitiği kullanıyoruz.

Biz hepsini maksimuma
çıkartıyoruz ki geçmişi

ve evrimin nasıl çalıştığını anlayalım.

Bu ayrıca bize gelecekle alakalı
tahmin yapma fırsatı tanıyor.

Sıradaki kitlesel yok olmadan
sonra ne olacak?

Ne tür gariplikler görülecek?

Memeliler tekrardan mı küçülecek?

Hatta memeli olacak mı?

Özetle

dinozorlarla alakalı çok şey öğrendik.

Fakat geçmişte yaşamış diğer
%99,9 türden öğrenilecek hâlâ çok şey var.

Ve paleontoloji bu.

Teşekkürler.

(Alkışlar ve tezahüratlar)