WEBVTT

00:00:01.024 --> 00:00:02.754
Paleontoloji

00:00:02.778 --> 00:00:05.619
küçük çocuklara yönelik bir bilim dalı,

00:00:05.643 --> 00:00:08.372
dinozor kalıntıları kazıp
çıkarmaya dayalı,

00:00:08.372 --> 00:00:10.635
üstelik ''Jurassic Park'' kostümü giyerek.

00:00:11.188 --> 00:00:13.236
Kafatasları yerden fırlar

00:00:13.260 --> 00:00:15.896
ve turistik yerlerde
ağzı açık bakılmak için sergilenir.

00:00:16.204 --> 00:00:19.821
tıklama tuzakları, boyama kitapları
ve canavar filmleri dışında

00:00:19.821 --> 00:00:22.125
bunun başka alanı bilinmiyor.

00:00:22.792 --> 00:00:23.942
Hayır...

00:00:24.357 --> 00:00:25.507
Bekleyin.

00:00:26.801 --> 00:00:29.221
Bu hiç Paleontoloji değil.

NOTE Paragraph

00:00:29.815 --> 00:00:33.965
Paleontoloji geçmiş hayatın 
tüm incelemesi demek.

00:00:33.989 --> 00:00:35.545
Bütün geçmiş zaman.

00:00:35.569 --> 00:00:38.264
Atalarımızdan uzaylı formlarına kadar.

00:00:38.693 --> 00:00:42.336
''Kimiz biz?'' gibi temel soruları içerir,

00:00:42.360 --> 00:00:44.042
''Buraya nasıl geldik?'' gibi,

00:00:44.066 --> 00:00:46.736
''Biz'' tanımını mümkün olan
en geniş şekilde ele alır:

00:00:47.058 --> 00:00:48.796
hayatın kendisini.

NOTE Paragraph

00:00:49.714 --> 00:00:52.769
Dinozorlar, bir kuş grubu

00:00:52.793 --> 00:00:54.960
ve bu grubun küçük bir kısmı.

NOTE Paragraph

00:00:54.984 --> 00:00:56.182
(Gülme sesleri)

NOTE Paragraph

00:00:56.206 --> 00:00:59.182
Yine de medya ilgisini 
en çok onlar çekiyor.

NOTE Paragraph

00:00:59.206 --> 00:01:02.169
[Antik dönemin inanılmaz çeşitliliği,
Dinozorlar, Paleontoloji]

NOTE Paragraph

00:01:02.169 --> 00:01:05.251
Bu çok doğru bir düşünce;
bunu ben uydurmadım.

00:01:05.275 --> 00:01:06.886
Bu sadece gerçek.

00:01:06.910 --> 00:01:12.590
Neyse, çoğu paleontolog dinozorları
bağımlılık yapıcı olarak görüyor.

00:01:12.919 --> 00:01:15.855
Fosil kalıntılarında
çok daha havalı şeyler var

00:01:15.879 --> 00:01:18.227
ve bunun hakkında çok bilgi sahibiyiz.

00:01:18.251 --> 00:01:21.244
Hadi dinozorlar olmadan son 4 milyar yılın

00:01:21.268 --> 00:01:23.482
kısa bir özetini yapalım.

NOTE Paragraph

00:01:23.506 --> 00:01:24.783
(Gülme sesleri)

NOTE Paragraph

00:01:24.807 --> 00:01:26.720
İlk olarak genetik materyal.

00:01:26.744 --> 00:01:29.886
Virüsler, temel olarak,
protein üretmeye başladılar

00:01:29.910 --> 00:01:32.102
ve çevrelerine zarar verdiler.

00:01:32.514 --> 00:01:35.243
Dünya'ya hayat bulaştı.

