1
00:00:00,000 --> 00:00:14,000
(Muzyka)

2
00:00:14,000 --> 00:00:17,000
Pięć palców ewolucji.

3
00:00:17,000 --> 00:00:20,000
Aby dokładnie zrozumieć biologię,

4
00:00:20,000 --> 00:00:22,000
trzeba dokładnie zrozumieć
proces ewolucji.

5
00:00:22,000 --> 00:00:26,000
Większość ludzi kojarzy
proces selekcji naturalnej.

6
00:00:26,000 --> 00:00:30,000
Jest to jednak tylko jeden z pięciu
procesów prowadzących do ewolucji.

7
00:00:30,000 --> 00:00:33,000
Zanim omówimy wszystkie pięć procesów,

8
00:00:33,000 --> 00:00:35,000
musimy zdefiniować ewolucję.

9
00:00:35,000 --> 00:00:38,000
Ewolucja to po prostu zmiana
w puli genowej na przestrzeni czasu.

10
00:00:38,000 --> 00:00:42,000
Ale czym jest pula genowa?
I czym jest gen?

11
00:00:42,000 --> 00:00:45,000
Zanim zaczniemy omawiać genetykę,

12
00:00:45,000 --> 00:00:47,000
zacznijmy od krótkiej opowieści.

13
00:00:47,000 --> 00:00:52,000
Łódka przewraca się i 10 rozbitków
płynie do brzegu bezludnej wyspy.

14
00:00:52,000 --> 00:00:57,000
Nigdy nie zostają uratowani i tworzą nową
populację, która istnieje tysiące lat.

15
00:00:57,000 --> 00:01:00,000
O dziwo, pięcioro rozbitków jest rudych.

16
00:01:00,000 --> 00:01:05,000
Żeby mieć rude włosy, trzeba odziedziczyć
dwa rude geny po rodzicach.

17
00:01:05,000 --> 00:01:08,000
Jeżeli masz tylko jeden rudy gen,
nie będziesz mieć rudych włosów.

18
00:01:08,000 --> 00:01:10,000
Żeby to uprościć,

19
00:01:10,000 --> 00:01:14,000
załóżmy, że pięcioro nie-rudych rozbitków
nie jest nosicielami tego genu.

20
00:01:14,000 --> 00:01:16,000
Początkowa częstotliwość
występowania genu

21
00:01:16,000 --> 00:01:20,000
to 50 procent,
lub 10 z wszystkich 20 genów.

22
00:01:20,000 --> 00:01:22,000
Te geny to właśnie pula genowa.

23
00:01:22,000 --> 00:01:25,000
Tych 20 różnych genów jest jak talia kart

24
00:01:25,000 --> 00:01:28,000
tasowana z każdą nową generacją.

25
00:01:28,000 --> 00:01:32,000
Seks to po prostu tasowanie
tej genetycznej talii.

26
00:01:32,000 --> 00:01:36,000
Karty są tasowane i przekazywane
następnej generacji.

27
00:01:36,000 --> 00:01:39,000
Talia pozostaje taka sama,
50 procent czerwonych.

28
00:01:39,000 --> 00:01:43,000
Geny są tasowane i przekazywane
następnemu pokoleniu,

29
00:01:43,000 --> 00:01:47,000
a pula genowa pozostaje taka sama,
50 procent rudych.

30
00:01:47,000 --> 00:01:50,000
Mimo że po pewnym czasie
populacja może się powiększyć,

31
00:01:50,000 --> 00:01:53,000
gen nadal powinien występować
z częstotliwością około 50 procent.

32
00:01:53,000 --> 00:01:56,000
Zmiana tej częstotliwości oznacza,
że nastąpiła ewolucja.

33
00:01:56,000 --> 00:02:00,000
Ewolucja jest po prostu zmianą
w puli genowej na przestrzeni czasu.

34
00:02:00,000 --> 00:02:02,000
Pomyślcie o tym, jak o kartach.

35
00:02:02,000 --> 00:02:05,000
Jeśli częstotliwość występowania
danych kart w talii się zmieni,

36
00:02:05,000 --> 00:02:07,000
znaczy to, że nastąpiła ewolucja.

37
00:02:07,000 --> 00:02:10,000
Jest pięć procesów,
które mogą zmienić tę częstotliwość.

38
00:02:10,000 --> 00:02:15,000
Żeby je lepiej zapamiętać,
posłużymy się pięcioma palcami dłoni,

39
00:02:15,000 --> 00:02:17,000
zaczynając od małego palca.

40
00:02:17,000 --> 00:02:21,000
Mały palec powinien przypominać,
że populacja może się zmniejszać.

41
00:02:21,000 --> 00:02:24,000
Jeśli populacja się zmniejsza,
mogą nastąpić zmiany.

42
00:02:24,000 --> 00:02:28,000
Na przykład jeśli tylko cztery osoby
przeżyją epidemię,

43
00:02:28,000 --> 00:02:31,000
to ich geny będą pulą genową.

