Teknolojinin evrimi üzerine

Teknoloji hayranı Kevin Kelly "Teknoloji Ne İster?" diye sorarken her yere sızmış ve kompleks olmasının yaşamın evrimine benzediğini fark ediyor.

Sizi bilmem ama ben daha

teknolojinin benim hayatımda
ne anlam ifade ettiğini anlamış değilim.

Geçen bir yılda, teknolojinin bana
gerçekten ne ifade ettiğini düşündüm.

Teknoloji yanlısı mı olmalıyım?
Tamamıyla benimsemeli miyim?

Yoksa temkinli mi olmalıyım? Sizler gibi
ben de son gelişmelerden çok etkilendim.

Ama bir yandan da, birkaç sene önce

sahip olduğum her şeyden vazgeçtim,

bütün teknolojik cihazlarımı sattım
- bisikletim hariç -

ve ABD'nin arka yollarında 5 bin km'lik
bir yolculuğa çıktım, bunu yaparken de

enerjimin çoğunu Twinkies şekerlemeleri
ve abur cuburlardan karşıladım.

(Gülüşmeler)

Ondan beridir, teknolojiyi hayatımdan

bir nebze uzakta tutmaya çalıştım
ki hayatımı yönetmesin.

Bir yandan da, enteresan araç gereçleri
tanıtan bir web sitem var ve burada

teknolojinin en son yenilikleriyle ilgili
günlük saplantılarımı yayımlıyorum.

Denebilir ki teknolojinin gerçekte ne
ifade ettiği hakkında kafam epey karışık,

insanlıkla ilgili, doğa ile ilgili

ve maneviyat ile ilgili.

Ve teknolojinin ne demek olduğunu
bildiğimizden bile emin değilim.

Teknolojinin kayıtlarda bulunan
ilk anlamlarından biri

ki bu benim modern teknoloji kullanımına
dair bulabildiğim tek örnek.

Cambridge Üniversitesi Uygulamalı
Sanatlar ve Fen Fakültesi'nin

1829 yılındaki müfredat programıydı.

Bundan önce, belli ki, teknoloji diye
bir şey yoktu. Ama belli ki vardı.

Ben, Alan Kay'in teknoloji için yaptığı
tanımlamalardan birini çok severim.

Der ki: "Teknoloji sen doğduktan
sonra icat edilmiş her şeydir."

(Gülüşmeler)

Esasında bu konuşacaklarımızı
epey bir özetliyor.

Aslında Danny Hillis bu sözü güncelledi.

Diyor ki: "Teknoloji daha tam olarak
çalışmayan her şeydir."

(Gülüşmeler)

Bu da, sanırım, bugün
konuşacaklarımıza değiniyor biraz.

Ama ben, teknolojinin başka bir
açıklamasıyla daha ilgiliyim.

Daha temel bir şeye uzanan bir şey.

Daha derin bir şey.
Ben, bunu anlamaya çalışırken

kendi araştırmalarımda
işime yaradığını gördüğüm,

soruyu çevreleyen yeni bir yol keşfettim.

Ve bu sabah bundan
ilk defa bahsediyor olacağım.

Buna bir sesli düşünme deneyi diyebiliriz.

İleri sürdüğüm soru, şu soru:

Teknoloji ne ister? Ve bundan

'çikolatalı mı vanilyalı mı ister? ' gibi
bir soru kastetmiyorum. Kastettiğim,

teknolojinin kendine has
trendleri ve ön yargıları nedir?

Zaman içerisinde nereye doğru seyrediyor?
Bunu düşünmenin bir yolu

haklarında çok şeyler duyduğumuz
biyolojik organizmaları düşünmek.

Ve Richard Dawkins'in kullandığı
kurnaz yolla düşünmek, yani

organizmalara basitçe gen olarak,
genleri taşıyan araçlar olarak bakmak.

O soruyor: Genler ne ister? Bencil genler.

