Return to Video

Earth Formation

  • 0:00 - 0:04
    Kisa mwen pral seye fè nan regard de vidéos se vwèman inikman bay yon kourikoulòm
  • 0:04 - 0:08
    tou sa ki te pase sou latè depi ke li te kreye.
  • 0:08 - 0:13
    Nou ap kòmanse ale vrèman nan fòmasyon ki sou latè oswa sistèm solè nou òdone fòmasyon ou òdone fòmasyon
  • 0:13 - 0:17
    Solèy la, e nou santi sa aktyèlman qui se sa
  • 0:17 - 0:21
    te gen yon supernova nan nou à galaksi an,
  • 0:21 - 0:23
    isit-menm se yon foto yon koupon gen supernova,
  • 0:23 - 0:26
    aktyèlman, la koupon pou Kepler a supernova.
  • 0:26 - 0:31
    A supernova nan foto sa a aktyèlman te rive katsan (400) ane de sa nan 1604,
  • 0:31 - 0:34
    te pou regle nan mitan yon zetwal esansyèlman eksploze
  • 0:34 - 0:38
    pou kèk semèn te gen la plus objet nan syèl lannwit la,
  • 0:38 - 0:41
    e li te bay pou obsève pa Kepler ak lòt moun nan 1604,
  • 0:41 - 0:43
    Apre sa, se sa li sanble tankou koulye a.
  • 0:43 - 0:46
    Sa nou wè se yon jan shockwave ke li te vwayaje
  • 0:46 - 0:50
    soti pou 400 ane ki sot pase yo, koulye a li dwe anpil
  • 0:50 - 0:53
    limyè ans dans. Se pa, li evidan, pwoblèm pa t
  • 0:53 - 0:55
    vwayaje nan gwo vitès nan limyè, men, li dwe te vwayaje
  • 0:55 - 1:00
    assez, assez rapide, omwen relativiste deplasman, yon rezonab
  • 1:00 - 1:02
    fraksyon de gwo vitès limyè.
  • 1:02 - 1:04
    Sa te vwayaje yon bon ti soti koulye a, men, sa ou kapab
  • 1:04 - 1:08
    kwè se lè ou gen a shockwave vwayaje de
  • 1:08 - 1:13
    yon supernova, an n ap di ou pa gen yon gwo nwaj de molécules,
  • 1:13 - 1:17
    yon gwo nwaj de gaz ki devan shockwave a te vin pou pa jis
  • 1:17 - 1:21
    pa t dans ase pou gravite pou pwan,
  • 1:21 - 1:24
    epi pou l' accrete, esansyèlman, nan yon sistèm solè.
  • 1:24 - 1:30
    Lè shockwave a rann li compresses tout sa a gaz
  • 1:30 - 1:33
    Et, tout materyèl sa yo ak tout de molécules sa yo, se konsa
  • 1:33 - 1:37
    li kounye a gen sa dansite kritik pou fòm pou accrete
  • 1:37 - 1:40
    nan yon zetwal yo ak yon sistèm solè.
  • 1:40 - 1:42
    Nou panse sa se sa a te pase, Et la raison Poukisa nou
  • 1:42 - 1:46
    santi très fortement ke li dwe te koze yon supernova
  • 1:46 - 1:50
    se sèl mwayen ki vrèman lou eleman yo tande sa jan yo ka fòme
  • 1:50 - 1:53
    ou sèl fason nou konnen ke yo ka fòme nan ti jan de
  • 1:53 - 1:59
    chalè a de yon supernova, Et Iranyòm nou, Iranyòm sa semble
  • 1:59 - 2:02
    pou li nan sistèm solè nou sou latè a, sanble pou fòme
  • 2:02 - 2:05
    environ lè a yo te òdone fòmasyon sou latè, nan osijè de
  • 2:05 - 2:08
    kat pous bilyon ane de sa, e nou ap pale
  • 2:08 - 2:10
    nan yon ti kras plis pwofondè nan pwochen vidéos sou exactement jan
  • 2:10 - 2:14
    figi moun sa soti, men, depi Iranyòm a semble osijè de
  • 2:14 - 2:17
    te menm laj kòm nou sistèm solè an, li dwe te fòme
  • 2:17 - 2:21
    nan alantou an menm tan an, e li dwe te fòme pa yon supernova,
  • 2:21 - 2:24
    e li dwe vini nan yon supernova, se konsa yon supernova
  • 2:24 - 2:27
    shockwave dwe te pase atravè nou pati nan Linivè,
  • 2:27 - 2:31
    e se yon rezon pou gaz pou jwenn compressés Et kòmanse pou accrete.
  • 2:31 - 2:35
    Se konsa nou rapide kèk milyon ane.
