Return to Video

Buz neden suda yüzer? - George Zaidan ve Charles Morton

  • 0:07 - 0:09
    Su yaşam sıvısıdır.
  • 0:09 - 0:09
    suyu içeriz,
  • 0:09 - 0:10
    yıkanırız,
  • 0:10 - 0:12
    tarım, yemek yaparız
    ve temizlik için kullanırız.
  • 0:12 - 0:15
    Vücudumuzda en çok bulunan moleküldür.
  • 0:15 - 0:17
    Aslında, bildiğimiz bütün yaşam formları
  • 0:17 - 0:18
    su olmadan ölürdü.
  • 0:18 - 0:22
    Fakat en önemlisi, su olmadan
  • 0:22 - 0:23
    soğuk çay olmazdı.
  • 0:23 - 0:26
    Mmmm, soğuk çay.
  • 0:28 - 0:30
    Neden bu buz küpleri yüzüyor?
  • 0:30 - 0:32
    Eğer bunlar bir kap sıvı
    argonun içinde olan
  • 0:32 - 0:34
    katı argon küpler olsalardı,
  • 0:34 - 0:35
    batarlardı.
  • 0:35 - 0:38
    Ve aynı şey çoğu madde için de olurdu.
  • 0:38 - 0:40
    Fakat katı su, yani buz,
  • 0:40 - 0:43
    bir şekilde sıvı sudan az yoğundur.
  • 0:43 - 0:45
    Bu nasıl mümkün olabilir?
  • 0:45 - 0:47
    Bildiğiniz gibi her su molekülü
  • 0:47 - 0:49
    iki hidrojen atomunun
  • 0:49 - 0:51
    bir oksijen molekülüne
    bağlanmasıyla oluşur.
  • 0:51 - 0:53
    Hadi su damlası içindeki
  • 0:53 - 0:54
    birkaç moleküle bakalım
  • 0:54 - 0:58
    ve diyelim ki sıcaklık 25 derece olsun.
  • 0:58 - 0:59
    Moleküller bükülüyorlar,
  • 0:59 - 1:01
    eğiliyorlar, dönüyorlar
  • 1:01 - 1:03
    ve boşlukta hareket ediyorlar.
  • 1:03 - 1:05
    Şimdi, dereceyi düşürelim,
  • 1:05 - 1:07
    bu da her bir moleküldeki
  • 1:07 - 1:08
    kinetik enerji miktarını azaltacaktır
  • 1:08 - 1:12
    böylece daha az bükülecek, eğilecek,
    dönecek ve hareket edeceklerdir.
  • 1:12 - 1:13
    Ve bu ortalama olarak,
  • 1:13 - 1:15
    daha az yer kaplayacakları anlamına gelir.
  • 1:15 - 1:17
    Şimdi, sıvı suyun
  • 1:17 - 1:19
    donmaya başlayacağını,
  • 1:19 - 1:20
    moleküllerinin daha sıkı şekilde
  • 1:20 - 1:22
    bir araya geleceğini düşünecektiniz,
  • 1:22 - 1:24
    fakat öyle olmuyor.
  • 1:24 - 1:25
    Su, molekülleri arasında
  • 1:25 - 1:27
    diğer çoğu maddede olmayan
  • 1:27 - 1:29
    özel bir etkileşime sahiptir
  • 1:29 - 1:31
    ve bu hidrojen bağı olarak adlandırılır.
  • 1:31 - 1:33
    Şimdi, kovalent bağda
  • 1:33 - 1:34
    atomlar arasında iki elektronun
  • 1:34 - 1:38
    genellikle eşit olmayan bir biçimde
    paylaşıldığını hatırlayın.
  • 1:38 - 1:39
    Bir hidrojen bağda
  • 1:39 - 1:41
    atomlar arasında bir hidrojen atomu
  • 1:41 - 1:43
    yine eşit olmayan bir biçimde paylaşılır.
  • 1:43 - 1:46
    Bir hidrojen bağı böyle görünür.
  • 1:46 - 1:48
    İki hidrojen bağı ise böyle.
  • 1:48 - 1:49
    Bu üç,
  • 1:49 - 1:50
    dört,
  • 1:50 - 1:51
    beş,
  • 1:51 - 1:51
    altı,
  • 1:51 - 1:53
    yedi, sekiz, dokuz,
  • 1:53 - 1:55
    10, 11, 12.
  • 1:55 - 1:56
    Devam edebilirim.
  • 1:56 - 1:58
    Suyun bir damlasında
  • 1:58 - 2:00
    hidrojen bağları yüzlerce,
    binlerce,milyonlarca
  • 2:00 - 2:02
    milyarlarca, trilyonlarca
    molekülden oluşan
  • 2:02 - 2:04
    uzun ağ örgüleri oluştururlar
  • 2:04 - 2:08
    ve bu bağlar sürekli kırılır