Ben de aynı kurnazlıkla soruyorum:

Kültürümüzdeki evrene

teknolojinin gözünden baksak ne görürüz?
Teknoloji ne ister?

Açıkçası bu eksik bir soru,

bir organizmaya bir genmiş gibi bakmak,

ona eksik bir şekilde bakmak demek.

Ama bu gene de çok verimli.
O zaman şunu söylemeye çalışıyorum,

teknolojinin bakışıyla baksak
dünyaya, ne istiyor teknoloji?

Ve bu soruyu sorduğumuzda, bence

yaşama geri dönüp bakmalıyız.
Çünkü açıkçası

teknolojinin nereden
kaynaklandığını izlersek

bir süre sonra yaşama kadar geleceğiz.

Yani ben bu küçük keşfime buradan,
yaşamdan başlamak istiyorum.

Daha önceki konuşmacılardan
duyduğunuz gibi

dünyada şu anki hayatın kapsamı
ile ilgili gerçekten bilgimiz yok.

Hiçbir fikrimiz yok.

Craig Venter'ın okyanuslardaki
DNA dizilerini,

kapsamlı ve parlak bir şekilde
ortaya çıkarma çabası harika.

Brian Farrell'in Dünya üzerindeki
bütün türleri

keşfetme çalışması da
bu gündemin bir parçası.

Yapılması gereken şeylerden biri,
dünyayı parsellere ayırıp

gelişigüzel bir parselin
her yerini incelemek

ve oradaki yaşamı görmek.

Henüz dünyada yapılmamış
Mars araştırmasını yaparsak

bazı inanılmaz türleri görmeye başlarız.

Bunlar başka bir gezegende değil.

Bunlar, bizim dünyamızda saklılar.

Mesela bu, arkadaşının balını
karnında depolayan bir karınca.

Tanımladığımız, Jamie ve
diğerlerinden gördüğünüz

organizmalar, muhteşem canlıların

yaptıkları şey, her biri

hayatın kurallarını çiğniyorlar.

Biyolojide herhangi bir yerde
herhangi bir organizma için

tek bir istisnası olmayan
prensip düşünemiyorum.

Düşünebildiğimiz her şey --

ve eğer Olivia'nın cinsel alışkanlıklarla
ilgili konuşmasını dinlediyseniz

bütün hayat için doğru olan tek bir gerçek
bulamayacağımızı fark edersiniz.

Çünkü, her biri kurallardan
birini çiğniyor.

Bu, Güneş enerjili bir
deniz sümüklü böceği.

Bu, içindeki kloroplastı kendine enerji
yaratmak için ayarlamış bir salyangoz.

Burada da başka bir versiyonu var.
Bu bir deniz ejderi,

alt tarafta mavi olan ise,
henüz asit yutmamış bir genç,

henüz kahverengi-yeşil alg
gölcük çöplüğünü

ona enerji verebilmek için
vücuduna almamış.

Eğer kural çiğneme yaklaşımının
genel şekline bakarsak

ortada, mevcut ortak kanıya göre altı
krallık var. Altı farklı yaklaşım var:

Bitkiler, hayvanlar, mantarlar,
protistler - ufak şeyler - bakteriler

ve arkebakteriler - arkeler.

Bunlar hayata genel yaklaşımlar.
Dünyamızdaki yaşama bakmanın bir yolu.

Ama daha ilginç bir yaklaşım,

geleceği göz önüne alarak

evrimsel bir bakış açısı kullanmak.

Burada düz bir zaman
çizgisinde ilerlemek yerine

merkezden dışarı gelen
bir evrim görüyoruz.

Merkezinde en ilkel canlının bulunduğu,
dünya üzerindeki hayatın

soy bilimsel gösterimi.
Aynı altı alem burada da var.

4.000 temsili tür ve bizim nerede
olduğumuzu görebilirsiniz.

Bunun sevdiğim yanı, dünya
üzerindeki her canlı organizmanın

eşit derecede evrimleşmiş
olduğunu gösteriyor olması.

