1
00:00:06,793 --> 00:00:11,073
لە ماوەەی جەنگی جیهانی یەکەمدا
یەکێک لە شتە ترسناکەکانی جەنگی سەنگەری

2
00:00:11,073 --> 00:00:15,200
هەورێکی زەرد بوو کە پێی دەوترا گازی خەردەل

3
00:00:15,200 --> 00:00:18,090
ئەو کەسە بەدبەختانەی بەردەکەوتن پێی

4
00:00:18,090 --> 00:00:21,982
نەیاندەتوانی هەناسە هەڵمژن
چاوەکانیانی دەسوتاند

5
00:00:21,982 --> 00:00:26,034
و بلۆقی گەورەی لەسەر ئەو
پێستە دروست دەکرد کە بەردەکەوت

6
00:00:26,034 --> 00:00:31,536
زاناکان زۆر هەوڵیاندا تا دژەژەهرێک
دروست بکەن بۆ ئەم چەکە دڕندانەیەی جەنگ.

7
00:00:31,536 --> 00:00:37,201
لەو پڕۆسەیەدا بۆیان دەرکەوت کە گازەکە 
زیانێکی چارەسەرنەکراوی دەدا لە مۆخی ئێسکی

8
00:00:37,201 --> 00:00:41,651
سەربازە بەرکەوتووەکان - و ڕێگری لێدەکردن 
لە دروستکردنی خانەی خوێن

9
00:00:41,651 --> 00:00:46,727
سەرەڕای ئەم کاریگەرییە زۆر خراپانە،
گازەکە بیرۆکەیەکی بە زاناکان بەخشی

10
00:00:46,727 --> 00:00:52,803
خانە شێرپەنجەییەکان لە تایبەتمەندییەکدا هاوبەشن
لەگەڵ مۆخی ئێسکدا:هەردووکیان خێرا زیاددەکەن

11
00:00:52,803 --> 00:00:55,333
کەوایە ئایا دەکرێت یەکێک
لە دڕندەییەکانی جەنگ

12
00:00:55,333 --> 00:00:58,262
ببێت بە پاڵەوان لە جەنگی دژی شێرپەنجەدا؟

13
00:00:58,262 --> 00:01:01,541
لێکۆڵەرەوەکان لە ١٩٣٠ەکاندا
لەم بیرۆکەیەیان کۆڵیەوە

14
00:01:01,541 --> 00:01:05,052
بەوەی پێکهاتەی وەرگیراو لە گازەکەیان

15
00:01:05,052 --> 00:01:07,664
دەدا لە دەمارینەخۆشەکانی شێرپەنجە بە دەرزی

16
00:01:07,664 --> 00:01:12,909
کات و هەوڵدانی ویست بۆ دۆزینەوەی
دەرمانێک کە سودی زیاتربێت لە زیان

17
00:01:12,909 --> 00:01:14,999
بەڵام لە کۆتاییەکانی جەنگی جیهانی دووەمدا

18
00:01:14,999 --> 00:01:20,135
یەکەم دەرمانی چارەسەری کیمیاییان دۆزییەوە

19
00:01:20,135 --> 00:01:22,545
ئێستا، زیاد لە ١٠٠ جۆر بوونی هەیە

20
00:01:22,545 --> 00:01:26,295
دەرمانەکانی چارەسەری کیمیایی 
لە ڕێگای حەب و دەرزییەوە وەردەگیرێن

21
00:01:26,295 --> 00:01:32,765
و "هۆکاری ژەهراویبوونی خانەکان" بەکاردێنن
کە ماددەی ژەهراوین بۆ خانە زیندووەکان

22
00:01:32,765 --> 00:01:38,183
لە بنچینەدا، ئەم دەومانانە بە ڕێژەیەک 
زیان دەگەیەنن بە هەموو خانەکانی جەستە

23
00:01:38,183 --> 00:01:39,873
تەنانەت خانە تەندروستەکانیش

24
00:01:39,873 --> 00:01:44,783
بەڵام گەورەترین کاریگەرییان لەسەر
ئەو خانانەیە کە بە خێرایی دابەش دەبن

25
00:01:44,783 --> 00:01:48,353
کە ئەوەش ڕێک نیشانەی ناسەرەوەی شێرپەنجەیە

26
00:01:48,353 --> 00:01:51,462
بۆ نموونەش چارەسەرە کیمیاییەکانی سەرەتا

27
00:01:51,462 --> 00:01:55,666
کە هەتا ئەمڕۆش بەکاردەهێنرێن و
پێیان دەوترێت هۆکارەکانی بە ئەلکیلکردن

