Return to Video

چارەسەری کیمیایی چۆن کار دەکات؟ - هیونسو جۆشوا نۆ

  • 0:07 - 0:11
    لە ماوەەی جەنگی جیهانی یەکەمدا
    یەکێک لە شتە ترسناکەکانی جەنگی سەنگەری
  • 0:11 - 0:15
    هەورێکی زەرد بوو کە پێی دەوترا گازی خەردەل
  • 0:15 - 0:18
    ئەو کەسە بەدبەختانەی بەردەکەوتن پێی
  • 0:18 - 0:22
    نەیاندەتوانی هەناسە هەڵمژن
    چاوەکانیانی دەسوتاند
  • 0:22 - 0:26
    و بلۆقی گەورەی لەسەر ئەو
    پێستە دروست دەکرد کە بەردەکەوت
  • 0:26 - 0:32
    زاناکان زۆر هەوڵیاندا تا دژەژەهرێک
    دروست بکەن بۆ ئەم چەکە دڕندانەیەی جەنگ.
  • 0:32 - 0:37
    لەو پڕۆسەیەدا بۆیان دەرکەوت کە گازەکە
    زیانێکی چارەسەرنەکراوی دەدا لە مۆخی ئێسکی
  • 0:37 - 0:42
    سەربازە بەرکەوتووەکان - و ڕێگری لێدەکردن
    لە دروستکردنی خانەی خوێن
  • 0:42 - 0:47
    سەرەڕای ئەم کاریگەرییە زۆر خراپانە،
    گازەکە بیرۆکەیەکی بە زاناکان بەخشی
  • 0:47 - 0:53
    خانە شێرپەنجەییەکان لە تایبەتمەندییەکدا هاوبەشن
    لەگەڵ مۆخی ئێسکدا:هەردووکیان خێرا زیاددەکەن
  • 0:53 - 0:55
    کەوایە ئایا دەکرێت یەکێک
    لە دڕندەییەکانی جەنگ
  • 0:55 - 0:58
    ببێت بە پاڵەوان لە جەنگی دژی شێرپەنجەدا؟
  • 0:58 - 1:02
    لێکۆڵەرەوەکان لە ١٩٣٠ەکاندا
    لەم بیرۆکەیەیان کۆڵیەوە
  • 1:02 - 1:05
    بەوەی پێکهاتەی وەرگیراو لە گازەکەیان
  • 1:05 - 1:08
    دەدا لە دەمارینەخۆشەکانی شێرپەنجە بە دەرزی
  • 1:08 - 1:13
    کات و هەوڵدانی ویست بۆ دۆزینەوەی
    دەرمانێک کە سودی زیاتربێت لە زیان
  • 1:13 - 1:15
    بەڵام لە کۆتاییەکانی جەنگی جیهانی دووەمدا
  • 1:15 - 1:20
    یەکەم دەرمانی چارەسەری کیمیاییان دۆزییەوە
  • 1:20 - 1:23
    ئێستا، زیاد لە ١٠٠ جۆر بوونی هەیە
  • 1:23 - 1:26
    دەرمانەکانی چارەسەری کیمیایی
    لە ڕێگای حەب و دەرزییەوە وەردەگیرێن
  • 1:26 - 1:33
    و "هۆکاری ژەهراویبوونی خانەکان" بەکاردێنن
    کە ماددەی ژەهراوین بۆ خانە زیندووەکان
  • 1:33 - 1:38
    لە بنچینەدا، ئەم دەومانانە بە ڕێژەیەک
    زیان دەگەیەنن بە هەموو خانەکانی جەستە
  • 1:38 - 1:40
    تەنانەت خانە تەندروستەکانیش
  • 1:40 - 1:45
    بەڵام گەورەترین کاریگەرییان لەسەر
    ئەو خانانەیە کە بە خێرایی دابەش دەبن
  • 1:45 - 1:48
    کە ئەوەش ڕێک نیشانەی ناسەرەوەی شێرپەنجەیە
  • 1:48 - 1:51
    بۆ نموونەش چارەسەرە کیمیاییەکانی سەرەتا
  • 1:51 - 1:56
    کە هەتا ئەمڕۆش بەکاردەهێنرێن و
    پێیان دەوترێت هۆکارەکانی بە ئەلکیلکردن
  • 1:56 - 1:58
    بە دەرزی دەکرێنە ناو ڕێڕەوی خوینەوە
  • 1:58 - 2:01
    کە دەیانگەیەنێت بە خانەکانی هەموو لەش
  • 2:01 - 2:06
    لە ناوەوە، کاتێک خانەکە دی ئێن ئەی ەکەی
    دەخاتەڕوو بۆئەوەی لەبەری بگریتەوە
  • 2:06 - 2:10
    زیان دەگەیەنن بە پێکهاتە دوو لولپێچییەکەی
    دی ئێن ئەیەکە
  • 2:10 - 2:13
    کە ئەمەش دەکرێت ببێتە هۆکاری مردنی خانەکە
    ئەگەر زیانەکە چاک نەکریتەوە
  • 2:13 - 2:16
    لەبەرئەوەی خانە شێرپەنجەییەکان
    بەخێرایی زیاد دەبن
  • 2:16 - 2:20
    کاریگەرییەکی زۆری دەرمانی
    هۆکاری بە ئەلکیلکردن لەسەریانە
  • 2:20 - 2:24
    و دی ئێن ئەیەکەیان بەزۆری
    خراوەتەڕوو و بەدەگمەن چاک دەبنەوە
  • 2:24 - 2:27
    کەوایە ئەو خانانە زیاتر دەمرن
    لە زۆرینەی خانەکانی تر
  • 2:27 - 2:30
    کە کاتیان هەیە بۆ چاککردنەوەی
    دی ئێن ئەیە زیان پێگەشتووەکە
  • 2:30 - 2:35
    هەمان ئەو کاریگەرییە زۆرەی دەرمانی
    هۆکاری بە ئەلکیلکردن تیایاندا کۆنابێتەوە
  • 2:35 - 2:41
    شێوازێکی تری چارەسەری کیمیایی پێکهاتەیەکی
    تێدایە پییدەگوتریت جێگیرکاری مایکرۆتیوبیڵ
