Ellen 't Hoen: Jak pule patentowe leków ratują życie

Opatentowywanie nowych leków pozwala na finansowanie znacznych kosztów ich opracowywania, jednak te same patenty mogą utrudnić dostęp do zaawansowanych terapii ludziom chorym w krajach rozwijających się. Ellen 't Hoen mówi na temat eleganckiego i skutecznego rozwiązania problemu: Puli Patentowej Leków. (nagrane na TEDxZurich).

W 2002 roku grupa aktywistów leczenia AIDS spotkała się,

aby porozmawiać na temat wczesnego rozwoju samolotów.

Na początku zeszłego wieku bracia Wright

po raz pierwszy sprawili,

że jedno z takich urządzeń zaczęło latać.

Uzyskali również wiele patentów

na wiele istotnych części samolotu.

Nie oni jedyni.

Była to powszechna praktyka w tej branży,

a osoby posiadające patenty samolotowe

broniły ich zaciekle

i pozywały konkurentów na prawo i lewo.

Nie było to do końca korzystne
dla rozwoju przemysłu lotniczego,

a w tamtych czasach rząd USA
był szczególnie zainteresowany

gwałtownym rozwojem

produkcji samolotów wojskowych.

Mamy więc tutaj konflikt.

Rząd USA podjął decyzję

zmuszającą posiadaczy patentów

do udostępnienia ich innym

w celu produkcji samolotów.

Co więc ma to

wspólnego z tym?

W 2002 roku Nelson Otwoma,
kenijski socjolog, dowiedział się,

że jest zarażony wirusem HIV
i potrzebuje dostępu do leczenia.

Powiedziano mu, że nie ma na to leku

AIDS, jak usłyszał, było śmiertelne,

a leczenia nie oferowano. Jednak w tym czasie

to leczenie w rzeczywistości istniało w krajach bogatych.

AIDS stało się chorobą przewlekłą.

Ludzie w krajach Europy i Ameryki Północnej

żyli z HIV długo i w zdrowiu.

Jednak nie Nelson. Nie był wystarczająco bogaty.

I nie jego trzyletni syn, który,
jak dowiedzieli się rok później,

również był zarażony HIV.

Nelson postanowił zostać aktywistą na rzecz leczenia AIDS

i przyłączyć się do innych grup.

W 2002 roku stawili czoło odmiennej bitwie.

Leki antyretrowirusowe stosowane w leczeniu HIV

kosztują ok. 12 000 $ rocznie na pacjenta.

Patenty na te leki są w posiadaniu

zachodnich firm farmaceutycznych,

którym nie bardzo zależy

na ich udostępnieniu.

Jeśli posiadasz patent, możesz wykluczyć

innych z produkcji

tańszych wersji

tych leków.

Doprowadziło to do wojen patentowych wybuchających

na całym świecie.

Na szczęście te patenty nie obowiązywały wszędzie.

Niektóre kraje nie uznawały

patentów na produkty farmaceutyczne, np. Indie,

więc hinduskie firmy farmaceutyczne

rozpoczęły produkcję tzw. leków generycznych,

czyli tanich kopii leków antyretrowirusowych

i udostępniły je w krajach rozwijających się.

W ciągu roku cena tych leków spadła

z 10 tysięcy $ rocznie na pacjenta

do 350 $ rocznie na pacjenta,

a dzisiaj ta sama kombinacja trzech leków

jest dostępna za 60 $ rocznie.

To oczywiście miało ogromny wpływ

na liczbę osób, które było stać na dostęp

do tych leków.

Programy leczenia stały się możliwe,

udostępniono finansowanie, a liczba osób

na lekach antyretrowirusowych zaczęła gwałtownie rosnąć.

Na chwilę obecną 8 milionów osób

posiada dostęp do leków antyretrowirusowych.

34 miliony są zarażone wirusem HIV.

Nigdy dotąd ta liczba nie była tak wysoka.

Wbrew pozorom jest to dobra wiadomość,

bo to znaczy, że ludzie przestali umierać.

Osoby z dostępem do leczenia przestały umierać.

I coś jeszcze.

Te osoby przestały również przenosić wirusa.

Ujawniły to dość niedawne odkrycia naukowe.

To znaczy, że mamy narzędzia,

aby zwalczyć tę epidemię.

W czym więc tkwi problem?

Przede wszystkim, zmieniło się wiele rzeczy.

Po pierwsze, zmieniły się przepisy.

Teraz wszystkie kraje są zobligowane do zapewnienia

patentów na produkty farmaceutyczne
na okres przynajmniej 20 lat.

Jest to wynikiem przepisów Światowej Organizacji Handlu

w zakresie własności intelektualnej.

To, co kiedyś robiły Indie, nie jest już możliwe.

Po drugie, zmieniła się praktyka firm posiadających patenty.

Tutaj widać praktyki patentowe

sprzed wprowadzenia przepisów
Światowej Organizacji Handlu w 1995 roku,

sprzed leków antyretrowirusowych.