00:01:35.826 --> 00:01:39.723
Bu yeni bakterilerden bazıları
gün ışığını yemeyi,

00:01:39.747 --> 00:01:41.255
oksijen üretmeyi,

00:01:41.279 --> 00:01:43.247
havadan karbon çekmeyi

00:01:43.271 --> 00:01:46.405
ve diğer mikropların demir yiyeceklerini

00:01:46.405 --> 00:01:48.764
onları pasa dönüştürerek 
yok etmeyi öğrendiler.

00:01:48.788 --> 00:01:51.557
Bu milyarlarca yıl devam etti.

NOTE Paragraph

00:01:51.581 --> 00:01:54.724
Bazı bakteriler diğer bakterileri yedi.

00:01:54.748 --> 00:01:58.423
Oksijeni enerjiye 
çevirebilecek gücü kazanıp

00:01:58.447 --> 00:02:01.685
hayvanların ve bitkilerin 
öncüleri oldular.

00:02:01.709 --> 00:02:04.494
Fakat sonuç olarak iklim şokları yaşandı,

00:02:04.518 --> 00:02:07.005
sıcaktan tekrar soğuğa dönüldü

00:02:07.029 --> 00:02:11.091
ve Dünya buzullarla çevrilmiş 
bir kar topu hâline geldi.

00:02:11.538 --> 00:02:14.834
Bu dönemin teknik ismi 
''Kar Topu Dünyası.''

NOTE Paragraph

00:02:15.434 --> 00:02:18.283
(Gülme sesleri)

NOTE Paragraph

00:02:18.307 --> 00:02:20.728
700-800 milyon yıl önce.

00:02:20.752 --> 00:02:23.337
Her neyse, mikroplar çok hücreli 
hayat oluştururken

00:02:23.361 --> 00:02:25.672
birbirlerine bağlandı.

NOTE Paragraph

00:02:25.696 --> 00:02:27.617
600 milyon yıl önce

00:02:27.641 --> 00:02:31.720
mikropları sudan emen 
geometrik koloniler ortaya çıktı.

00:02:31.744 --> 00:02:35.736
Bunların yerini kısa zamanda
modern hayvanların ataları aldı.

00:02:36.077 --> 00:02:38.442
Kambriyen patlaması.

00:02:38.466 --> 00:02:39.509
Istakozun akrabaları,

00:02:39.509 --> 00:02:44.367
kavrayıcı kollarını kullanarak 
diğer hayvanları yedi.

00:02:44.749 --> 00:02:49.455
Zırhlı kıvrılan midye solucanları 
deniz tabanı boyunca ve içinde sürünürek

00:02:49.479 --> 00:02:51.518
yeni bir ekosistem yarattı.

00:02:52.097 --> 00:02:56.403
İlk kurbağa yavrusu benzerleri
antik kıyı şeridine taşınırken

00:02:56.427 --> 00:02:59.998
boğazlarındaki dişlerle 
yılan balığı benzerleri

00:03:00.022 --> 00:03:03.601
otobüs boyutunda deniz canavarlarından

00:03:03.601 --> 00:03:05.817
ve aç deniz akreplerinden kaçarken

00:03:05.817 --> 00:03:08.750
dondurma koni mercanlardan 
ilk resiflerin üzerinde yüzmüş.

00:03:09.139 --> 00:03:11.353
Bitki mantarları karaya çıktı.

00:03:11.703 --> 00:03:14.641
Fakat sonra buzullar geri dönüp 
neredeyse her şeyi öldürdü.

NOTE Paragraph

00:03:15.641 --> 00:03:18.380
Ama kitlesel yok oluşlar
fırsatlar oluşturur.

00:03:18.404 --> 00:03:20.800
Çenesiz balıklar okyanusu işgal etti;

00:03:20.824 --> 00:03:24.522
av noktaları, çatal dişler 
ve son olarak yüzgeçler.

00:03:24.546 --> 00:03:29.172
Örümcekler, akrepler, salyangozlar
ve solucanlar karaya çıktı.

