Nauka w misce z makaronem: Czymże jest cząsteczka? - Josh Kurz

Pełna wersja lekcji: http://ed.ted.com/lessons/the-science-of-macaroni-salad-what-s-in-a-molecule-josh-kurz

Co makaron ma wspólnego z benzyną? Składają się z tych samych składników - atomów, tylko różnie poukładanych. Choć jedno wkładamy do ust, a drugie do baku, to oba są wariacją na ten sam atomowy temat. Josh Kurz rozkłada sałatkę z makaronem na chemiczne czynniki pierwsze.

Lekcja i animacja - Josh Kurz.

Już wiemy, że świat składa się z rzeczy,

takich jak koty

i sałatka z makaronem,

która z kolei składa się z rzeczy

takich jak majonez,

musztarda,

czy seler,

które składają się z cząsteczek.

Teraz widzimy, że te cząsteczki

powstały z tych samych składników,

tylko różnie wymieszanych.

Wróćmy do sałatki.

Fizycznie rozdzieliliśmy ją

na ile się dało.

Teraz rozdzielimy składniki chemicznie,

rozbijając wiązania.

Wiele dużych, skomplikowanych cząsteczek

składa się z mniejszych,

powiązanych razem jak klocki.

Sałatka z makaronem
znów dostarcza świetnego przykładu.

Spójrz na makaron,

a zobaczysz, że jest w nim pełno

skrobi,

zwanej też amylozą,

a to jej cząsteczka.

Rozerwij parę wiązań,

a amyloza rozpadnie się

na małe cząsteczki
glukozy, cukru prostego.

Weź garść tych cząsteczek glukozy,

poukładaj je inaczej,

a wyjdzie celuloza,

z której są zrobione rośliny.

Chociaż makaron z amylozy

i drewniana łyżka z celulozy

wcale nie wyglądają podobnie,

są zrobione z tych samych cząsteczek,

tylko inaczej poukładanych.

Takie rozkładanie
i składanie zachodzi,

kiedy trawisz jedzenie.

Złożone białka, które zjadamy

na przykład w marchewce czy jajku

nadają się do wykorzystania
przez marchew i kury, ale nie nas.

Możemy wykorzystać mniejsze cząsteczki,

z których składają się białka,

aminokwasy.

Kiedy organizm trawi,

rozkłada białka na aminokwasy,

które potem może poskładać

w ludzkie białka.

Ale wróćmy do rozbijania wiązań.

Cząsteczki składają się
z powiązanych atomów.

Jeśli cząsteczki są jak klocki,

atomy to klocki

składające się na te klocki.

Zauważ, że w cząsteczkach

sałatki z makaronem

powtarza się sześć rodzajów atomów:

węgiel,

wodór, tlen,

azot, fosfor

i siarka,

czyli CHONPS.

Są też inne,

ale ta szóstka
to główne składniki sałatki.

Moglibyśmy pójść
o krok dalej,

wykorzystać te atomy,

poprzekładać

i zrobić coś nowego,

choćby benzynę

czy kwas siarkowy,

metan,

albo nylon.

Składają się z tych samych pierwiastków,

co sałatka z makaronem.

Podsumujmy:

wszystko składa się z atomów.

Z atomów są zrobione różne rzeczy.

Atomy, rozmaicie poukładane,

tworzą cząsteczki.

Cząsteczki stale się łączą

i rozdzielają

w coraz to nowe układy.

Trafiają do mieszanin,

rozdzielają się,

znowu mieszają

i tak w kółko.

Tworzywo rzeczy

jest stale w ruchu,

ciągle się zmienia.

Sałatka pozostanie
sałatką tylko na krótko.

Zjesz ją,

część stanie się częścią ciebie,

część prędzej czy później trafi do morza,

zjedzą ją zwierzęta,

które za miliony lat staną się ropą,

z której robimy benzynę.

Tak więc benzyna i sałatka z makaronem

nie różnią się tak bardzo -

składają się z tego samego,

tylko jedno smakuje lepiej.