< Return to Video

Pięć palców ewolucji

  • 0:00 - 0:14
    (Muzyka)
  • 0:14 - 0:17
    Pięć palców ewolucji.
  • 0:17 - 0:20
    Aby dokładnie zrozumieć biologię,
  • 0:20 - 0:22
    trzeba dokładnie zrozumieć
    proces ewolucji.
  • 0:22 - 0:26
    Większość ludzi kojarzy
    proces selekcji naturalnej.
  • 0:26 - 0:30
    Jest to jednak tylko jeden z pięciu
    procesów prowadzących do ewolucji.
  • 0:30 - 0:33
    Zanim omówimy wszystkie pięć procesów,
  • 0:33 - 0:35
    musimy zdefiniować ewolucję.
  • 0:35 - 0:38
    Ewolucja to po prostu zmiana
    w puli genowej na przestrzeni czasu.
  • 0:38 - 0:42
    Ale czym jest pula genowa?
    I czym jest gen?
  • 0:42 - 0:45
    Zanim zaczniemy omawiać genetykę,
  • 0:45 - 0:47
    zacznijmy od krótkiej opowieści.
  • 0:47 - 0:52
    Łódka przewraca się i 10 rozbitków
    płynie do brzegu bezludnej wyspy.
  • 0:52 - 0:57
    Nigdy nie zostają uratowani i tworzą nową
    populację, która istnieje tysiące lat.
  • 0:57 - 1:00
    O dziwo, pięcioro rozbitków jest rudych.
  • 1:00 - 1:05
    Żeby mieć rude włosy, trzeba odziedziczyć
    dwa rude geny po rodzicach.
  • 1:05 - 1:08
    Jeżeli masz tylko jeden rudy gen,
    nie będziesz mieć rudych włosów.
  • 1:08 - 1:10
    Żeby to uprościć,
  • 1:10 - 1:14
    załóżmy, że pięcioro nie-rudych rozbitków
    nie jest nosicielami tego genu.
  • 1:14 - 1:16
    Początkowa częstotliwość
    występowania genu
  • 1:16 - 1:20
    to 50 procent,
    lub 10 z wszystkich 20 genów.
  • 1:20 - 1:22
    Te geny to właśnie pula genowa.
  • 1:22 - 1:25
    Tych 20 różnych genów jest jak talia kart
  • 1:25 - 1:28
    tasowana z każdą nową generacją.
  • 1:28 - 1:32
    Seks to po prostu tasowanie
    tej genetycznej talii.
  • 1:32 - 1:36
    Karty są tasowane i przekazywane
    następnej generacji.
  • 1:36 - 1:39
    Talia pozostaje taka sama,
    50 procent czerwonych.
  • 1:39 - 1:43
    Geny są tasowane i przekazywane
    następnemu pokoleniu,
  • 1:43 - 1:47
    a pula genowa pozostaje taka sama,
    50 procent rudych.
  • 1:47 - 1:50
    Mimo że po pewnym czasie
    populacja może się powiększyć,
  • 1:50 - 1:53
    gen nadal powinien występować
    z częstotliwością około 50 procent.
  • 1:53 - 1:56
    Zmiana tej częstotliwości oznacza,
    że nastąpiła ewolucja.
  • 1:56 - 2:00
    Ewolucja jest po prostu zmianą
    w puli genowej na przestrzeni czasu.
  • 2:00 - 2:02
    Pomyślcie o tym, jak o kartach.
  • 2:02 - 2:05
    Jeśli częstotliwość występowania
    danych kart w talii się zmieni,
  • 2:05 - 2:07
    znaczy to, że nastąpiła ewolucja.
  • 2:07 - 2:10
    Jest pięć procesów,
    które mogą zmienić tę częstotliwość.
  • 2:10 - 2:15
    Żeby je lepiej zapamiętać,
    posłużymy się pięcioma palcami dłoni,
  • 2:15 - 2:17
    zaczynając od małego palca.
  • 2:17 - 2:21
    Mały palec powinien przypominać,
    że populacja może się zmniejszać.
  • 2:21 - 2:24
    Jeśli populacja się zmniejsza,
    mogą nastąpić zmiany.
  • 2:24 - 2:28
    Na przykład jeśli tylko cztery osoby
    przeżyją epidemię,
  • 2:28 - 2:31
    to ich geny będą pulą genową.
  • 2:31 - 2:33
    Następny jest palec serdeczny.
  • 2:33 - 2:38
    Powinien przypominać o łączeniu się w pary,
    bo to na nim nosi się obrączki.
  • 2:38 - 2:41
    Jeśli wybieramy partnerów
    na podstawie wyglądu lub lokalizacji,
  • 2:41 - 2:43
    częstotliwość może się zmienić.
  • 2:43 - 2:47
    Jeśli rudzi łączą się w pary
    tylko z rudymi,
  • 2:47 - 2:49
    mogą w końcu stworzyć nową populację.
  • 2:49 - 2:52
    Jeśli nikt nie chce
    łączyć się w parę z rudymi,
  • 2:52 - 2:54
    te geny zaczną zanikać.
  • 2:54 - 2:55
    Teraz palec środkowy,
  • 2:55 - 2:59
    który będzie nam przypominał o mutacjach.
  • 2:59 - 3:03
    Dodanie nowego genu przez mutację
    może wpłynąć na częstotliwość.
  • 3:03 - 3:07
    Wyobraź sobie, że mutacja genu
    tworzy nowy kolor włosów.
  • 3:07 - 3:10
    To oczywiście zmieniłoby
    częstotliwość w puli genowej.
  • 3:10 - 3:12
    Palec wskazujący przypomina o ruchu.
  • 3:12 - 3:16
    Jeśli na dany obszar przybywają
    nowe osobniki, częstotliwość się zmienia.
  • 3:16 - 3:17
    Jeśli na dany obszar przybywają
    nowe osobniki, częstotliwość się zmienia.
  • 3:17 - 3:20
    Kiedy mamy do czynienia z emigracją,
  • 3:20 - 3:22
    częstotliwość też ulegnie zmianie.
  • 3:22 - 3:25
    Naukowcy nazywają to
    przepływem genów.
  • 3:25 - 3:30
    Wszystkie te cztery procesy
    mogą być przyczyną ewolucji.
  • 3:30 - 3:34
    Mały rozmiar populacji,
    nieprzypadkowe łączenie się w pary,
  • 3:34 - 3:37
    mutacje i przepływ genów.
  • 3:37 - 3:39
    Ale te procesy nie prowadzą
    do adaptacji.
  • 3:39 - 3:41
    Selekcja naturalna jest jedynym procesem,
  • 3:41 - 3:45
    który tworzy organizmy lepiej przystosowane
    do lokalnego środowiska.
  • 3:45 - 3:48
    Żeby zapamiętać ten proces,
    używam kciuka.
  • 3:48 - 3:52
    Natura jest na tak, jeśli organizmy lepiej
    przystosowują się do swojego środowiska
  • 3:52 - 3:55
    i na nie, jeśli przystosowanie
    nie da nic dobrego.
  • 3:55 - 3:59
    Geny, które nie są przystosowane
    do życia w środowisku danego osobnika,
  • 3:59 - 4:02
    zostaną stopniowo zastąpione
    genami lepiej przystosowanymi.
  • 4:02 - 4:05
    Rude włosy są przykładem
    takiego przystosowania.
  • 4:05 - 4:08
    Jest to zaleta w północnych klimatach,
  • 4:08 - 4:12
    ponieważ jasna skóra pozwalała
    wchłonąć więcej światła
  • 4:12 - 4:15
    i syntetyzować więcej witaminy D.
    Natura jest na "tak"!
  • 4:15 - 4:19
    Jednak była to wada
    w bardziej południowych klimatach,
  • 4:19 - 4:23
    gdzie zwiększone promieniowanie UV
    prowadziło do raka i zmniejszało płodność.
  • 4:23 - 4:25
    Natura jest na "nie"!
  • 4:25 - 4:29
    Nawet sam kciuk jest oznaką przystosowania
    przez proces selekcji naturalnej.
  • 4:29 - 4:34
    Ewolucja, którą tu omówiliśmy,
    nazywana jest mikroewolucją,
  • 4:34 - 4:36
    bo odnosi się do małych zmian.
  • 4:36 - 4:38
    Jednak taka forma ewolucji
  • 4:38 - 4:41
    może prowadzić do makroewolucji,
    czyli powstawania gatunków.
  • 4:41 - 4:46
    Wszystkie organizmy na Ziemi
    pochodzą od wspólnego przodka.
  • 4:46 - 4:49
    Wszystkie żywe organizmy
    są ze sobą związane
  • 4:49 - 4:52
    przez proces ewolucji.
  • 4:52 - 4:53
    Spójrz na swoją rękę.
  • 4:53 - 4:58
    To istny cud techniki stworzony
    przez pięć procesów, które właśnie opisałem
  • 4:58 - 5:00
    na przestrzeni milionów lat.
  • 5:00 - 5:04
    Czy pamiętasz wszystkie
    pięć przyczyn ewolucji?
  • 5:04 - 5:07
    Jeśli nie, przewiń film
    i obejrzyj tę część jeszcze raz.
  • 5:07 -
    Ale przybij sobie lub swojemu sąsiadowi
    wielką pięciopalczastą piątkę!
Title:
Pięć palców ewolucji
Description:

Jak podniesiony kciuk może nam pomóc zapamiętać pięć procesów, które wpływają na ewolucję? Opowieść o pięciu palcach ewolucji w mądry sposób tłumaczy nam zmiany zachodzące w puli genowej na przestrzeni czasu.

Lekcję prowadzi Paul Andersen, animację stworzył Alan Foreman (http://www.alanforemananimation.com)

Obejrzyj całą lekcję pod adresem http://ed.ted.com/lessons/five-fingers-of-evolution
more » « less
Video Language:
English
Team:
closed TED
Project:
TED-Ed
Duration:
05:24
Dimitra Papageorgiou approved Polish subtitles for Five Fingers of Evolution
Krystian Aparta accepted Polish subtitles for Five Fingers of Evolution
Krystian Aparta commented on Polish subtitles for Five Fingers of Evolution
Krystian Aparta edited Polish subtitles for Five Fingers of Evolution
Krystian Aparta edited Polish subtitles for Five Fingers of Evolution
Krystian Aparta edited Polish subtitles for Five Fingers of Evolution
Krystian Aparta edited Polish subtitles for Five Fingers of Evolution
Malgo Haman edited Polish subtitles for Five Fingers of Evolution
Show all

Polish subtitles

Revisions

Our website uses cookies for analysis purposes.