00:03:29.649 --> 00:03:33.117
Çin'in oralarda bir yerde
bir balık çene geliştirip

00:03:33.141 --> 00:03:35.768
çenesiz balıkların, deniz akreplerinin

00:03:35.792 --> 00:03:37.895
ve dallanan planktokların

00:03:37.919 --> 00:03:39.537
neslini bitmeye götürdü.

00:03:39.561 --> 00:03:40.752
Bu balıklardan bazıları,

00:03:40.776 --> 00:03:42.672
yüzgecinde kol kemikleri olanlarında

00:03:42.696 --> 00:03:44.141
parmaklar filizlendi,

00:03:44.165 --> 00:03:46.434
yüzgeç başına 7 veya 8 parmak.

00:03:47.007 --> 00:03:49.252
Karada, bitkiler ağaç olup

00:03:49.276 --> 00:03:50.656
inanılmaz büyüdü

00:03:50.680 --> 00:03:54.014
veya ölmeden önce 
bir kere sporlarını yaydılar.

NOTE Paragraph

00:03:54.617 --> 00:03:56.958
Fakat sonra yine buzullar geldi

00:03:56.982 --> 00:03:59.347
ve bu kitlesel yok olmanın 
iki numaralısıydı.

00:03:59.371 --> 00:04:02.998
Zaman garip balıkların 
ve denizi kaplayan zambakların zamanıydı.

00:04:03.022 --> 00:04:04.590
Kanatlı köpek balıkları.

00:04:04.590 --> 00:04:06.609
Keskin testere çeneli köpek balıkları.

00:04:06.633 --> 00:04:09.299
Küçük dişlerle kaplı yüzgeçleri 
olan köpek balıkları.

00:04:09.323 --> 00:04:11.489
Ezici diş plakaları olan köpek balıkları.

00:04:11.513 --> 00:04:16.111
İlk kez günümüzün maymun balığı ve yılan 
balıklarına benzer kemikli balıklar çıktı.

NOTE Paragraph

00:04:16.649 --> 00:04:18.014
Sulak alanlar gelişti,

00:04:18.038 --> 00:04:21.887
üç metre uzunluğunda avcı kırk ayaklar
ve dev yusufçuklar ortaya çıktı.

00:04:21.911 --> 00:04:25.474
Bunlar süper kıta 
Pangea boyunca yayıldı ve öldü,

00:04:25.498 --> 00:04:27.006
kömür oluştu,

00:04:27.030 --> 00:04:30.259
100 milyon yıllık 
Buz Devri'ne önderlik etti.

NOTE Paragraph

00:04:30.716 --> 00:04:35.002
Sonunda, omurgalılar
kalıcı olarak karaya çıktı,

00:04:35.026 --> 00:04:37.359
beraberinde timsah benzeri amfibiyanlar

00:04:37.383 --> 00:04:40.343
ve kılıç dişli proto memeliler.

00:04:40.367 --> 00:04:44.047
Fakat sonra volkanlar
bütün Sibirya'yı eritti,

00:04:44.071 --> 00:04:45.251
neredeyse her şey öldü

00:04:45.275 --> 00:04:47.531
ve bu üç numaralı kitlesel yok oluştu.

NOTE Paragraph

00:04:47.957 --> 00:04:49.087
(Gülme sesleri)

NOTE Paragraph

00:04:49.111 --> 00:04:50.778
Gündüz hayatı neredeyse öldü.

00:04:51.307 --> 00:04:55.970
Sadece yalnız tusk dişli memeli
hayatta kaldı ve gelişti

00:04:56.434 --> 00:04:59.591
ama kısa zamanda 
koşabilen timsahlar yerlerini aldı.

00:04:59.615 --> 00:05:02.353
Okyanusta, deniz sürüngenleri,

00:05:02.377 --> 00:05:06.551
büyük oranda
deniz kestanelerinin akrabalarını

00:05:06.853 --> 00:05:11.759
ve zırhlı kalamarlarla, ammonoidlerin 
her türlü cinsini ve formunu oluşturdu.