  • 2:41 - 2:44
    خانەکان لولەی بچوکیان تێدایە
    کە کۆدەبنەوە هەتا یارمەتیدەربن
  • 2:44 - 2:48
    لە دابەشبوونی خانە و لەبەرگرتنەوەی
    دی ئێن ئەی .دواتر دوبارە هەڵدەوەشێن
  • 2:48 - 2:51
    کاتێک "جێگیرکاری مایکرۆتیوبیڵ"ەکان
    دەچنە ناو خانەیەکەوە
  • 2:51 - 2:54
    ڕێگری دەکەن لە هەڵوەشانەوەی
    ئەو لولە بچوکانە
  • 2:54 - 2:59
    ئەوە ناهێڵێت خانەکە لەبەرگرتنەوەکەی
    تەواو بکات و دەبیتەهۆی مردنی خانەکە
  • 2:59 - 3:04
    ئەمانە تەنها دوو نمونەن لە
    شەش جۆرەکەی چارەسەری کیمیایی
  • 3:04 - 3:06
    کە لە ئێستادا بۆ چارەسەری
    شێرپەنجە بەکاریان دەهینین
  • 3:06 - 3:11
    بەڵام سەرەڕای سودە زۆرەکانی،
    :چارەسەری کیمیایی زیانێکی گەورەی هەیە
  • 3:11 - 3:17
    کاردەکاتە سەر خانە تەندروستەکانی تر کە
    بە شێوەیەکی سروشتی پێویستە خێرا تازەببنەوە
  • 3:17 - 3:21
    ،تورەکەکانی موو، خانەکانی دەم
    کۆئەندامی هەرس
  • 3:21 - 3:27
    سیستمی زاوزێ و مۆخی ئێسک بەنزیکەیی هێندەی
    خانە شێرپەنجەییەکان زیانیان پێدەگات
  • 3:27 - 3:32
    وەک خانە شێرپەنجەییەکان
    بەرهەمهێنانی خێرای ئەم خانە ئاساییانە
  • 3:32 - 3:35
    ئەوە دەگەیەنێت کە زیاتر
    پێویستیان بە ماددەیە
  • 3:35 - 3:39
    و لەبەر ئەوەش زیاتر کاریگەریەکانی
    چارەسەری کیمیاییان بەردەکەوێت.
  • 3:39 - 3:42
    ئەوەش دەبێتەهۆی چەند کاریگەرییەکی
    لاوەکی باوی چارەسەری کیمیایی
  • 3:42 - 3:47
    لەنێویشیاندا لەدەستدانی قژ، ماندویەتی،
    نەزۆکی، دڵتێکهەڵاتن و ڕشانەوە.
  • 3:47 - 3:51
    دکتۆرەکان ڕەچەتەی هەندێک بژاردە دەنوسن
    بۆ کەمکردنەوەی ئەو کاریگەرییە لاوەکییانە،
  • 3:51 - 3:54
    وەک دەرمانی بەهێزی دژە دڵتێکهەڵاتن
  • 3:54 - 3:59
    بۆ قژڕوتانەوە، ئامێرێک بەناوی کڵاوی سارد
    دەکرێت یارمەتیدەر بێت
  • 3:59 - 4:02
    بۆ کەمکردنەوەی پلەی گەرمی دەوروبەری سەر
    و چونەوەیەکی بۆرییەکانی خوێن،
  • 4:02 - 4:06
    کە ئەمەش بڕی دەرمانە کیمیاییەکە
    کەم دەکاتەوە کە دەگات بە تورەکەکانی موو
  • 4:06 - 4:09
    و هەرکە ماوەی کارکردنی
    چارەسەرە کیمیاییەکە تەواو بوو،
  • 4:09 - 4:13
    خانە تەندروستەکان کە بە خراپی کاریان
    کراوەتەسەر لەلایەن دەرمانەکەوە چاکدەبنەوە
  • 4:13 - 4:15
    و دەستدەکەن بە تازەبوونەوە وەک هەمیشە.
  • 4:15 - 4:22
    تەنها لە ٢٠١٨دا، زیاد لە ١٧ ملیۆن کەس لە
    جیهاندا دەستنیشانی شێرپەجە کراوە تیایاندا
  • 4:22 - 4:27
    بەڵام چارەسەری کیمیایی و چارەسەری تر
    سەرئەنجامی زۆرێکیان گۆڕی
  • 4:27 - 4:31
    تەنها سەیری ئەو ڕاستییە بکە کە نزیکەی ٩٥%ی
    ئەو کەسانەی شێرپەنجەی گونەکانیان هەیە
  • 4:31 - 4:35
    لێی ڕزگار بوون بەهۆی
    پێشکەوتنەکانی چارەسەرکردنەوە
  • 4:35 - 4:40
    تەنانەت ئەو کەسانەی "مایەلۆید لوکیمیا"یان
    -هەیە –جۆرێکی سەختی شێرپەنجەی خوێن
  • 4:40 - 4:44
    چارەسەری کیمیایی ڕێژەی ٦٠%ی
    نەخۆشەکان لە خوار ٦٠ ساڵەوە
  • 4:44 - 4:48
    ڕزگار دەکات لە نیشانەکانی نەخۆشییەکە
    لەدوای ماوەی یەکەمی چارەسەرەکەیان
  • 4:48 - 4:51
    لێکۆڵەران هێشتاش چارەسەری
    وردتر پەرەپێدەدەن
  • 4:51 - 4:55
    کە تەنها خانە شێرپەنجەییە مەبەستەکان
    بکاتە ئامانج
  • 4:55 - 4:58
    ئەوە تێکڕای ڕزگاربوون زیاد دەکات و
  • 4:58 - 5:00
    زیانی سەر خانە تەندروستەکان کەمدەکاتەوە
  • 5:00 - 5:04
    کە یەکێک لە باشترین کەرەستەکان لە جەنگی
    دژی شێرپەنجەدا باشتر دەکات لەوەی کە هەیە.
Title:
چارەسەری کیمیایی چۆن کار دەکات؟ - هیونسو جۆشوا نۆ
Speaker:
هیونسو جۆشوا نۆ
Description:

وانەکە بەتەواوی لێرە ببینە
https://ed.ted.com/lessons/how-does-chemotherapy-work-hyunsoo-joshua-no

لەماوەی جەنگی جیهانی یەکەمدا، زانایان هەوڵیان دەدا بۆ دروستکردنی دژە ژەهرێک بۆ گازێکی زەردی ژەهراوی کە پێیدەوترا گازی خەردەل. بۆیان دەرکەوت کە گازەکە زیانێکی بێچارەسەر دەدات لە مۆخی ئێسکی سەربازە بەرکەوتووەکان. ئەمە بیرۆکەیەکی بەخشییە زاناکان: خانە شێرپەنجەییەکان و مۆخی ئێسک هەردووکیان بەخێرایی خۆیان لەبەر دەگرنەوە. ئایا دەکرێت گازی خەردەل بەکاربهێنرێت لە دژی شێرپەنجە؟ هیونسو نۆ بە وردی باسی دۆزینەوە و گەشەپێدانی چارەسەری کیمیایی دەکات.

وانەیەک لەلایەن هیونسو جۆشوا نۆ، دەرهێنان لەلایان ستۆدیۆی ئارتراک.
more » « less
Video Language:
English
Team:
closed TED
Project:
TED-Ed
Duration:
05:05

Kurdish subtitles

Revisions

Our website uses cookies for analysis purposes.