Dan Ariely: Hãy cẩn thận với sự xung đột giữa các mục tiêu

Trong bài thuyết trình ngắn này, nhà tâm lí học Dan Ariely kể về hai câu chuyện cá nhân về việc khám phá sự xung đột giữa các mục tiêu: Sự theo đuổi tri thức và hiểu biết bị ảnh hưởng ra sao, vô tình hay hữu ý, bởi những mục tiêu cá nhân ngắn hạn. Khi chúng ta suy nghĩ về những câu hỏi lớn, anh nhắc nhở, hãy cẩn thận với những bộ não quá con người của chúng ta.

Tôi đã ở trong bệnh viện một thời gian dài.

Và một vài năm sau khi ra viện, tôi đã quay lại

và ông chủ tịch khoa bỏng đã rất vui mừng khi gặp lại tôi --

ông nói, "Dan, tôi có một cách chữa trị mới rất tuyệt vời dành cho cậu."

Tôi thấy rất phấn khởi. Tôi đi cùng ông ấy tới phòng làm việc.

Và ông ấy giải thích với tôi rằng, khi tôi cạo râu,

Tôi có một vài chấm đên ở bên trái khuôn mặt nơi tóc mọc,

nhưng ở bên phải khuôn mặt

tôi bị bỏng nặng nên tóc không mọc được,

và điều đó rất mất cân đối.

Và ý tưởng tuyệt vời của ông ấy là gì vậy?

Ông ấy định xăm một số chấm đen

lên bên phải của mặt tôi,

khiến khuôn mặt tôi trở nên cân đối hơn.

Nghe thật thú vị. Ông ấy yêu cầu tôi đi cạo râu.

Tôi muốn nói rằng, đây là một kiểu cạo râu rất kì lạ,

bởi vì khi tôi suy ngẫm về nó

tôi nhận ra rằng cái cách mà mình cạo râu

sẽ không bao giờ thay đổi trong suốt quãng đời còn lại của mình--

bởi vì tôi phải giữ cho bề ngang không đổi.

Khi tôi quay trở lại phòng làm việc của ông ấy,

tôi cũng không chắc có làm theo ông ấy nói hay không.

Tôi nói, "Tôi có thể xem một số minh chứng cho phương pháp đó được không?"

Thế là ông ấy cho tôi xem một số bức ảnh

chụp bên má với một số chấm đen --

không hữu ích cho lắm.

Tôi nói, "Điều gì sẽ xảy ra khi tôi già đi và tóc của tôi bạc?

Điều gì sẽ xảy ra tiếp theo?"

"Ồ, đừng lo về việc đó," ông ấy trả lời.

"Chúng tôi có máy la-ze, chúng tôi có thể tẩy trắng nó."

Nhưng tôi vẫn còn thắc mắc,

nên tôi hỏi, "Ông biết không, tôi sẽ không làm việc đó đâu."

Và sau đó tôi tôi bước vào một tâm trạng xấu hổ trong khoảng thời gian dài nhất của đời mình.

Điều này được nói ra từ một người Do Thái, vậy nên nó có ý nghĩa rất lớn.

(Tiếng cười)

Và ông ấy hỏi, "Dan, có chuyện gì vậy?

Anh thích vẻ ngoài không cân đối ư?

Chả lẽ anh lại có cảm giác lạc thú sai lầm từ nó?

Có phải các cô gái cảm thấy thương hại anh

và quan hệ tình dục với anh thường xuyên hơn?"

Tất cả đều không phải.

Và điều này khiến tôi rất ngạc nhiên,

bởi vì tôi đã trải qua rất nhiều phương pháp điều trị --

và tôi cũng đã quyết định không thực hiện nhiều phương pháp --

nhưng tôi chưa bao giờ cảm thấy xấu hổ (bởi các câu hỏi của bác sĩ) đến mức này.

Nhưng tôi đã quyết định không theo phương pháp này.

Rồi tôi đến gặp ông phó trưởng khoa và hỏi, "Chuyện gì đang xảy ra vậy?

Sự xấu hổ này từ đâu mà có?"

Và ông ấy giải thích là họ đã thực hiện pháp đồ đó với hai bệnh nhân rồi,

và họ cần bệnh nhân thứ ba để hoàn thành báo cáo.

(Tiếng cười)

Giờ có thể bạn nghĩ rằng người đàn ông này là một kẻ đáng khinh.

Thật vậy, ông ta có vể đúng là như thế.

Nhưng hãy để tôi đưa ra một cách nhìn khác đối với một câu chuyện tương tự.

Một vài năm trở lại đây, tôi đang thực hiện một số thí nghiệm của mình.

Và khi chúng tôi tiến hành thí nghiệm,

chúng tôi thường hi vọng rằng một nhóm sẽ cư sử khác đi.

Vì thế chúng tôi lập một nhóm mà tôi hi vọng rằng họ sẽ đạt được thành tích rất cao,

và một nhóm khác mà tôi tin rằng sẽ chỉ đạt kết quả thấp.