28
00:01:55,666 --> 00:01:57,570
بە دەرزی دەکرێنە ناو ڕێڕەوی خوینەوە

29
00:01:57,570 --> 00:02:00,760
کە دەیانگەیەنێت بە خانەکانی هەموو لەش

30
00:02:00,760 --> 00:02:05,565
لە ناوەوە، کاتێک خانەکە دی ئێن ئەی ەکەی 
دەخاتەڕوو بۆئەوەی لەبەری بگریتەوە

31
00:02:05,565 --> 00:02:09,635
زیان دەگەیەنن بە پێکهاتە دوو لولپێچییەکەی
دی ئێن ئەیەکە

32
00:02:09,635 --> 00:02:13,373
کە ئەمەش دەکرێت ببێتە هۆکاری مردنی خانەکە
ئەگەر زیانەکە چاک نەکریتەوە

33
00:02:13,373 --> 00:02:16,164
لەبەرئەوەی خانە شێرپەنجەییەکان
بەخێرایی زیاد دەبن

34
00:02:16,164 --> 00:02:20,111
کاریگەرییەکی زۆری دەرمانی
هۆکاری بە ئەلکیلکردن لەسەریانە

35
00:02:20,111 --> 00:02:24,276
و دی ئێن ئەیەکەیان بەزۆری 
خراوەتەڕوو و بەدەگمەن چاک دەبنەوە

36
00:02:24,276 --> 00:02:27,400
کەوایە ئەو خانانە زیاتر دەمرن
لە زۆرینەی خانەکانی تر

37
00:02:27,400 --> 00:02:30,175
کە کاتیان هەیە بۆ چاککردنەوەی 
دی ئێن ئەیە زیان پێگەشتووەکە

38
00:02:30,175 --> 00:02:34,651
هەمان ئەو کاریگەرییە زۆرەی دەرمانی
هۆکاری بە ئەلکیلکردن تیایاندا کۆنابێتەوە

39
00:02:34,651 --> 00:02:40,610
شێوازێکی تری چارەسەری کیمیایی پێکهاتەیەکی
تێدایە پییدەگوتریت جێگیرکاری مایکرۆتیوبیڵ

40
00:02:40,610 --> 00:02:44,440
خانەکان لولەی بچوکیان تێدایە 
کە کۆدەبنەوە هەتا یارمەتیدەربن

41
00:02:44,440 --> 00:02:47,789
لە دابەشبوونی خانە و لەبەرگرتنەوەی 
دی ئێن ئەی .دواتر دوبارە هەڵدەوەشێن

42
00:02:47,789 --> 00:02:50,977
کاتێک "جێگیرکاری مایکرۆتیوبیڵ"ەکان
دەچنە ناو خانەیەکەوە

43
00:02:50,977 --> 00:02:54,315
ڕێگری دەکەن لە هەڵوەشانەوەی
ئەو لولە بچوکانە

44
00:02:54,315 --> 00:02:59,253
ئەوە ناهێڵێت خانەکە لەبەرگرتنەوەکەی
تەواو بکات و دەبیتەهۆی مردنی خانەکە

45
00:02:59,253 --> 00:03:03,693
ئەمانە تەنها دوو نمونەن لە
شەش جۆرەکەی چارەسەری کیمیایی

46
00:03:03,693 --> 00:03:06,235
کە لە ئێستادا بۆ چارەسەری
شێرپەنجە بەکاریان دەهینین

47
00:03:06,235 --> 00:03:11,112
بەڵام سەرەڕای سودە زۆرەکانی،
:چارەسەری کیمیایی زیانێکی گەورەی هەیە

48
00:03:11,112 --> 00:03:16,769
کاردەکاتە سەر خانە تەندروستەکانی تر کە 
بە شێوەیەکی سروشتی پێویستە خێرا تازەببنەوە

49
00:03:16,769 --> 00:03:21,489
،تورەکەکانی موو، خانەکانی دەم
کۆئەندامی هەرس

50
00:03:21,489 --> 00:03:27,443
سیستمی زاوزێ و مۆخی ئێسک بەنزیکەیی هێندەی
خانە شێرپەنجەییەکان زیانیان پێدەگات

51
00:03:27,443 --> 00:03:31,563
وەک خانە شێرپەنجەییەکان
بەرهەمهێنانی خێرای ئەم خانە ئاساییانە

52
00:03:31,563 --> 00:03:34,803
ئەوە دەگەیەنێت کە زیاتر 
پێویستیان بە ماددەیە

53
00:03:34,803 --> 00:03:38,896
و لەبەر ئەوەش زیاتر کاریگەریەکانی
چارەسەری کیمیاییان بەردەکەوێت.