Mantarlar ve bakteriler bile insanlar
kadar evrilmiş.

Bir o kadar uzun süredir
etraftalar ve tam aynı şekilde

sınamalardan ve hatalardan geçmişler.

Ama her birinin aslında
kuralları çiğnediğini

ve nasıl yaşanılacağına dair farklı bir
çözümlerinin olduğunu görüyoruz.

Hayatın uzun vadeli eğilimlerine bakıp

evrim ne istiyor diye sorarsak,
birkaç şey görebiliriz.

Evrim ile ilgili
söyleyebileceklerimizden biri,

Dünya'da yaşam barındırmayan
hiçbir yer bulunmadığı.

Yerin altından, uzun mesafeli
delgilerle çıkardığımız

her taşın içinde, o taşın
içindeki bakterilerde

yaşamı bulabiliyoruz.

Ve yaşam nerede olursa olsun, çekilmiyor,
her yerde ve hep daha fazla olmak istiyor.

Yerkürenin hareketsiz,
donuk dediğimiz her köşesine

yaşam dokunuyor ve hayat veriyor.

Gördüğümüz ikinci şey, çeşitlilik.
Ve uzmanlaşma.

Genel maksatlı bir hücrenin, uzmanlaşmış

ve spesifik bir hücre
hâline geldiğini görüyoruz.

Ve karmaşıklığa doğru, çok
zorlamasız bir kayış olduğunu görüyoruz.

Ve esasında, elimizdeki son verilere göre

zaman içerisinde karmaşıklığa
eğilim gerçekleşiyor.

Son olarak, tekrar salyangozdan
bahsedeceğim.

Hayatla ilgili gördüğümüz şeylerden biri,

içsellikten artan sosyalliğe doğru
hareket etmesidir.

Yani bu, tüm çevresi başka bir yaşam formu
olan daha başka hayatlar var demektir.

Tıpkı kloroplast hücreleri gibi,

başka bir yaşam formuyla çevrelenmişler.

Hiçbir zaman iç maddeye dokunmuyorlar.
Daha ve daha çok ortak evrim.

Yani, genel olarak evrimin uzun vadeli
eğilimleri kabaca şu beş şeydir:

Teklik, çeşitlilik, uzmanlaşma,

karmaşıklık ve sosyallik.
Buna baktım ve sordum:

Peki, teknolojideki
uzun vadeli eğilimler nelerdir?

Ve yine aynı soru: Teknoloji ne ister?

Dikkate değer bir şekilde şunu keşfettim:

Yine uzmanlaşmaya doğru
bir sürüklenme var.

Burada genel bir çekiç görüyoruz

ve çekiçler zaman içinde gitgide
daha kendilerine özgü oluyor.

Kesinlikle bir çeşitlilik var.
Çok sayıda şeyler.

Bu, bir Japon evinde bulunan her şey.

Geçen yaz kızıma bir sayaç verdim

ve evin içinde dolanıp evdeki teknolojik
türlerin sayısını sayma görevi verdim.

Ve 6.000 farklı ürün türü buldu.

Bir araştırma sonucu,
İngiltere kralı 8. Henry'nin

evinde sadece 7.000 parça
olduğunu öğrendim.

Ve o İngiltere kralıydı

ve bu o tarihte İngiltere'nin
tüm varlığıydı.

Yani bir şeyler türünde
devasa sayıda çeşitlilik görüyoruz.

Bu, Yıldız Savaşları'ndan bir sahne:
3PO dışarı çıkıyor

ve makine yapan makineler görüyor.
Ne kadar ahlaksız!

Aslında bu, gittiğimiz yön:
Dünya makineleri.

Teknoloji aslında sadece diğer
teknolojilerle saf dışı bırakılıyor.

Pek çok makine sadece diğer
teknolojiye bağlantıda olacak,

ama teknolojiden olmayanlarla değil
ya da hayatla.

