< Return to Video

خەوێکی قوڵ، سود بە مێشک دەگێنێت--چۆن زیاتری لێ بە دەست بێنین-دان گاتەنبەگ

  • 0:15 - 0:18
    لەوانەیە گوێبیستی پارتی چای بۆستن بووبێت،
  • 0:18 - 0:19
    کۆمەڵێک داگیرکەری توڕە و پەست
  • 0:19 - 0:21
    بەرگی هیندە سورەکان دەپۆشن
  • 0:21 - 0:23
    کیسەی چایان فڕێ دەدایە ناو زەریاوە.
  • 0:23 - 0:25
    بەڵام ئەم چیرۆکە ئاڵۆزترە،
  • 0:25 - 0:26
    چەندین لایەنی داگیر کاری هەیە،
  • 0:26 - 0:27
    بەژەوەندی کۆمپانیاکان،
  • 0:27 - 0:28
    بە قاچاغ بردن،
  • 0:28 - 0:32
    و هۆکارەکانی شۆڕشی ئەمریکا
    لە پشت ئەم جوڵانەوەیەوە بوون.
  • 0:32 - 0:35
    یەکەم شت کە پێویست دەکات بیزانێت
    سەبارەت بە پارتی چای لە 1700 کان،
  • 0:35 - 0:37
    کە لەو کاتە زۆر بەناوبانگ بوون.
  • 0:37 - 0:39
    لە بەریتانیا، هەر پیاوێک، ژنێک و منداڵێک
  • 0:39 - 0:42
    بە نزیکەی 300 کوپ چایان دەخواردەوە.
  • 0:42 - 0:45
    بەهۆی ئەوەی بەریتانیا
    ئەمریکای داگیر کردبوو،
  • 0:45 - 0:47
    ئەمریکییەکانیش سەرسامی چا خواردنەوە بوون.
  • 0:47 - 0:49
    لە دەوربەری 1760کان
  • 0:49 - 0:51
    لە ساڵێکدا، نزیکەی یەک
    ملیۆن پاوند چایان دەخواردەوە.
  • 0:51 - 0:53
    بۆیە، کاتێک بەریتانیا دەیویست باجی سەر چا
  • 0:53 - 0:55
    لە ئەمریکا بەرز بکاتەوە،
  • 0:55 - 0:56
    خەڵک ناڕازی دەبن،
  • 0:56 - 0:58
    بەهۆی ئەوەی پرسیان پێ ناکرێت
    و بڕیارەکان لە
  • 0:58 - 1:00
    لەندەن دەردەچێت.
  • 1:00 - 1:01
    وتەیەکی بە ناوبانگ هەیە:
  • 1:01 - 1:03
    باج وەرناگیرێت تا پرس
    بە نوێنەرەکان نەکرێت.
  • 1:03 - 1:05
    داگیرکەرە ئەمریکییەکان باوەڕیان وابوو کە
  • 1:05 - 1:08
    هیچ باجێک لە لایەن
    دەزگایەکی یاسادانان نادرێت
  • 1:08 - 1:10
    کە ئەوان نوێنەریان تێدا نییە.
  • 1:10 - 1:11
    لە ڕاستیدا، لە جێگەی پێدانی باج،
  • 1:11 - 1:14
    خۆیان لە کۆکەرەوانی باج دەدزیەوە.
  • 1:14 - 1:17
    بەهۆی ئەوەی کەناراوەکانی
    ڕۆژهەڵاتی ئەمریکا ناوچەیەکی فراوانە،
  • 1:17 - 1:19
    نەبوونی کارامەیی
    هێزی گومگری بەریتانیا،
  • 1:19 - 1:21
    نزیکەی سێ لە سەر چواری چای ئەمریکییەکان
  • 1:21 - 1:23
    بە قاچاغ دەهاتە ناو وڵات،
    بەتایبەت لە هۆڵەنداوە.
  • 1:23 - 1:25
    بەڵام بەریتانییەکان سوربوون لەسەر
  • 1:25 - 1:27
    ئەوەی پەرلەمان دەسەڵاتی دانانی باجی هەبێت،
  • 1:27 - 1:29
    بەتایبەت کاتێ: بەریتانیا زۆر قەرزار دەبێت
  • 1:29 - 1:31
    بەهۆی جەنگی حەوت ساڵەی لەگەڵ فەرەنسا.
  • 1:31 - 1:32
    بۆ پڕکردنەوەی
    کورتهێنانی بودجە،
  • 1:32 - 1:34
    بەریتانیا ڕوو دەکاتە ئەمریکا،
  • 1:34 - 1:38
    و لە ساڵی 1767، باج دەخاتە
    سەر کۆمەڵێک کاڵای هاوردە،
  • 1:38 - 1:41
    لەوانەش، کاڵای دڵخوازی ئەمریکییەکان، چا.
  • 1:41 - 1:42
    ئەمریکییەکان ڕەتی دەکەنەوە.
  • 1:42 - 1:44
    بایکۆتی چای هاوردە لە بەریتانیاوە دەکەن
  • 1:44 - 1:46
    و خۆیان چا دەچێنن.
  • 1:46 - 1:49
    دوای ئەوەی چەند کارمەندێکی گومرگی بەریتانی
  • 1:49 - 1:51
    داوای هێز لە لەندەن دەکەن
    بۆ ئەوەی یارمەتییان بدات
  • 1:51 - 1:52
    شتەکان بەرەو خراپتر دەچن