54
00:03:38,896 --> 00:03:42,225
ئەوەش دەبێتەهۆی چەند کاریگەرییەکی
لاوەکی باوی چارەسەری کیمیایی

55
00:03:42,225 --> 00:03:47,284
لەنێویشیاندا لەدەستدانی قژ، ماندویەتی،
نەزۆکی، دڵتێکهەڵاتن و ڕشانەوە.

56
00:03:47,284 --> 00:03:51,214
دکتۆرەکان ڕەچەتەی هەندێک بژاردە دەنوسن 
بۆ کەمکردنەوەی ئەو کاریگەرییە لاوەکییانە،

57
00:03:51,214 --> 00:03:54,001
وەک دەرمانی بەهێزی دژە دڵتێکهەڵاتن

58
00:03:54,001 --> 00:03:58,562
بۆ قژڕوتانەوە، ئامێرێک بەناوی کڵاوی سارد 
دەکرێت یارمەتیدەر بێت

59
00:03:58,562 --> 00:04:01,807
بۆ کەمکردنەوەی پلەی گەرمی دەوروبەری سەر
و چونەوەیەکی بۆرییەکانی خوێن،

60
00:04:01,807 --> 00:04:05,665
کە ئەمەش بڕی دەرمانە کیمیاییەکە 
کەم دەکاتەوە کە دەگات بە تورەکەکانی موو

61
00:04:05,665 --> 00:04:08,527
و هەرکە ماوەی کارکردنی
چارەسەرە کیمیاییەکە تەواو بوو،

62
00:04:08,527 --> 00:04:12,594
خانە تەندروستەکان کە بە خراپی کاریان
کراوەتەسەر لەلایەن دەرمانەکەوە چاکدەبنەوە

63
00:04:12,594 --> 00:04:15,239
و دەستدەکەن بە تازەبوونەوە وەک هەمیشە.

64
00:04:15,239 --> 00:04:21,643
تەنها لە ٢٠١٨دا، زیاد لە ١٧ ملیۆن کەس لە
جیهاندا دەستنیشانی شێرپەجە کراوە تیایاندا

65
00:04:21,643 --> 00:04:26,640
بەڵام چارەسەری کیمیایی و چارەسەری تر
سەرئەنجامی زۆرێکیان گۆڕی

66
00:04:26,640 --> 00:04:31,475
تەنها سەیری ئەو ڕاستییە بکە کە نزیکەی ٩٥%ی
ئەو کەسانەی شێرپەنجەی گونەکانیان هەیە

67
00:04:31,475 --> 00:04:34,775
لێی ڕزگار بوون بەهۆی 
پێشکەوتنەکانی چارەسەرکردنەوە

68
00:04:34,775 --> 00:04:39,590
تەنانەت ئەو کەسانەی "مایەلۆید لوکیمیا"یان
-هەیە –جۆرێکی سەختی شێرپەنجەی خوێن

69
00:04:39,590 --> 00:04:43,750
چارەسەری کیمیایی ڕێژەی ٦٠%ی 
نەخۆشەکان لە خوار ٦٠ ساڵەوە

70
00:04:43,750 --> 00:04:47,797
ڕزگار دەکات لە نیشانەکانی نەخۆشییەکە
لەدوای ماوەی یەکەمی چارەسەرەکەیان

71
00:04:47,797 --> 00:04:51,354
لێکۆڵەران هێشتاش چارەسەری
وردتر پەرەپێدەدەن

72
00:04:51,354 --> 00:04:54,546
کە تەنها خانە شێرپەنجەییە مەبەستەکان
بکاتە ئامانج

73
00:04:54,546 --> 00:04:58,093
ئەوە تێکڕای ڕزگاربوون زیاد دەکات و

74
00:04:58,093 --> 00:04:59,967
زیانی سەر خانە تەندروستەکان کەمدەکاتەوە

75
00:04:59,967 --> 00:05:04,139
کە یەکێک لە باشترین کەرەستەکان لە جەنگی 
دژی شێرپەنجەدا باشتر دەکات لەوەی کە هەیە.