  • 2:35 - 2:37
    Gaz sa ta te accreted nan yon bagay konsa.
  • 2:37 - 2:40
    Li ta gen atteint kritik tanperati a, kritik dansite
  • 2:40 - 2:44
    Et pwesyon sou nan sant pou D' pou se pou pou fon
  • 2:44 - 2:47
    pou kòmanse pou sa pase pou Idwojèn pou yo kòmanse fondman nan Elyòm,
  • 2:47 - 2:52
    Et droit isit la se sa nou byen bonè solèy.
  • 2:52 - 2:56
    Nan solèy la ou gen tout de gaz la ak matyè
  • 2:56 - 3:00
    Et molécules sa a vitès angilè ase pou nou pa tonbe nan solèy la,
  • 3:00 - 3:02
    antre nan òbit ozanviwon solèy la.
  • 3:02 - 3:05
    Yo te aktyèlman sipòte pa yon ti van, tou,
  • 3:05 - 3:08
    Paske, ou kapab yon jan wè sa tankou jan de yon gwo nwaj gaz,
  • 3:08 - 3:10
    Se konsa yo ap toujou ainsi ak lòt, men pou pati ki plis
  • 3:10 - 3:14
    li te genyen vitès angilè yo, ak sou pwochen de dizèn de milyon ane
  • 3:14 - 3:18
    yo pral dousman tonbe sou lòt, clump ak lòt yo.
  • 3:18 - 3:22
    Matyè menm ti ont gravite, Et yo pwal bay pi dousman
  • 3:22 - 3:27
    devenir wòch Et astéroïdes Et, evantyèlman, sa nou ta rele
  • 3:27 - 3:30
    "planetesimals,", yon jan wè yo tankou grenn
  • 3:30 - 3:35
    Des planètes ou byen bonè planètes, ak lè sa a moun yo ta gen yon montan rezonab
  • 3:35 - 3:38
    gravite ak lòt bagay ta a yo
  • 3:38 - 3:40
    Et dousman clump nan men yo.
  • 3:40 - 3:43
    Sa pa t tankou yon senp pwosè, ou konnen, ou te kapab imajine
  • 3:43 - 3:47
    ou te ka jwenn yon fòm planetesimal, epi lè sa a se yon lòt
  • 3:47 - 3:50
    planetesimal te fòme, Et olye ke yo gen yon bèl, douce
  • 3:50 - 3:53
    yo tout de accreting ak lòt, yo ta dwe
  • 3:53 - 3:57
    yon gwo vitesses relatif Et ram nan ak lòt, ak sèlman lè sa a,
  • 3:57 - 4:02
    ou konnen, se, pou sa pa t jis yon bon, san lògèy pwosesis de accumulation toutan.
  • 4:02 - 4:05
    Aktyèlman te gen yon pwosè sitèlman cho,
  • 4:05 - 4:08
    aktyèlman te pase byen bonè nan istwa sou latè a, e nou aktyèlman panse
  • 4:08 - 4:11
    Se poutèt sa, lalin lan fòme, sa nan kèk pwen sa
  • 4:11 - 4:15
    ou yon ti jan rapide de sa, sou latè ta te fòme,
  • 4:15 - 4:20
    Mwen ta dwe di: mès la ki vin pou nou sou latè a la mòd
  • 4:20 - 4:24
    ta ont te kreye. Pou m' fè l' pase isit la.
  • 4:24 - 4:29
    Se poutèt sa, ann di ke sa se nou sou latè a la mòd, e kisa nou panse
  • 4:29 - 4:32
    qui se sa yon lòt proto-planèt ou nan yon lòt,
  • 4:32 - 4:35
    se te aktyèlman yon planèt, paske li te environ la taille de Mars,
  • 4:35 - 4:40
    la te nan nou, li evantyèlman sak pou nou sou latè.
  • 4:40 - 4:42
    Sa se aktyèlman yon foto sa a.
  • 4:42 - 4:47
    Sa se représentation yon atis de kolizyon sa, ki kote planèt sa a
  • 4:47 - 4:51
    droit isit la se la taille de Mars, e li te kouri nan sa ta evantyèlman rive sou latè.
  • 4:51 - 4:55
    Sa nou rele Theia. Se sa rele Theia,
  • 4:55 - 4:59
    Kisa nou kwè est, Et si ou gade
  • 4:59 - 5:02
    Si ou ale sou entènèt la, ou ap wè kèk simulations
  • 5:02 - 5:04
    ki pale sou sa, se pou nou panse ke se te yon souflèt glancing.
  • 5:04 - 5:07
    Se pa yon chòk dirèk ki ta te gen sèlman yon jan pou kraze
  • 5:07 - 5:11
    chak nan nan yon sèl gwo boul en ak yo.
