Wampiry: Folklor, fantazja i fakt - Michael Molina

Obejrzyj pełną lekcję: http://ed.ted.com/lessons/vampires-folklore-fantasy-and-fact-michael-molina

Mit wysysających krew wampirów prześladował ludzi od antycznej Mezopotamii aż po zachodnią Europę XVIII wieku, ale istniały przerażające różnice. Skąd wziął się współczesny wizerunek, który znamy, kochamy i który nas przeraża? Co sprawia że wampir jest... wampirem? Michael Molina wyjaśnia prawdy naukowe i przesądy kryjące się za tym mitem.

Lekcja: Michael Molina, animacja: The Moving Company Animation Studio.

Dobry wieczór!

Co się stało?

Boisz się wampirów?

He he, nie bój się.

Nie zostanę na kolację.

(Śmiech) Przedstawię ci
krótką historię wampirów,

pokazując, jak nasz wizerunek zmienił się

z człapiących zwłok

na szykownych kawalerów.

Wampiry są prawie tak stare jak ludzkość.

Historie o nas pojawiają się w kulturach

już w czasach prehistorycznych.

Ale wtedy nie nazywano nas wampirami

i w większości nie wyglądaliśmy tak,

jak się nas dziś wyobraża,

wręcz przeciwnie.

Lamasztu z Mezopotamii

był stworem z głową lwa

i ciałem osła,

a greckie strzygi

opisywano jako żądne krwi ptaki.

Inne były jeszcze dziwniejsze.

Filipiński manananggal przepoławiał się,

by wypuścić wielkie nietoperze skrzydła.

Malajski penanggalan
był latającą głową kobiety,

z której zwisały wnętrzności.

He he he he he.

Australijski Yara-ma-yha-who

był czerwonym ludkiem z wielką głową,

ogromnymi ustami

i przyssawkami na dłoniach i stopach.

Nie zapomnijmy o sukuyanie z Karaibów,

obayfo z zachodniej Afryki,

czy tlahuelpuchi z Meksyku.

Czyż nie są urocze?

Mimo różnic w wyglądzie
mają jedną wspólną cechę.

Żywią się energią życiową istot żywych.

To właśnie wyróżnia wampira.

Inne cechy są zmienne.

Jak więc doszliśmy do
tego ożywionego gościa?

Współczesny wizerunek ma korzenie

w XVIII-wiecznej Europie wschodniej.

Powszechne wampirze zabobony sprawiły,

że historie wysysających krew istot cienia

zagościły w sypialniach, siejąc strach.

Folklor, jak moroi wśród Romów,

czy lugat w Albanii

dostarczył wampirom popularne dziś cechy:

bycie nie-umarłym,

nocny tryb "życia",

czy zmiennokształtność.

Europa wschodnia w XIX wieku

była mrocznym miejscem

gdzie ginęło wielu ludzi

z powodu nieznanych chorób i plag.

Wobec braku wyjaśnień medycznych

winiono świat nadprzyrodzony,

a namiastki potwierdzenia

znajdowano na ciałach ofiar.

Kiedy wieśniacy odkopywali ciała,

by poznać przyczynę tajemniczej śmierci,

często znajdowali zwłoki

wyglądające jak żywe.

Dłuższe włosy i paznokcie,

nadęte brzuchy,

krew w kącikach ust.

He he, ci ludzie nie byli martwi.

To były wampiry!

Opuszczali groby, by żerować na żywych.

Przerażeni wieśniacy wymyślili
rytuał na zabicie nieumarłych.

Różnił się on w zależności od regionu,

ale zazwyczaj składało się na niego

ścięcie głowy, spalenie
i przybicie ciała kołkiem do trumny,

żeby nie wstało.

Przerażające!

Ale widziane przez wieśniaków
nieczyste ożywienie

to tylko zwyczajne objawy śmierci.

Postępujący rozkład ciała sprawia,

że skóra się odwadnia,

przez co włosy i paznokcie
optycznie rosną.

Bakterie w żołądku

wypełniają go gazami,

które wypychają krew przez usta.

Wtedy tego nie wiedziano,

więc wieśniacy nadal kopali.

Wykopano tak wiele zwłok,

że cesarzowa Austrii
wysłała własnego lekarza

żeby obalił te zabobony,

i stworzyła nawet prawo

zabraniające kopania w grobach.

Choć polowania na wampiry ustały,

to legendy przetrwały

jako lokalne zabobony,

co miało odbicie w literaturze

jak w "Wampirze" Polidoriego,

gotyckiej powieści "Carmilla"

i w słynnym "Draculi" Brama Stokera.

Stoker wplótł nie tylko fakty historyczne,

jak Elżbieta Batory,
kąpiąca się we krwi dziewic,

i brutalne egzekucje Włada Diabła,

ale też lokalne mity,

które zainspirowały
główne elementy historii:

krajobraz Siedmiogrodu,

czosnek jako ochrona

i przebijanie serca kołkiem.

Te rzeczy są nam znajome,

ale rzeczy, które wymyślił sam,

też się przyjęły:

strach przed krzyżem,

wrażliwość na światło słoneczne

i brak odbicia w lustrze.

Poprzez dodawanie nowych cech

Stoker zastosował przyjętą tradycję

dodawania elementów

do mitu o wampirach.

Może poznałeś moich krewnych.

Wiele stworów grasowało po nocy

przed Drakulą

i wiele innych nadal będzie

wkradać się senne koszmary.

Jeśli będą się żywić

energią życiową,

to będą moimi pobratymcami.

Nawet błyszczące wampiry się załapują.

To właśnie ciągłe snucie opowieści

i nowe oblicza wampirzej legendy

dają nam prawdziwie wieczne życie.

(Śmiech)