Ellen 't Hoen: Medicine Patent Pool redt levens

Het patenteren van nieuwe medicijnen helpt bij de financiering van de gigantische investeringen voor hun ontwikkeling ervan --maar patenten maken nieuwe behandelingen soms ontoegankelijk voor zieken in de ontwikkelingslanden - met dodelijke gevolgen. Ellen 't Hoen praat over een elegante en efficiënte oplossing voor dit probleem: de Medicine Patent Pool. (Gefilmd op TEDxZurich.)

In 2002 kwam een groep behandelingsactivisten samen

om te spreken over de ontwikkeling
van het vliegtuig.

In het begin van de vorige eeuw
slaagden de gebroeders Wright

er voor de eerste keer in

om zo'n toestel te doen vliegen.

Ze hadden ook verschillende patenten genomen

op belangrijke delen van het vliegtuig.

Ze waren niet de enigen.

Het was gebruikelijk in die sector

en wie patenten had op vliegtuigen

verdedigde ze fel.

Links en rechts klaagden ze hun concurrenten aan.

Dit was niet zo goed voor de ontwikkeling
van de luchtvaartindustrie.

En het was op een moment dat
vooral de overheid van de VS

geïnteresseerd was om de productie van

militaire vliegtuigen op te voeren.

Er was dus een zeker conflict.

De overheid van de VS besloot om actie te nemen,

en dwong de patenthouders

om hun patenten te delen met anderen

om de productie mogelijk te maken.

Wat heeft dit

te maken met dit?

In 2002 ontdekte Nelson Otwoma,
een Keniaanse sociale wetenschapper,

dat hij hiv had
en toegang nodig had tot een behandeling.

Men vertelde hem dat er geen behandeling bestond.

"Aids was dodelijk,

en er was geen behandeling."
Dit was op een moment

dat behandeling wel beschikbaar was in rijke landen.

Aids was een chronische ziekte geworden.

In Europa en Noord-Amerika leidden mensen

met hiv een gezond leven.

Maar Nelson was niet rijk genoeg,

net als zijn 3-jarige zoontje bij wie een jaar later

ook hiv werd vastgesteld.

Nelson werd behandelingsactivist

en werd lid van andere groeperingen.

In 2002 werden ze geconfronteerd met een andere strijd.

De prijs van hiv-remmers

schommelt rond 12.000 $
per patiënt per jaar.

De patenten op deze medicijnen
zijn in handen van

een aantal Westerse farmaceutische bedrijven

die niet noodzakelijk bereid waren

deze patenten ter beschikking te stellen.

Als je een patent hebt,

kan je anderen beletten

om een goedkope versie te maken

van die medicatie.

Dit leidde uiteraard tot patentenoorlogen

over de hele wereld.

Gelukkig bestonden deze patenten
niet overal.

Er waren landen die

de farmaceutische patenten niet erkenden
- zoals India -

en Indische farmaceutische bedrijven

begonnen zogenaamde generische versies te fabriceren,

goedkope kopieën van hiv-remmers.

Ze maakten ze beschikbaar in de ontwikkelingslanden

en binnen een jaar was de prijs gedaald

van 10.000 $ per patiënt per jaar

tot 350 $ per patiënt per jaar,

Vandaag is dezelfde medicijnen-cocktail

te verkrijgen tegen 60 $ per patiënt per jaar.

Dat had uiteraard een enorm effect

op het aantal mensen dat toegang kreeg

tot deze medicijnen.

Behandelingsprogramma's werden mogelijk,

financiering werd beschikbaar,
en het aantal mensen

dat hiv-remmers nam, steeg zeer snel.

Vandaag hebben 8 miljoen mensen

toegang tot hiv-remmers.

34 miljoen mensen zijn besmet met hiv.

Dit cijfer is nog nooit zo hoog geweest,

maar dat is goed nieuws,

want het betekent dat mensen niet meer sterven.

Mensen die toegang hebben tot hiv-remmers
gaan niet meer dood.

Er is nog iets.

Ze geven het virus niet meer door.

Recent onderzoek heeft dat aangetoond.

Dat betekent dat we de instrumenten hebben

om deze epidemie te stoppen.

Wat is dan het probleem?

De dingen zijn veranderd.

Ten eerste zijn de regels veranderd.

Vandaag zijn alle landen verplicht
patenten te verlenen

die minstens 20 jaar blijven gelden.

Dit is een resultaat van de regels op
intellectueel eigendom

van de Wereldhandelssorganisatie.

Wat India deed, is dus niet meer mogelijk.

Ten tweede is de houding veranderd van
bedrijven die patenten houden.

Hier zie je de patenten

van voor de regels van de Wereldhandelssorganisatie,
van voor 1995,

uit de tijd van voor de hiv-remmers.