    ve tekrar kurulur.
  • 2:08 - 2:10
    Şimdi, soğumakta olan suya geri dönelim.
  • 2:10 - 2:12
    4 derecenin üstünde
  • 2:12 - 2:14
    su moleküllerinin kinetik enerjisi
  • 2:14 - 2:17
    birbirleriyle olan etkileşimlerini
    kısa tutar.
  • 2:17 - 2:18
    Hidrojen bağları
  • 2:18 - 2:20
    tıpkı lise ilişkileri gibi
  • 2:20 - 2:23
    hızlı bir şekilde oluşur ve kırılır.
  • 2:23 - 2:24
    Ancak 4 derecenin altında
  • 2:24 - 2:26
    su moleküllerinin kinetik enerjisi
  • 2:26 - 2:28
    hidrojen bağlarının enerjsinin
  • 2:28 - 2:30
    altına düşmeye başlar.
  • 2:30 - 2:32
    Yani, hidrojen bağları
  • 2:32 - 2:34
    kırıldıklarından daha sık oluşurlar
  • 2:34 - 2:35
    ve bu güzel yapılar kaostan
  • 2:35 - 2:37
    ortaya çıkmaya başlar.
  • 2:37 - 2:39
    Katı su, yani buz,
  • 2:39 - 2:42
    moleküler seviyede böyle görünür.
  • 2:42 - 2:44
    Sıralı altıgen yapının
  • 2:44 - 2:47
    sıvı suyun düzensiz yapısından
  • 2:47 - 2:49
    daha az yoğun olduğuna dikkat edin.
  • 2:49 - 2:51
    Bildiğiniz gibi eğer bir cisim
  • 2:51 - 2:54
    içinde bulunduğu sıvıdan
    daha az yoğunsa yüzer.
  • 2:54 - 2:56
    Buz suda yüzer,
  • 2:56 - 2:57
    ne olmuş yani?
  • 2:57 - 3:00
    Buzun yüzmediği bir dünya düşünelim.
  • 3:00 - 3:01
    Okyanusun en soğuk kısmı
  • 3:01 - 3:03
    okyanusun kapkaranlık tabanı olurdu
  • 3:03 - 3:05
    bir kez donan şey,
    sonsuza dek öyle kalır.
  • 3:05 - 3:07
    Kabuklular yaşam alanlarını
    kaybedeceğinden
  • 3:07 - 3:09
    ıstakoz rulolarını unutun,
  • 3:09 - 3:11
    ya da yosun ormanları
    büyüyemeyeceği için suşiyi.
  • 3:11 - 3:13
    Kanadalı çocuklar kışın gölet hokeyi
  • 3:13 - 3:15
    ya da buz balıkçılığı olmadan ne yapardı?
  • 3:15 - 3:17
    Ve James Cameron'ın Oscar'ını unutun
  • 3:17 - 3:20
    çünkü Titanik batmamış olurdu.
  • 3:20 - 3:23
    Güneş ışığını yansıtan beyaz
    kutup buzullarına elveda deyin
  • 3:23 - 3:25
    ki bu da gezegenin
    ısınmasına neden olur.
  • 3:25 - 3:27
    Ve Dünya yüzeyinin %70'inden fazlasını
    kaplayan,
  • 3:27 - 3:30
    tüm gezegenin atmosferini düzenleyen
  • 3:30 - 3:32
    bildiğimiz okyanusları unutun.
  • 3:33 - 3:34
    Ama en kötüsü de,
  • 3:34 - 3:37
    hiç soğuk çay olmazdı.
  • 3:37 - 3:40
    Mmmmm, soğuk çay.
Title:
Buz neden suda yüzer? - George Zaidan ve Charles Morton
Description:

Tüm ders için: http://ed.ted.com/lessons/why-does-ice-float-in-water-george-zaidan-and-charles-morton

Su çeşitli nedenlerden dolayı özel bir maddedir ve soğuk içeceğinizde önemli olanlardan bir tanesini fark etmiş olabilirsiniz: buz. Katı buz sıvı suda yüzer, çoğu madde için böyle değildir. Ama neden? George Zaidan ve Charles Morton, hidrojen bağlarının bardağınızdaki (ve kutup buz kapaklarının) buzu nasıl yukarıda tuttuğunun arkasındaki bilimi açıklıyorlar.

Ders: George Zaidan ve Charles Morton, Animasyon: Powerhouse Animation Studios Inc.
more » « less
Video Language:
English
Team:
closed TED
Project:
TED-Ed
Duration:
03:56

Turkish subtitles

Revisions

Our website uses cookies for analysis purposes.