Tutaj widzicie praktyki dzisiejsze

w krajach rozwijających się, co znaczy,

że jeśli czegoś nie zrobimy,

i to teraz,

wkrótce będziemy musieli zmierzyć się
z kolejnym kryzysem w cenach leków,

ponieważ powstają nowe leki,

które trafiają na rynek, jednak ciążą na nich patenty

obowiązujące w dużo większej ilości krajów.

Jeśli nie zaczniemy działać, i to dzisiaj,

wkrótce będziemy musieli stawić czoła
czemuś, co niektórzy nazywają

tykającą bombą leczenia.

Nie chodzi jedynie o ilość opatentowanych leków.

Coś innego może naprawdę wystraszyć

producentów leków odtwórczych.

Widzicie tutaj sieć patentową.

Tutaj przedstawiono sieć jednego leku.

Możecie sobie wyobrazić,
że jeśli jesteście producentem odtwórczym

i chcecie podjąc decyzję, czy zainwestować

w produkcję tego leku, zanim nie będziecie wiedzieć,

że licencje patentowe

będą na pewno dostępne,

najprawdopodobniej wybierzecie inną opcję.

Ponownie, potrzebne są celowe działania.

Jednak skoro

pula patetowa mogła zostać ustanowiona

w celu wzrostu produkcji samolotów wojskowych,

powinniśmy być w stanie zrobić coś podobnego,

aby opanować epidemię HIV/AIDS.

I zrobiliśmy.

W 2010 roku UNITAID ustanowił Pulę Patentową Leków

przeciwko HIV.

Działa ona w następujący sposób:

Posiadacze patentów, inwestorzy,

którzy opracowują nowe leki

opatentowywują swoje wynalazki,

jednak udostępniają patenty

w Puli Patentowej Leków. Następnie licencja na te leki

jest udostępniana osobom,
które potrzebują mieć dostęp do patentów.

Mogą nimi być producenci leków odtwórczych.

Mogą to również być organizacje non profit
zajmujące się produkcją leków,

na przykład.

Ci producenci mogą potem sprzedawać te leki

za znacznie niższą cenę osobom lub programom leczenia,

które potrzebują do nich dostępu.

Producenci płacą opłaty licencyjne
z zysków posiadaczom patentów,

którzy są w taki sposób nagradzani
za udostępnienie swojej własności intelektualnej.

Istnieje jednak znacząca różnica

w porównaniu z lotniczą pulą patentową.

Pula Patentowa Leków jest mechanizmem dobrowolnym.

Posiadacze patentów lotniczych nie mieli możliwości wyboru,

czy udzielą licencji, czy nie.

Zostali do tego zmuszeni.

To coś, czego Pula Patentowa Leków nie może zrobić.

Polega ona na gotowości koncernów farmaceutycznych

do udzielania licencji na swoje patenty i udostępnianiu ich

do użytku innym.

Nelson Otwoma jest dzisiaj zdrowy.

Ma dostęp do leków antyretrowirusowych.

Jego syn niedługo skończy 14 lat.

Nelson jest członkiem grupy doradczej ekspertów

przy Puli Patentowej Leków.

Niedawno powiedział mi:

„Ellen, w Kenii i wielu innych krajach polegamy

na Puli Patentowej Leków, aby mieć pewność,

że nowe leki będą dla nas dostępne

bez zbędnej zwłoki."

To nie jest już dłużej marzeniem.

Dam wam przykład.

W sierpniu tego roku amerykańska organizacja ds. leków

zatwierdziła nowy lek 4-w-1 na AIDS.

Gilead, firma posiadająca na niego patent,

dała Puli Patentowej Leków prawo
do użytkowania ich własności intelektualnej.

Pula działa obecnie, dwa miesiące później,

a dzięki producentom leków odtwórczych ten produkt

może wejśc na rynek z niską ceną

tam, gdzie jest na niego w tym czasie zapotrzebowanie.
To bezprecedensowe.

Nigdy dotąd czegoś takiego nie zrobiono.

Przepisy mówią o 10-letnim opóźnieniu
we wprowadzeniu nowego produktu

na rynek w krajach rozwijających się, jeśli w ogóle.

Czegoś takiego nigdy dotąd nie widziano.

Oczekiwania Nelsona są bardzo wysokie

i słusznie. On i jego syn będą postrzebowali dostępu

do leków nowej generacji

i nowszych, przez całe ich życie,

aby oni i ludzie w Kenii oraz innych krajach

mogli żyć w zdrowy i aktywny sposób.

Aby to mogło się stać, liczymy
na gotowość koncernów farmaceutycznych

do współpracy. Liczymy na te firmy,

które rozumieją, że nie tylko w interesie dobra światowego,

lecz także w ich własnym,

jest przejście z konfliktu do współpracy,

a umożliwić to może Pula Patentowa Leków.

Mogą także zdecydować o niepodejmowaniu współpracy,

jednak ci, którzy podejmą taką decyzję mogą znależć się

w sytuacji podobnej do tej, w jakiej znaleźli się bracia Wright

na początku zeszłego stulecia,
gdy zostali zmuszeniu do współpracy

przez rząd. Lepiej więc, by przyłączyli się już teraz.

Dziękuję. (oklaski)