< Return to Video

ئايا ئامێرى پێوانەى هەناسەيى دەتوانێت شێرپەنجە ديارى بكات؟ - جوليان بروشكا.

  • 0:07 - 0:12
    چۆن ئامێرى پێوانەيى كهول ڕێژەى
    كهولى خوێنى كەسێك ديارى دەكات،
  • 0:12 - 0:16
    دواى چەند كاتژمێرێك خواردنەوە،
    تەنها پشت بە هەناسەدان دەبەستێـ؟
  • 0:16 - 0:21
    هەناسە هەڵمژراوەكان بڕى هەزار،
    تەنانەت هەزارەها شوێنەوارى تێدايە،
  • 0:21 - 0:23
    لە پێكهاتە ئەندامييە هەڵچووەكان:
  • 0:23 - 0:28
    گەرديلەكان سووك و تەواون
    بۆ ئەوەى وەك گاز بگوازرێنەوە.
  • 0:28 - 0:32
    يەكێك لەوانە ئيتانۆلە، كە لە خواردنەوە
    كهوليەكان بەكارى دەهێنين.
  • 0:32 - 0:36
    بەناو دەمارەكانى خوێندا بۆ كيسەى هەوايى
    زۆر بچوك لە سيەكان دەگوازرێتەوە،
  • 0:36 - 0:41
    و ٢٠٠٠ جار نزمتر بە هەواى
    هەڵمژراودا تێدەپەڕێت،
  • 0:41 - 0:43
    بەتێكڕايى لەناو خوێندا.
  • 0:43 - 0:46
    كاتێك كەسێك لە ئامێرى پێوانەى
    كهولى هەناسە دەدات،
  • 0:46 - 0:50
    ئيتانۆل لە هەناسەوە بەرەو
    ژوورى كاردانەوە تێپەر دەبێت.
  • 0:50 - 0:54
    لەوێ بۆ تەخمێكى تر دەگۆڕێت،
    پێي دەگووترێت ترشى ئەستيك،
  • 0:54 - 0:59
    لە جۆرێكى تايبەتى كاردانەوەكە بە درێژايى
    كاردانەوەكە تەزووى كارەبا بەرهەم دەهێنێت.
  • 0:59 - 1:02
    هێزى تەزووەكە بڕى ئيتانۆل پيشان دەدات
  • 1:02 - 1:06
    لە شێوەى هەوادا، و بە
    درێژكردنەوەى بەناو خوێندا.
  • 1:06 - 1:09
    جگە لە پێكهاتە ئەنداميە
    هەڵچووەكان وەك ئيتانۆل
  • 1:09 - 1:11
    كە لە خواردن و خواردنەوە بەكاريدەهێنين،
  • 1:11 - 1:15
    پڕۆسە كيميايەكانى ناو خانەكانمان
    چەندين توخمى تر بەرهەم دەهێنن.
  • 1:15 - 1:18
    كاتێك شتێك ئەم زانستە
    تێكدەدەن، وەك: نەخۆشى،
  • 1:18 - 1:22
    گروپى پێكهاتە ئەندامييە
    هەڵچووەكان لە هەناسەدان
  • 1:22 - 1:24
    لەوانەيە ئەوانيش بگۆڕێن.
  • 1:24 - 1:28
    كەواتە دەتوانين نەخۆشيەكە بە
    شيكردنەوەى هەناسەى كەسەكە بدۆزينەوە،
  • 1:28 - 1:30
    بەبێ بەكارهێنانى ئامرازەكمانى
    دۆزينەوەى بەردەست
  • 1:30 - 1:34
    وەك بيۆپسيس، كشانەوەى خوێن و تيشكى ئێكس؟
  • 1:34 - 1:36
    لە ڕووى تيۆريەوە، بەڵێ،
  • 1:36 - 1:41
    بەڵام پشكنينى نەخۆشى لە
    پشكنينى كهول زۆر ئاڵۆز ترە.
  • 1:41 - 1:42
