Jak działa tsunami - Alex Gendler

Zobacz całą lekcję: http://ed.ted.com/lessons/how-tsunamis-work-alex-gendler

Ogromna fala tsunami może osiągnąć nawet do 30 metrów, pędząc ponad 800 km na godzinę. Niezwykle niebezpieczne połączenie dla każdego, kto znajdzie się na jej drodze. Alex Gendler wyjaśnia przyczyny powstawania tych ogromnych fal oraz sposoby, na jakie naukowcy starają się zmniejszyć ich destrukcyjne skutki w przyszłości.

Lekcja: Alex Gendler, animacja: Augenblick Studios.

W 479 r. p. n. e. Persowie

oblegali greckie miasto Potidaję.

Pewnego razu fale cofnęły się
dalej niż zwykle,

pozostawiając wygodną drogę dla inwazji.

Ale to nie był łut szczęścia.

Zanim dotarli do połowy,

woda powróciła w ogromnej fali,

wyższej niż ktokolwiek widział,

zatapiając najeźdźców.

Mieszkańcy Potidaji wierzyli,

że ocalił ich gniew Posejdona.

Ale tak naprawdę ocaliło ich

zjawisko o niszczycielskiej sile:

tsunami.

Chociaż mówi się o nim jak
o ogromnym przypływie,

tak naprawdę tsunami nie ma
nic wspólnego

z siłami grawitacji Słońca i Księżyca.

Tsunami to po prostu większa wersja

zwykłej fali.

Ma dolinę i grzbiet,

ale nie powoduje go płynąca woda,

lecz przepływ energii przez tę wodę.

Różnica polega na tym,
skąd pochodzi ta energia.

Zwykłe fale w oceanie

są tworzone przez wiatr.

Dotyczy to wyłącznie powierzchni wody,

więc mają ograniczoną
wielkość i szybkość.

Tsunami powstają dzięki energii

powstałej pod wodą:

z wybuchu wulkanu,

osunięcia dna,

a najczęściej

z podwodnych trzęsień ziemi,

kiedy płyty tektoniczne przesuwają się,

uwalniając ogromną ilość energii.

Energia rusza w stronę powierzchni,

przesuwając masy wody i podnosząc je

ponad zwykły poziom morza.

Grawitacja znów ciągnie je w dół,

przez co energia rozciąga się na boki.

Tak powstaje tsunami,

pędzące 800 km na godzinę.

Daleko od brzegu

ciężko jest wykryć tsunami,

ponieważ przesuwa się
przez całą głębokość wody.

Ale gdy dociera na płycizny,

fala podnosi się do góry.

Jest tam mniej wody,

a ogromna energia jest wciąż sprzężona.

Fala zwalnia,

ale za to rośnie do 30 metrów.

Słowo tsunami

znaczy po japońsku "fala portowa".

Pochodzi stąd, że występuje ono

blisko brzegu.

Jeśli dolina tsunami
pierwsza dotrze do brzegu

woda zacznie się cofać
dalej niż zwykle,

zanim fala uderzy.

To może bardzo być zwodnicze.

Tsunami zatopi nie tylko
ludzi przy brzegu,

ale też budynki i drzewa
kilometr od brzegu lub dalej,

zwłaszcza nisko położone obszary.

Jakby tego było mało,

potem woda się cofa,

ciągnąc za sobą powstałe rumowisko

oraz wszystko i wszystkich

pechowo stojących na jej drodze.

W 2004 roku tsunami na Oceanie Indyjskim,

jedna z najtragiczniejszych
naturalnych katastrof w historii,

zabiło 200 000 osób w Południowej Azji.

Jak możemy się chronić

przed tą niszczycielską siłą natury?

Na niektórych obszarach zaczęto

budować opaski brzegowe, grodzie,

i kanały, które przekierują wodę.

Ale to nie zawsze działa.

W 2011 roku tsunami przekroczyło wały

chroniące elektrownię w Fukuszimie,

powodując katastrofę nuklearną

i pochłaniając ponad 18 000 istnień.

Wielu naukowców i decydentów

skupia się na wczesnym wykrywaniu,

monitorując podwodne ciśnienie
i aktywność sejsmiczną,

oraz na stworzeniu globalnej sieci

do wczesnego ostrzegania.

Gdy natura jest zbyt potężna,

najlepiej po prostu zejść jej z drogi.