Và khi tôi có kết quả, nó đúng như dự kiến --

Tôi cảm thấy rất hạnh phúc -- trừ với một người.

Có một người

ở trong nhóm được kì vọng có thành tích cao

thực tế đạt kết quả rất tồi tệ.

Và ông ta làm cho chỉ số trung bình hạ thấp,

làm hỏng tính đáng kể của số liệu trong đợt thí nghiệm.

Do đó tôi quan sát ông ta rất kĩ.

Ông ấy già hơn tất cả những người tham gia khoảng 20 tuổi.

Và tôi chợt nhớ lại rằng ông già say rượu

đến với phòng thí nghiệm

chỉ mong kiếm được chút tiền

chính là ông ta.

"Thật tuyệt!" Tôi nghĩ. "Tống cổ lão ta đi thôi.

Có ai mà lại cho một lão già say xỉn vào một thí nghiệm?"

Nhưng một vài ngày sau đó,

chúng tôi đã suy nghĩ về vấn đề này với những học trò của tôi,

và chúng tôi nói, "Điều gì sẽ xảy ra nếu ông già say đó không ở trong điều kiện ấy?

Điều gì sẽ xảy ra nếu ông ta ở trong một nhóm khác?

Nếu thế chúng tôi sẽ đuổi ông ấy đi không?"

Chúng tôi có thể không cần phải xem xét số liệu,

và nếu chúng tôi có nghiên cứu số liệu,

chúng tôi chắc sẽ nói rằng, "Thậy tuyệt! Một người đàn ông thật thông minh đạt kết quả thật tồi,"

bởi vì ông ấy sẽ kéo điểm trung bình của nhóm thấp xuống thấp hơn nữa,

mang lại cho chúng tôi kết quả còn mạnh hơn.

Vì thế chúng tôi quyết định không đuổi ông ta đi và tiếp tục thí nghiệm

Nhưng bạn biết không, những câu chuyện đó,

và rất nhiều nghiên cứu mà chúng tôi thực hiện bị ảnh hưởng bởi sự xung đột giữa các mục tiêu,

về cơ bản mang lại hai điều

nổi bật đối với tôi.

Điều đầu tiên là trong cuộc sống có nhiều lúc chúng ta gặp những người,

mà theo một cách nào đó,

muốn xăm khuôn mặt của chúng ta.

Họ đơn giản là có những động cơ khiến họ trở nên mù quáng với thực tại

và đưa ra cho chúng ta những lời khuyên sai lệch.

Và tôi chắc chắn rằng đó là một thứ chúng ta đều nhận ra,

và chúng ta chứng kiến nó xảy ra.

Có thể chúng ta không nhận ra nó mọi lúc,

nhưng chúng ta đều hiểu là nó có xảy ra.

Điều khó khăn nhất, tất nhiên, là nhận ra rằng

chính chúng ta cũng đôi lúc

cũng bị động cơ của chính mình che mắt.

Và đó là một bài học khó hơn rất nhiều.

Bởi vì chúng ta không nhận ra sự xung đột bên trong ảnh hưởng như tới bản thân thế nào.

Khi tôi đang tiến hành những thí nghiệm đó,

trong tâm trí mình, tôi luôn nghĩ là mình đang giúp ích cho khoa học.

Tôi loại bỏ những kết quả

để có được những kết quả theo mong muốn.

Không phải tôi đang làm điều xấu.

Tôi tự nghĩ mình là một kị sĩ

cố gắng để đưa khoa học tiến lên.

Nhưng quả thực điều đó không đúng.

Thực tế là tôi đã làm méo mó quá trình với những mục đích tốt.

Và tôi tin rằng thử thách thực sự là nhận ra

nhưng sự kiện trong cuộc sống

nơi những xung đột bên trong ảnh hưởng tới chúng ta,

và cố gắng để vượt qua nó mà không dựa vào những cảm tính chủ quan,

mà cố gắng để làm những điều

giữ cho chúng ta không trở thành nạn nhân của những hành động đó,

bởi vì chúng ta có thể sẽ tạo ra nhiều kết quả không mong muốn.

Tôi có mong rằng mình sẽ để lại trong các bạn một suy nghĩ tích cực.

Ý tôi là, tất cả những điều tôi vừa nói chắc là rất ảm đạm --

con người có những xung đột trái chiều thật khó nhận ra, và nhiều điều tương tự.

Quan điểm tích cực, tôi cho rằng,

là nếu chúng ta hiểu được những lúc mình đang phạm sai lầm,

nếu chúng ta hiểu được những

lí do và thời khắc chúng ta thất bại,

chúng ta thực sự có thể sửa chữa chúng.

Và điều đó, tôi cho rằng, đáng để hi vọng. Cảm ơn các bạn rất nhiều.

(Tiếng vỗ tay)