    بۆ ناسينى نەخۆشيەكان،
  • 1:42 - 1:47
    تۆژەران پێويستە تەماشاى
    كۆمەڵەيەكى هەناسەدان بكەن.
  • 1:47 - 1:50
    لەوانەيە نەخۆشيەكى ديارىكراو
    ببێتە هۆى هەندێك لەو تێكىڵانە
  • 1:50 - 1:54
    چڕيان زياد يان كەم بكات،
    لەكاتێكدا هەندێك نەگۆڕێن --
  • 1:54 - 1:58
    دەركەوتنى هەر نەخۆشيەك لەوەى تر جياوازە،
  • 1:58 - 2:01
    و لەوانەيە لە قۆناغى جياى
    هەمان نەخۆشى جياوازى هەبێت،
  • 2:01 - 2:05
    بۆ نموونە، شێرپەنجە يەكێكە لە
    زۆررين تۆژينەوەى پاڵێوراو
  • 2:05 - 2:08
    بۆ دەستنيشان كردنى نەخۆشى هەناسەدان.
  • 2:08 - 2:11
    يەكێك لە گۆڕانكاريە كيميايەكان
    چەندين گرێى لێ دروست بووە،
  • 2:11 - 2:14
    كە ئەمەش زياديەكى بەرچاوە لە هێزى-نەوەيى
  • 2:14 - 2:17
    پێيدەگووترێت شيبوونەوە
  • 2:17 - 2:18
    ناسراوە بە كاريگەرى واربێرگ،
  • 2:18 - 2:24
    ئەم زيادبوونى شيبوونەوەيە دەبێتە
    هۆى ميتابۆليتەكانى وەك لاكتين زياد بكەن
  • 2:24 - 2:28
    كە بەپێچەوانەوە دەتوانێت كاريگەرى لەسەر
    هەموو زنجيرەكانى ميتابۆڵيەكان هەبێت
  • 2:28 - 2:32
    و لە كۆتايدا پێكهاتەى
    هەناسەدانەكان دەگۆڕێت،
  • 2:32 - 2:36
    لەوانەيە بريتى بێت لە زيادبوونى
    چركردنەوەى پێكهاتە هەڵچووەكان
  • 2:36 - 2:39
    وەك گۆگرديكى ديميتێل.
  • 2:39 - 2:43
    بەڵام كاريگەرى واربێرگ تەنها
    نيشاندەرى چالاكى شێرپەنجەيە،
  • 2:43 - 2:47
    و هيچ شتێك دەرناكەوێت
    لە جۆرێكى تايبەتى شێرپەنجە.
  • 2:47 - 2:51
    دياريكەرى زياتر بۆ
    دەستنيشان كردنى پێويستە.
  • 2:51 - 2:53
    بۆ بەدەستهێنانى ئەم جياوازيە وردانە،
  • 2:53 - 2:56
    تۆژەران بەراوردى كەسە
    هەناسە تەندروستەكان دەكەن
  • 2:56 - 2:59
    و هەناسەى ئەكەسانەى
    تووشى نەخۆشى تايبەت بوون
  • 2:59 - 3:02
    بەكارهێنانى زانياريە تايبەتەكان پشت بە
    سەدان نموونەى هەناسەدان دەبەستن.
  • 3:02 - 3:06
    ئەم شيكاريە ئاڵۆزە پێويستى
    بە جۆرێكى جياواز هەيە،
  • 3:06 - 3:10
    بۆ دۆزينەوەى هەستەوەرى پێوانەيى كهول.
  • 3:10 - 3:12
    گەشەكردن كەم بوو.
  • 3:12 - 3:15
    هەندێك جياوازى لەنێوان
    پێكهاتەى تاكەكان هەيە
  • 3:15 - 3:19
    بەهۆى ئەوەى چۆن پێكهاتەكان
    لەناو مەودايەكى كارەبايدا دەجوڵێن.
  • 3:19 - 3:23