  • 5:11 - 5:13
    Nou panse ke se te yon kou glancing, yon bagay tankou sa a.
  • 5:13 - 5:17
    Sa te esansyèlman sou latè. Evidamman, latè a chanje
  • 5:17 - 5:21
    dramatikman une Theia la te nan men l, men, se nan Theia
  • 5:21 - 5:23
    droit sou isit la, e nou panse li te genyen yon glancing soufle.
  • 5:23 - 5:28
    L' epi li a te fwape nan ti jan yon ang. Apre sa li
  • 5:28 - 5:31
    Evidamman konbine énergies de entèraksyon sa
  • 5:31 - 5:35
    ta te fè tou de peyi yo en, Et kare
  • 5:35 - 5:37
    pwobableman deja yo en paske ou te gen
  • 5:37 - 5:40
    yon pakèt moun collisions plus Et evènman accumulation Et
  • 5:40 - 5:43
    ti bagay Sur sifas la, se konsa pwobableman Les yo
  • 5:43 - 5:48
    pandan sa a tout tan, men, sa ta te gen yon
  • 5:48 - 5:51
    glancing frape sou latè ak yon pakèt ki pou realize esansyèlman
  • 5:51 - 5:54
    de en materyèl soti sou òbit.
  • 5:54 - 5:57
    Li ta ka sèlman vini, te gen yon souflèt glancing sou latè,
  • 5:57 - 6:00
    epi lè sa a ki pou realize yon pakèt moun en materyèl sa,
  • 6:00 - 6:03
    gen kèk moun li ta te kaptire pa sou latè, se poutèt sa
  • 6:03 - 6:08
    a devan Et la apre sa, ou ka konprann, sou latè se
  • 6:08 - 6:13
    jan de sa a boul en, super cho, ak kèk de l
  • 6:13 - 6:18
    pou jis obtient realize sou òbit de kolizyon an.
  • 6:18 - 6:19
    Fè m' annik wè si mwen kapab trase Theia isit la, se konsa
  • 6:19 - 6:26
    Theia a, e li tou en kounye a paske li
  • 6:26 - 6:29
    yon gwo énergies, Et sa toute san an sou òbit.
  • 6:29 - 6:32
    Si nou rapide yon ti kras, bagay sa a sa a ki pou realize
  • 6:32 - 6:38
    sou òbit, li pwal nan sa dirèksyon, sa est
  • 6:38 - 6:42
    Lalin nou. Lè sa a tout rès twal sa evantyèlman
  • 6:42 - 6:46
    ti jan condenses nan yon fòm "Et sa a
  • 6:46 - 6:51
    nou kounye a rele nou sou latè.
  • 6:51 - 6:53
    Se poutèt sa se jan nou aktyèlman panse kounye a ke lalin lan
  • 6:53 - 6:55
    aktyèlman fòme.
  • 6:55 - 6:58
    Menm si apre sa rive, tè a toujou te gen anpil ankò, se
  • 6:58 - 7:00
    Mwen devine, vyolans pou expérience.
  • 7:00 - 7:05
    Sèlman pou jwenn yon sans de kote ke nou kap nan istwa sou latè,
  • 7:05 - 7:09
    nou pwal fè referans a lè tan sa a anpil sou kèk vidéos kap vini yo,
  • 7:09 - 7:13
    Lè sa a, lè a commence isit nan sistèm solè nou an, òdone fòmasyon
  • 7:13 - 7:17
    4.6 bilyon ane de sa, pwobableman qui ak
  • 7:17 - 7:18
    de supernova,
  • 7:18 - 7:22
    menm jan n' ap wotasyon egui yon mont dyagram sa a,
  • 7:22 - 7:24
    nou ap fè pi devan nan tan, e nou pral ale
  • 7:24 - 7:27
    tout wout pou peryòd la a, pou
  • 7:27 - 7:29
    Et jis pou ou konprann gen kèk de terminologie a,
  • 7:29 - 7:32
    "Ga" vle di "milliards de ane de sa"
  • 7:32 - 7:33
    'G' pou "Giga-"
  • 7:33 - 7:36
    "Gran" vle di "anpil milyon ane de sa"
  • 7:36 - 7:37
    Je ' pou "Mega-"
  • 7:37 - 7:41
    Se konsa kote nou ye kounye a, lalin lan te fòme,
  • 7:41 - 7:43
    Et nan sa nou rele peryòd Hadean a
  • 7:43 - 7:44
    ou, mwen pa ta dwe di ke "peryòd."
  • 7:44 - 7:46
    Li se eon Hadean ki sou latè.