En dit zie je vandaag.

Dit is in de ontwikkelingslanden.

Als we dus niet bewust ingrijpen

en als we nu niets doen,

krijgen we zeer snel een nieuwe prijzencrisis.

Er worden nieuwe medicijnen ontwikkeld

en op de markt gebracht,
maar deze zijn gepatenteerd

in veel meer landen.

Tenzij we nu ingrijpen,

krijgen we zeer binnenkort wat sommigen

de behandelings-tijdbom noemen.

Het gaat niet enkel om het aantal medicijnen
dat gepatenteerd is.

Er is nog iets dat producenten

van generische versies kan afschrikken.

Dit is het patent-landschap

van één medicijn.

Als je een generisch bedrijf bent dat

moet beslissen of het zal investeren

in de ontwikkeling van dit product, tenzij je weet

dat de licenties op deze patenten

beschikbaar zullen worden,

zal je waarschijnlijk kiezen om iets anders te doen.

Bewuste actie is noodzakelijk.

Ongetwijfeld,

als er een patent-pool kan gevormd worden

om de productie van militaire vliegtuigen
op te voeren,

dan moet dat ook mogelijk zijn

om de hiv/aids-epidemie te bestrijden.

En dat hebben we gedaan.

In 2010 vormde UNITAID
de Medicines Patent Pool

voor hiv.

Het werkt op volgende manier:

Patenthouders, uitvinders

die nieuwe medicijnen ontwikkelen,

patenteren deze uitvindingen

maar maken de patenten beschikbaar

voor de Medicines Patent Pool.

Die geeft dan licenties aan wie toegang
nodig heeft tot deze patenten.

Dat kunnen generische producenten zijn.

Het kan zijn voor de ontwikkeling
van medicijnen zonder winstoogmerk.

Het kan zijn voor de ontwikkeling
van medicijnen zonder winstoogmerk.

Deze producenten kunnen
die medicijnen dan verkopen

tegen een veel lagere prijs aan mensen
die ze nodig hebben,

of aan behandelingsprogramma's.

Op de verkoop betalen ze rechten aan de patenthouders,

die beloond worden voor het delen
van hun intellectuele eigendom.

Er is een belangrijk verschil

met de patent pool voor vliegtuigen.

De Medicines Patent Pool
is een vrijwillig mechanisme.

De vliegtuigpatenthouders kregen geen keuze

om al dan niet licenties te geven.

Ze werden gedwongen.

Zoiets kan de Medicnes Patent Pool niet doen.

Ze berust op de bereidwilligheid van
farmaceutische bedrijven

om hun patenten beschikbaar te maken

voor anderen.

Nelson Otwoma is nu gezond.

Hij heeft toegang tot hiv-remmers.

Zijn zoon wordt binnenkort 14.

Nelson is lid van de adviesgroep van deskundigen

van de Medicines Patent Pool,

en hij vertelde me onlangs

"In Kenia en vele andere landen hangen we af

van de Medicines Patent Pool om te verzekeren

dat we toegang krijgen tot nieuwe medicijnen,

zonder vertraging."

Dit is geen droom meer.

Een voorbeeld:

In augustus keurde het medicijnenagentschap van de VS

een nieuw medicijn tegen aids goed.

Gilead, het bedrijf dat het patent houdt,

heeft een licentie gegeven
aan de Medicines Patent Pool.

Vandaag, twee maanden later, is de pool al bezig

met generische producenten
om zeker te zijn dat dit product

tegen een lage prijs aangeboden kan worden

waar en wanneer het nodig is.
Dat is helemaal nieuw.

Zoiets werd nooit eerder gedaan.

Normaal gezien is er een vertraging van 10 jaar

om een product beschikbaar te maken in ontwikkelingslanden.

Dit is nooit eerder vertoond.

Nelsons verwachtingen liggen heel hoog,

en terecht. Hij en zijn zoon zullen toegang nodig hebben

tot de volgende generatie hiv-remmers,

en tot die erna, gedurende hun hele leven,

zodat hij en vele anderen in Kenia en andere landen

een gezond en actief leven kunnen leiden.

We rekenen nu op de bereidwilligheid van
farmaceutische bedrijven

om dat waar te maken.
We rekenen op bedrijven

die begrijpen dat het niet enkel in het belang is van

de wereld, maar ook in hun eigen belang

om conflict in te ruilen voor samenwerking.

Dat is mogelijk via de Medicines Patent Pool.

Ze kunnen ook beslissen om dat niet te doen

maar wie dat pad kiest, kan eindigen

in dezelfde situatie als de gebroeders Wright

in de vorige eeuw:
gedwongen overheidsmaatregelen.

Ze springen beter nu al op de kar.

Dankuwel. (Applaus)