Üçüncüsü, makinelerin biyolojik ve
karmaşık olmaya başladığı düşüncesi

şu noktada bir klişe.

Ben de kısmen makinelerin
gitgide biyolojik olduğu

klişesinden sorumluyum,
ama bu oldukça açık.

Aslında teknolojik evrimdeki ana trendler

biyolojik evrimdekilerle aynı.
Tekliğe, çeşitliliğe,

sosyalleşmeye, kompleksiteye
doğru gördüğümüz aynı dürtü.

Bu belki büyük bir sürpriz değil,

çünkü mesela zırhın evrimine bakarsak

aslında evrimsel türde
kladistik bir ağaç görebiliriz.

Ben teknolojinin hayatın yedinci alemi
olmasını öneriyorum.

Sistemi ve işleyişi çok benzediği için,

onu yedinci alem olarak düşünebiliriz.

Yani, hayvanlar aleminden çıkarak
yaklaşık olarak şuralarda olacaktır.

Ve eğer bunu yapsaydık,

bulacağımız şey -- aslında teknolojiye
bu şekilde yaklaşabilirdik.

Bu Niles Eldredge.
Stephen Jay Gould'la birlikte

Sıçramalı Evrim teorisinin
ortak geliştiricisi.

Ama kendisi bir Kornet koleksiyoncusu da.

Dünya'nın en büyük koleksiyonlarından
birine sahip. Yaklaşık 500 tane.

Morfolojik bir analiz yapmak
ve zamanla oluşan kalıtımsal tarihlerini

çıkarımsamaya çalışmak için

onlara tribolit veya salyangoz gibi
davranmaya karar verdi.

Bu, daha yayınlanmamış tablosu.

Bununla ilgili en ilginç nokta,

aşağıdaki kırmızı çizgilere bakarsanız,

bunlar temelde, artık olmayan bir
kornet türü neslini belirtmektedir.

Bu biyolojide olmuyor.

Bir şeyin soyu tükendiğinde,
onu ebeveyniniz olarak tutamazsınız.

Ama bu teknolojide olabiliyor.

Ve bu o kadar belirgin ki bu ağaca bakarak

bunun biyolojik sisteme karşı olan

bir teknolojik sistem
olduğunu belirleyebilirsiniz.

Aslında, bu fikri yaşama döndürme fikri
o kadar önemli ki

eski teknolojiye ne olacağını
düşünmeye başladım.

Ve görünen o ki, teknolojiler
aslında ölmüyor.

Bunu bir bilim tarihçisine
önerdim ve dedi ki:

"Peki, hadi ama, peki
buharlı arabalara ne dersin?

Artık ortalıkta yoklar." Aslında, varlar.

Hatta, o kadar varlar ki bir Stanley buhar
arabası için yeni parçalar alabilirsiniz.

Bu da Stanley arabaları için en
yeni parçaları satan

bir adamın internet sitesi.

Burada sevdiğim şey, tek bir tıklayışla
- sepete ekle butonuyla -

(Gülüşmeler)

buhar valfleri olabiliyor olmanız.
Demek istediğim, gerçekten orada.

Sonra düşünmeye başladım,
belki bu sadece rastgele bir örnek.

Belki bunu daha tutucu
bir şekilde yapmalıyım.

Bu yüzden, muhteşem büyük 1895
Montgomery Ward kataloğunu aldım

ve öylesine baktım. Sonra
- çok rastgele olmayan - bir sayfa aldım,

diğerlerinden daha zor bir sayfa,

çünkü pek çok sayfa hâlen
yapılmakta olan şeylerle dolu.

Ama ben bu sayfayı aldım

ve bu sayfadaki şeylerin kaç tanesi
hâlâ yapılıyor diye sordum.

Antika olarak değil,
bunların kaç tanesinin

hâlâ üretimde olduğunu merak ediyorum.

Ve cevap: Hepsi.

Hepsi hâlâ üretiliyor.
Mesela mısır soyucular.