  • 7:46 - 7:48
    "Peryòd" se aktyèlman yon lòt lè peryòd
  • 7:48 - 7:51
    se pou m' fè sa trè klè. Se Hadean la,
  • 7:51 - 7:57
    nou nan Hadean a, eon a, e eon yon ti jan
  • 7:57 - 8:00
    a pi gwo peryòd de tan sa nou pale sou, sitou sa k
  • 8:00 - 8:04
    paran sou latè, e li gen environ 500 milyon dola pou yon milyon dola an
  • 8:04 - 8:09
    se yon eon, ak kisa ki fè eon Hadean a distinctive,
  • 8:09 - 8:12
    Men, nan yon géologique pwen de vi Kisa k fè li
  • 8:12 - 8:14
    distinctive se vrèman nou pa gen okenn wòch de la
  • 8:14 - 8:18
    Peryòd hadean. Nou pa gen nenpòt kalite macroscopiques échelle
  • 8:18 - 8:20
    wòch nan règ Hadean a, e se pou sa paske
  • 8:20 - 8:24
    Lè sa a, nou kwè l ', tè a te jis sa a en
  • 8:24 - 8:29
    boul de jan de magma Et lave, Et sa li te genyen en
  • 8:29 - 8:32
    paske li te gen yon pwodwi tout evènman accumulation sa yo
  • 8:32 - 8:36
    Et, tout collisions sa yo ak tout sa a cinétique enèji vire nan chalè.
  • 8:36 - 8:38
    Si nou te gade sifas ki sou latè.
  • 8:38 - 8:40
    Si nou te gen sou sifas tè a pandan
  • 8:40 - 8:44
    eon Hadean la, ki ou pwobableman pa vle pou yo
  • 8:44 - 8:45
    paske ou te ka jwenn fwape pa yon meteyorit ke tonbe
  • 8:45 - 8:48
    ou kapab byen boule nèt ak kèk magma, que,
  • 8:48 - 8:50
    li ta ka sanble tankou sila a, epi ou pa ka respire de tout fason,
  • 8:50 - 8:53
    se sa sifas tè a ta ka sanble tankou.
  • 8:53 - 8:56
    Li ta ka sanble yon pakèt gwo magma, Et se poutèt sa nou
  • 8:56 - 8:58
    pa gen okenn wòch kote yo te paske wòch yo
  • 8:58 - 9:04
    jis kèk en être recyclée, te ki te kraze Et churned
  • 9:04 - 9:07
    andedan sa a gwo boul en, Et kare
  • 9:07 - 9:11
    Tè a toujou se yon gwo boul en, li se jis
  • 9:11 - 9:15
    nou viv sou super-Fine, par kwout de sa en boul.
  • 9:15 - 9:17
    Si ou ale droit pi ba pase kwout sa, epi n a pale yon ti jan plis
  • 9:17 - 9:18
    osijè de sa nan pwochen vidéos,
  • 9:18 - 9:22
    ou pral resevwa magma, Et si ou fouye pi fon an,
  • 9:22 - 9:23
    ou vle likid fèt an fè.
  • 9:23 - 9:26
    Mwen vle di, li toujou se yon boul en.
  • 9:26 - 9:28
    Tout tan sa a, se jis yon vyolan,
  • 9:28 - 9:31
    non sèlman te sou latè se yon vòlkan, en boul, la
  • 9:31 - 9:35
    li te kòmanse fè di jan ou jwenn nan ta Hadean eon,
  • 9:35 - 9:40
    Men, nou tou fè bagay ki tonbe soti nan syèl la Et en
  • 9:40 - 9:43
    pyese avèk sou latè, Et se vwèman inikman kontinye pou ajoute
  • 9:43 - 9:46
    pou chalè a boul en sa a.
  • 9:46 - 9:48
    De tout fason, m ap kite ou la a,
  • 9:48 - 9:49
    Et, jan ou ka konprann,
  • 9:49 - 9:50
    nan pwen sa te gen non, sa ke nou kapab di,
  • 9:50 - 9:52
    te gen lavi pa gen sou latè.
  • 9:52 - 9:55
    Gen kèk moun kwè ke gen dwa viv kèk te kapab te fòme
  • 9:55 - 9:58
    nan eon Hadean an reta, men pou pati ki plis,
  • 9:58 - 10:01
    sa te jis complètement inhospitalières pou tout lavi qui.
  • 10:01 - 10:04
    M ap kite ou la, yo kote nou pote a videyo kap vini,
  • 10:04 - 10:07
    n a pale yon ti jan sou eon Archean an.
Title:
Earth Formation
Description:

How the Earth is a the byproduct of a local supernova

more » « less
Video Language:
English
Duration:
10:08

Creole, Haitian subtitles

Revisions