  • 1:52 - 1:55
    هێزەکانی بەریتانیا پەلاماری
    گردبوونەوەیەک لە بۆستن
  • 1:55 - 1:56
    دەدەن و خەڵک دەکوژن،
  • 1:56 - 1:58
    دواتر ئەم پەلامارە
    ناودەنرێت کوشتارگەی بۆستن.
  • 1:58 - 2:01
    لە 1773 یاسای تایبەت بە چا دەردەچێت،
  • 2:01 - 2:03
    بەریتانیا ستراتیجێکی نوێ دادەڕێژێت.
  • 2:03 - 2:05
    کۆمپانیا ڕۆژهەڵاتی هیند، چا زیادە و ماوە
  • 2:05 - 2:09
    بە کۆمەڵێک خەڵکی دەست نیشان
    کراو لە ئەمریکا دەفرۆشێت.
  • 2:09 - 2:10
    بەمەش نرخی چا دادەبەزێت،
  • 2:10 - 2:13
    نرخی چای بەریتانی بە بەراورد
    بە چای قاچاغ نزم دەبێت
  • 2:13 - 2:15
    بەمەش باجیان دەست دەکەوت.
  • 2:15 - 2:16
    بەڵام داگیرکەران
    ئەمەیان بە دڵ نەبوو
  • 2:16 - 2:18
    و بە قۆرغکارییان دەزانی.
  • 2:18 - 2:22
    لە ڕۆژێکی سارد و
    باراناوی 16ی 12 ساڵی 1773،
  • 2:22 - 2:24
    5000 خەڵکی بۆستن کردەبنەوە و
  • 2:24 - 2:25
    بەرەو ماڵی کۆنی باشور بەڕێ دەکەون
  • 2:25 - 2:27
    چاوەڕێ دەکەن بارە تازە گەیشتووەکانی چا
  • 2:27 - 2:29
    کە تازە گەیشتونەتە بەندەر
  • 2:29 - 2:30
    دابگیرێت بۆ فرۆشتن.
  • 2:30 - 2:32
    کاتێک کاپتنی یەک
    لە کەشتییەکان دەڵێت
  • 2:32 - 2:34
    ناتوانێت بە کەشتییەکی پر چا بگەڕێتەوە،
  • 2:34 - 2:36
    سام ئادەمز هاوار دەکات:
  • 2:36 - 2:39
    ئەم چاوپێکەوتنە بە
    هیچ جۆرێک خزمەتی وڵات ناکات،
  • 2:39 - 2:42
    و هاوار دەکات با بەندەری
    بۆستن بکەینە قۆری چا،
  • 2:42 - 2:43
    هەمووان هەمان قسە دەکەن،
  • 2:43 - 2:44
    نزیکەی ٥٠ پیاو،
  • 2:44 - 2:46
    هەندێکیان بەرگی
    ئەمرکییە ڕەسەنەکانیان پۆشیووە،
  • 2:46 - 2:48
    دەچنە گریفن وارف،
  • 2:48 - 2:49
    دەچنە سەر سێ کەشتی،
  • 2:49 - 2:53
    ٣٤٠ کیسی چا فڕێ دەدەنە ناو ئاو.
  • 2:53 - 2:55
    حکومەتی توڕەی بەریتانیا لە بەرامبەردا،
  • 2:55 - 2:57
    یاسا هەموار کراوی ساڵی ١٧٧٤ دەردەکات،
  • 2:57 - 2:59
    یەکێک لە بڕیارەکان، داخستنی بەندەری بۆستنە
  • 2:59 - 3:02
    تا خەڵک قەرەبووی زیانەکانی
  • 3:02 - 3:04
    کۆمپانیایی ڕۆژهەڵاتی هیند دەکەنەوە.
  • 3:04 - 3:05
    کە هەرگیز ڕونادات.
  • 3:05 - 3:07
    نوێنەری ویلایەتە داگیرکراوەکان
  • 3:07 - 3:08
    لە فیلادیلفیا کرددەبنەوە بۆ ئەوەی
  • 3:08 - 3:12
    بە باشترین شێوە کاردانەوەیان دابڕێژن.
  • 3:12 - 3:15
    یەکەم کۆبوونە لە ئاستی ویلایەتەکان
    پشتگیری خەڵکی بۆستن دەکەن،
  • 3:15 - 3:17
    هانی بایکۆتیان دا،
  • 3:17 - 3:20
    لە کۆتایی ئۆکتۆبەری ١٧٧٤ دەگەڕێنەوە ماڵەوە
  • 3:20 - 3:22
    بە شێوەیەک یەکگرتوون لەسەر سوڕ بوون
  • 3:22 - 3:24
    بۆ پاراستنی ماف و ئازادییەکانیان.
  • 3:24 - 3:27
    پارتی چایی بۆستن کۆمەڵێک
    کاردانەوەی یەک لەدوای یەکیان
  • 3:27 - 3:28
    دەبێت، وردە وردە،
  • 3:28 - 3:30
    ڕاگەیاندنی سەربەخۆی و هەڵگەڕانەوەی
  • 3:30 - 3:31
    خوێناوی لێ بەرهەم دێت.
  • 3:31 - 3:34
    دوای ئەوە ئەمریکییەکان ئازاد دەبن
    لە خواردنەوەی چایی خۆیان
  • 3:34 - 3:36
    کەم تا زۆر.
Title:
خەوێکی قوڵ، سود بە مێشک دەگێنێت--چۆن زیاتری لێ بە دەست بێنین-دان گاتەنبەگ
Description:

هیچ شتێک بە ئەندازەی خەوتنی شەوان باش نییە. چی دەبێت ئەگەر تەکنەلۆجیا بتوانێت یارمەتی دەرمان بێت لەبەدەست‌ هێنانی خەوێکی قووڵتر؟ دان گاتەنبێرگ كار لەسەر تەکنەلۆجیایەک دەکات کە هاندەری خەوێکی قووڵە و ڕێگە بۆ زیادبوونی شەپۆڵێکی مێشک لە کاتی خەوتن دەدات کە یادەوەری و کەسایەتیمان پتەوتر دەکات. لێکۆڵینەوەی زیاتر سەبارەت بەم دەنگانەی کە لە کاتی دیاریکراوی خەوتن بخرێنە کار، کاریگەریان لە سەر دروست بوونی شەپۆڵێکی هاوشێوەی ئەو شەپۆڵانەی مێشک دروستی دەکات لە کاتێکدا مێشک لە خەوێکی قووڵدایە، کە سودیان بۆ تەندروستی، توانی فێربوونمان و یادەوەریمان هەیە دەکات.
more » « less
Video Language:
English
Team:
closed TED
Project:
TED-Ed
Duration:
03:48

Kurdish (Central) subtitles

Revisions

Our website uses cookies for analysis purposes.