Kim bir mısır soyucusuna
ihtiyaç duyar bilmiyorum.

Mısır soyucusundan başka,
pulluklar; değirmen fanları;

tüm bunlar, yine söylüyorum
antika değil. Bunlar --

Bunları sipariş verebilirsiniz.

Şimdi internete girip
bunları alabilirsiniz.

Hem de yeni üretim.

Yani bir anlamda, teknolojiler ölmüyor.

Hatta, 50 papele, aynen
10.000 yıl önceki şekilde yapılmış

bir taş devri bıçağı alabiliyorsunuz.

Kısa, kemik saplı, 50 papel.

Önemli olan, bu bilgi
aslında hiç yok olmadı.

Yeniden doğmadı, hep devam etti.

Papua Yeni Gine'de
20 yıl öncesine kadar hâlâ

pratik amaçlı taş baltalar yapılıyordu.

Teknolojiden kurtulmak istediğimizde bile,
bu aslında çok zor.

Hepimiz Amişlerin arabalardan
vazgeçtiklerini duyduk.

Japonların silahlardan vazgeçtiklerini.

Şunu veya bunu duyduk.

Fakat geri dönüp

teknoloji yasaklarının olduğu yerlerden
bulabildiğim tarihi örnekler aldım.

Sonra bunların ne zaman
geri geldiğine baktım,

çünkü her zaman geri geliyorlar.

İllegalleştiği ve yasaklandığı sürenin

zamanla kısaldığı ortaya çıktı.
Kısaca, teknolojiyi geciktirebilirsiniz,

ama öldüremezsiniz.
Bu çok mantıklı, çünkü bir anlamda

kültür fikirlerin toplaşmasıdır.

Bunun için var. Fikirler ölmez.

Ve bunu alıp, kültürün
ne yaptığına dair bu fikri ele alıp

hayatın evrimindeki uzun süreli
gidişata eklersek,

hayattaki büyük geçişlerin hepsinde

meselenin aslında evrimin oluş şeklini

hızlandırma ve değiştirme
olduğunu görüyoruz.

Aslında, fikirlerin üretim şekillerini
değiştiriyorlar.

Evrimin adımları temelde evrimin
evrilme yeteneğini artırıyor.

Yani hayat içinde zamanla olan şey şu:

Bu yeni fikirleri, bu yeni ihlalleri
üretme yolları artıyor.

Ve gerçek hileler

bir nevi keşfetmeyi
keşfettiğiniz yollardır.

Teklikte gördüğümüz,

Kurzweil ve başkaları tarafından ortaya
atılan bir fikir,

teknolojinin evrimi hızlandırdığı.

Fikirleri arama şeklimizi hızlandırıyor.

Eğer hayat hileniz varsa --

hayat hile demektir, ayakta kalma oyunu --

evrim oyunun kurallarını değiştirerek
oyunu uzatmanın yolu.

Teknoloji özünde daha iyi
evrimleşmeyle ilgilidir.

Bu "sonsuz oyun" dediğimiz şey.

"Sonsuz oyun"un tanımı.
Nihai oyun kazanmak için oynamaktır,

sonsuz oyun ise oynamaya
devam etmek için oynamak.

Ve ben teknolojinin aslında kozmik bir
güç olduğuna inanıyorum.

Teknolojinin kökeni 1829 değil,

Big Bang'in başlangıcıdır.

O anda evrendeki milyarlarca
yıldız sıkıştırılmıştı.

Tüm evren küçük kozmik bir
noktaya sıkıştırılmıştı,

o kadar sıkı bir noktaydı ki,
hiçbir farklılığa yer yoktu.

Tanım bu. Sıcaklık yoktu.

Herhangi bir farklılık yoktu.
Ve Big Bang'de,

farklılık ihtimali genişledi.

Genişledikçe sahip olduğumuz şey

farklılıklar, çeşitlilik,
imkânlar, seçenekler,

fırsatlar, ihtimaller ve
özgürlükler potansiyeli.