    ئەوانى تر مەودايەكى بەرگريكار بەكاردەهێنن
    كە لە ماددە جياوازەكانەوە دروست دەكرێت
  • 3:23 - 3:27
    هەر يەكێكيان بەرگريەكەى دەگۆڕێت
    بۆ خستنە ڕووى تێكەڵەيەكى دياريكراو
  • 3:27 - 3:29
    لە پێكهاتە ئەنداميە هەڵچووەكان.
  • 3:29 - 3:31
    هەروەها بەرەنگارى تريش هەيە.
  • 3:31 - 3:35
    ئەم ماددانە لە چڕبونەوەيەكى كەمدا ئامادەن-
  • 3:35 - 3:37
    بەشێوەيەكى ئاسايى بۆ هەر بەشێك مليۆنێك،
  • 3:37 - 3:40
    ڕێژەيەكى زۆر كەمترە لە
    چڕبوونەوەى ئيتانۆل لە هەناسەدا.
  • 3:40 - 3:44
    لەوانەيە جگە لە نەخۆشى ئاستى پێكهاتەكان
    كاريگەرى لەسەر ئەو هۆكارانە هەبێت،
  • 3:44 - 3:49
    لەوانەيە: تەمەن، ڕەگەز،
    خۆراك و شێوازى ژيان.
  • 3:49 - 3:50
    لە كۆتايدا، كێشەيەك هەيە
  • 3:50 - 3:53
    پەيەندى بە جياوازى
    پێكهاتەكان لە نموونەكە هەيە
  • 3:53 - 3:55
    لە جەستەي نەخۆشدا بەرهەمى دەهێنين
  • 3:55 - 3:57
    كە لە ژينگەى دەورووبەر هەڵمژراوە
  • 3:57 - 3:59
    كەمێك پێش پشكنينەكە.
  • 3:59 - 4:04
    بەهۆى ئەو بەرەنگاريانەى هێشتا
    لە شيكارى هەناسەدان ئامادە نيە.
  • 4:04 - 4:07
    بەڵام پشكنينە سەرەتاييە
    پزيشكيەكان لەسەر سى و كۆڵۆن،
  • 4:07 - 4:11
    و شێرپەنجەكانى تر ئەنجامى هاندەريان هەبوو.
  • 4:11 - 4:17
    لەوانەيە ڕۆژێك دەستنيشان كردنى شێرپەنجە
    ئاسان بێت وەك هەناسە دان و هەناسە فڕێدان.
Title:
ئايا ئامێرى پێوانەى هەناسەيى دەتوانێت شێرپەنجە ديارى بكات؟ - جوليان بروشكا.
Speaker:
جوليان بروشكا.
Description:

چۆن ئامێرى هەناسەيى دەتوانێت ڕێژەى كهولى خوێنى كەسێك بپيوێت، چەند كاتژمێرێك دواى كۆتا خوااردنەوە، تەنها پشت بە هەناسە دان دەبەستێت؟ ئايا دەتوانين ئەم تەكنەلۆجيايە بۆ دۆزينەوەى نەخۆشى بە شيكردنەوەى هەناسەى كەسێك بەكاربهێنين، بەبێ ئەوەى ئامرەزاكانى وەك بيۆپسس و ڕاكێشانى خوێن و تيشك بەكاربهێنين؟ جوليان بورشكا وردەكارلەم پرۆسە ئاڵۆزە دەدات.

وانەيەك لەلايەن جوليان بروشكا، لە دەرهێنانى ستۆديۆكانى كابۆنگ.

View full lesson: https://ed.ted.com/lessons/could-a-breathalyzer-detect-cancer-julian-burschka
more » « less
Video Language:
English
Team:
closed TED
Project:
TED-Ed
Duration:
04:17

Kurdish (Central) subtitles

Revisions

Our website uses cookies for analysis purposes.