NOTE Paragraph

00:05:12.347 --> 00:05:14.760
Fakat sonra Pangea parçalanmaya başladı,

00:05:14.784 --> 00:05:16.481
bir gün Atlantik Okyanusu olacak

00:05:16.505 --> 00:05:19.260
atmosfere toksik gaz kusan

00:05:19.284 --> 00:05:21.696
bir lav denizi oluşturdu

00:05:21.720 --> 00:05:23.853
ve bu dördüncü kitlesel imhaydı.

NOTE Paragraph

00:05:24.195 --> 00:05:25.426
(Gülme sesleri)

NOTE Paragraph

00:05:25.450 --> 00:05:27.718
Evet, aslında beş seferden
çok daha fazlası var,

00:05:27.718 --> 00:05:29.053
bunlar sadece büyük olanlar.

NOTE Paragraph

00:05:29.053 --> 00:05:31.920
(Gülüşmeler)

NOTE Paragraph

00:05:32.662 --> 00:05:36.790
Sonunda balina boyutunda balıklar oluştu

00:05:36.814 --> 00:05:38.877
ve günümüz balıkları resiflerde toplandı,

00:05:38.901 --> 00:05:44.245
güneş ışınlarını yiyen su yosunlarını 
kullanarak devasa oldular.

00:05:44.269 --> 00:05:48.457
Yengeçler, vatozlar 
ve öbür balıklar ezici dişleriyle,

00:05:48.457 --> 00:05:49.936
ağır kabuklarıyla ortaya çıktı

00:05:49.960 --> 00:05:53.466
ve avcı-av arasındaki 
silahlanma yarışına önderlik etti.

00:05:53.490 --> 00:05:56.449
Bu sırada deniz biyoçeşitliliğinde 
patlama yaşandı.

NOTE Paragraph

00:05:57.244 --> 00:05:59.434
Memeliler ağaçlara tırmandı, uçtu

00:05:59.458 --> 00:06:03.693
ve günümüzdeki davranışlarına 
benzer birçok başka şey yaptılar.

00:06:04.238 --> 00:06:08.389
İlk arılar tarafından polenleştirilmiş 
ilk çiçeklerle beslendiler.

00:06:08.413 --> 00:06:12.214
Hem karada hem de denizde 
modern dünyaya önderlik eden

00:06:12.238 --> 00:06:14.105
ekolojik bir devrim oldu.

00:06:14.434 --> 00:06:17.490
Ama sonra Meksika'ya bir asteroit çarptı

00:06:17.514 --> 00:06:21.704
ve dünyanın öbür ucunda 
Hindistan'daki volkanları tetikledi

00:06:21.728 --> 00:06:24.100
ve tekrardan neredeyse her şey öldü.

NOTE Paragraph

00:06:24.124 --> 00:06:25.586
(Kahkahalar)

NOTE Paragraph

00:06:25.610 --> 00:06:30.014
Fakat her zaman bir fakat var ki buradayız

00:06:30.038 --> 00:06:32.419
memeliler küllerinden doğup

00:06:32.443 --> 00:06:36.212
aşırı sıcak altında küçülüp daha sonra 
her zamankinden çok büyüdüler.

00:06:36.236 --> 00:06:38.966
Kuzey Kutbu'nda palmiye ağaçları 
ve yılanlar vardı.

00:06:38.990 --> 00:06:42.569
Yırtıcı geyik köpekleri 
antik nehirler boyunca keyif sürerken

00:06:42.593 --> 00:06:45.048
akrabaları okyanusa geri dönüp

00:06:45.072 --> 00:06:48.246
samur benzeri ilk balinalar oldular.