Bunlar temelde aynı şeyler.

Ve bunlar teknolojinin bize getirdikleri.

Teknoloji bize bunu veriyor:
Seçenekler, fırsatlar, özgürlükler.

Mesele bu. Farklılık yaratmak için
mekânın genişlemesidir.

Bir çekiç, çekici tuttuğumuzda
tuttuğumuz şeydir.

Bu yüzden teknolojiye
tutunmaya devam ediyoruz,

çünkü bu şeyleri istiyoruz.
Çünkü bu şeyler iyi.

Farklılıklar, özgürlük,
seçenekler, fırsatlar.

Her yeni bir fırsat yeri yaptığımızda,

platformun yenilerini
oluşturmasına imkân tanıyoruz.

Ve bence bu çok önemli. Çünkü mesela

Mozart'ın piyanonun teknolojisinin
buluşundan önce yaşadığını düşünün.

Toplum için ne büyük bir kayıp olurdu.

Van Gogh'un ucuz yağlı boya
teknolojisinden önce

doğduğunu düşünün.

Hitchcock'un film teknolojisinden önce
olduğunu düşünün.

Bugün, bir yerlerde, milyonlarca çocuk

kendilerini ifade edişlerinin teknolojisi
henüz icat edilmemişken doğuyor.

Dünya üstündeki her insanın
kendi farklarının farkında olma

potansiyeli olsun diye
teknolojiyi keşfetmek

ahlaki yükümlülüğümüzdür.

Bir bireyin trilyon zilyon
türünü istiyoruz.

Teknolojinin asıl istediği bu.

Bazı itirazların üzerinden geçeceğim,

çünkü çölleşmenin neden olduğuna
dair bir cevabım yok.

Kötü teknolojiler hakkında
söyleyecek bir şeyim yok.

Bunun bizim onurumuzu
nasıl etkilediğine karşı bir sözüm yok.

Sadece, belki

yedinci alemdir, çünkü hayatın
ne olduğuna çok yakın,

belki onu geri getirebilir ve hayatı

denetlememize yardım
etmesini sağlayabiliriz.

Belki de, bir şekilde,

teknolojiyle bu kadar uğraşmamızın nedeni,
ona iyi bir yuva bulmaya çalışmamızdır.

Pamuk tarlalarına DDT sıkmak
korkunç bir şey, evet,

ama teknolojiyi iyiye kullanıp

bir köyde sıtma yüzünden binlerce ölü
olmasını engellemek de güzel.

İnsanlığımız, sahip olduğumuz
teknolojilerle şekilleniyor.

İnsanlık hakkında sevdiğimizi
düşündüğümüz her şey

bize teknolojinin kazandırdıkları.
Bu sonu olmayan bir oyun.

Bahsettiğimiz şey de bu işte.

Görüyorsunuz, teknoloji, evrimi
evrimleştirmenin bir yolu.

İmkânları, fırsatları araştırmanın ve
daha fazla imkân yaratmanın bir yolu.

Ve bütün oyunların oyununu
oynamanın bir yolu.

Teknolojinin istediği işte bu.

Teknolojinin ne istediğini düşündüğümde

aklıma - ki buna gerçekten
inanıyorum - buradaki herkesin,

herkesin bir görevi olduğu geliyor.

Ve göreviniz hayatınızı görevinizin
ne olduğunu keşfetmek için harcamanız.

Bu bitmeyen oyunun tekrarlamalı doğası.

Ve bu oyunu iyi oynarsanız, diğer
insanları da dâhil edeceksiniz oyununuza

ve oyun genişleyecek ve siz
gittikten sonra bile devam edecek.

İşte bu bitmeyen oyun.
Teknoloji ise bu oyunu

oynadığınız mecra.

Bence teknolojiye dört elle sarılmalıyız,

ne olduğumuzu keşfetmek için
çıktığımız yolculuğumuzun

önemli bir parçası.

Teşekkürler.

(Alkış)