00:06:48.270 --> 00:06:51.730
Sırtlanlar ve diğer karnivorlar

00:06:51.754 --> 00:06:54.839
devasa uzun boyunlu gergedanlar 
tarafından kovalanmadı.

NOTE Paragraph

00:06:54.863 --> 00:06:57.672
Buradaki her şey kısmet tanıdık gelse de

00:06:57.696 --> 00:06:58.846
aslında değil.

00:06:59.268 --> 00:07:02.545
Antarktika'da başlayan buz devri

00:07:02.569 --> 00:07:06.799
ilk kalıcı kutup buz örtüsünü 
200 milyon yılda oluşturdu.

00:07:07.268 --> 00:07:09.553
Bu Dünya'nın geri kalanını kuruttu

00:07:09.577 --> 00:07:13.632
fakat çimlerin, kemirgenlerin 
ve kedilerin artmasına imkân verdi.

00:07:13.998 --> 00:07:15.506
Afrika'da bir yerde

00:07:15.506 --> 00:07:18.091
bir ape yeni büyük savana 
üstünde yürümeye başladı.

00:07:19.002 --> 00:07:21.231
Ah, bundan bahsetmem lazım,

00:07:21.231 --> 00:07:23.153
devasa kılıç dişli somon ortaya çıktı.

NOTE Paragraph

00:07:23.177 --> 00:07:25.849
(Kahkahalar)

NOTE Paragraph

00:07:26.225 --> 00:07:29.207
Yani biz bunların hepsinin nasıl olduğunu

00:07:29.207 --> 00:07:30.736
ve daha da fazlasını biliyoruz.

00:07:30.760 --> 00:07:31.911
Nasıl?

00:07:31.935 --> 00:07:33.141
Neden?

00:07:33.165 --> 00:07:37.180
Paleontoloji, birçok diğer alan
ve teknolojilerin kesişimiye birlikte

00:07:37.180 --> 00:07:40.374
gelişen bir bilim.

00:07:40.398 --> 00:07:43.128
Fosil kalıntılarından daha büyük veri yok


00:07:43.152 --> 00:07:45.112
ve her birini kazıyoruz.

00:07:45.136 --> 00:07:46.429
CAT taramalarını,

00:07:46.453 --> 00:07:47.802
izotopları,

00:07:47.826 --> 00:07:49.350
genomları,

00:07:49.374 --> 00:07:50.696
robotları,

00:07:50.720 --> 00:07:52.783
matematik simülasyonlarını

00:07:52.807 --> 00:07:55.149
ve bütün türlerde analitiği kullanıyoruz.

00:07:55.173 --> 00:07:58.280
Biz hepsini maksimuma 
çıkartıyoruz ki geçmişi

00:07:58.280 --> 00:08:00.594
ve evrimin nasıl çalıştığını anlayalım.

NOTE Paragraph

00:08:01.049 --> 00:08:04.049
Bu ayrıca bize gelecekle alakalı 
tahmin yapma fırsatı tanıyor.

00:08:04.073 --> 00:08:06.827
Sıradaki kitlesel yok olmadan 
sonra ne olacak?

00:08:06.851 --> 00:08:08.918
Ne tür gariplikler görülecek?

00:08:09.307 --> 00:08:11.374
Memeliler tekrardan mı küçülecek?

00:08:11.712 --> 00:08:13.767
Hatta memeli olacak mı?

00:08:14.831 --> 00:08:16.355
Özetle

00:08:16.379 --> 00:08:19.831
dinozorlarla alakalı çok şey öğrendik.

00:08:20.236 --> 00:08:26.152
Fakat geçmişte yaşamış diğer
%99,9 türden öğrenilecek hâlâ çok şey var.

00:08:26.434 --> 00:08:28.545
Ve paleontoloji bu.

NOTE Paragraph

00:08:28.990 --> 00:08:30.188
Teşekkürler.

NOTE Paragraph

00:08:30.212 --> 00:08:35.219
(Alkışlar ve tezahüratlar)