44
00:02:31,000 --> 00:02:33,000
Następny jest palec serdeczny.

45
00:02:33,000 --> 00:02:38,000
Powinien przypominać o łączeniu się w pary,
bo to na nim nosi się obrączki.

46
00:02:38,000 --> 00:02:41,000
Jeśli wybieramy partnerów
na podstawie wyglądu lub lokalizacji,

47
00:02:41,000 --> 00:02:43,000
częstotliwość może się zmienić.

48
00:02:43,000 --> 00:02:47,000
Jeśli rudzi łączą się w pary
tylko z rudymi,

49
00:02:47,000 --> 00:02:49,000
mogą w końcu stworzyć nową populację.

50
00:02:49,000 --> 00:02:52,000
Jeśli nikt nie chce
łączyć się w parę z rudymi,

51
00:02:52,000 --> 00:02:54,000
te geny zaczną zanikać.

52
00:02:54,000 --> 00:02:55,000
Teraz palec środkowy,

53
00:02:55,000 --> 00:02:59,000
który będzie nam przypominał o mutacjach.

54
00:02:59,000 --> 00:03:03,000
Dodanie nowego genu przez mutację
może wpłynąć na częstotliwość.

55
00:03:03,000 --> 00:03:07,000
Wyobraź sobie, że mutacja genu
tworzy nowy kolor włosów.

56
00:03:07,000 --> 00:03:10,000
To oczywiście zmieniłoby
częstotliwość w puli genowej.

57
00:03:10,000 --> 00:03:12,000
Palec wskazujący przypomina o ruchu.

58
00:03:12,000 --> 00:03:16,000
Jeśli na dany obszar przybywają
nowe osobniki, częstotliwość się zmienia.

59
00:03:16,000 --> 00:03:17,000
Jeśli na dany obszar przybywają
nowe osobniki, częstotliwość się zmienia.

60
00:03:17,000 --> 00:03:20,000
Kiedy mamy do czynienia z emigracją,

61
00:03:20,000 --> 00:03:22,000
częstotliwość też ulegnie zmianie.

62
00:03:22,000 --> 00:03:25,000
Naukowcy nazywają to
przepływem genów.

63
00:03:25,000 --> 00:03:30,000
Wszystkie te cztery procesy
mogą być przyczyną ewolucji.

64
00:03:30,000 --> 00:03:34,000
Mały rozmiar populacji,
nieprzypadkowe łączenie się w pary,

65
00:03:34,000 --> 00:03:37,000
mutacje i przepływ genów.

66
00:03:37,000 --> 00:03:39,000
Ale te procesy nie prowadzą
do adaptacji.

67
00:03:39,000 --> 00:03:41,000
Selekcja naturalna jest jedynym procesem,

68
00:03:41,000 --> 00:03:45,000
który tworzy organizmy lepiej przystosowane
do lokalnego środowiska.

69
00:03:45,000 --> 00:03:48,000
Żeby zapamiętać ten proces,
używam kciuka.

70
00:03:48,000 --> 00:03:52,000
Natura jest na tak, jeśli organizmy lepiej
przystosowują się do swojego środowiska

71
00:03:52,000 --> 00:03:55,000
i na nie, jeśli przystosowanie
nie da nic dobrego.

72
00:03:55,000 --> 00:03:59,000
Geny, które nie są przystosowane
do życia w środowisku danego osobnika,

73
00:03:59,000 --> 00:04:02,000
zostaną stopniowo zastąpione
genami lepiej przystosowanymi.

74
00:04:02,000 --> 00:04:05,000
Rude włosy są przykładem
takiego przystosowania.

75
00:04:05,000 --> 00:04:08,000
Jest to zaleta w północnych klimatach,

76
00:04:08,000 --> 00:04:12,000
ponieważ jasna skóra pozwalała
wchłonąć więcej światła

77
00:04:12,000 --> 00:04:15,000
i syntetyzować więcej witaminy D.
Natura jest na "tak"!

78
00:04:15,000 --> 00:04:19,000
Jednak była to wada
w bardziej południowych klimatach,

79
00:04:19,000 --> 00:04:23,000
gdzie zwiększone promieniowanie UV
prowadziło do raka i zmniejszało płodność.

80
00:04:23,000 --> 00:04:25,000
Natura jest na "nie"!

81
00:04:25,000 --> 00:04:29,000
Nawet sam kciuk jest oznaką przystosowania
przez proces selekcji naturalnej.

82
00:04:29,000 --> 00:04:34,000
Ewolucja, którą tu omówiliśmy,
nazywana jest mikroewolucją,

83
00:04:34,000 --> 00:04:36,000
bo odnosi się do małych zmian.

84
00:04:36,000 --> 00:04:38,000
Jednak taka forma ewolucji

85
00:04:38,000 --> 00:04:41,000
może prowadzić do makroewolucji,
czyli powstawania gatunków.

86
00:04:41,000 --> 00:04:46,000
Wszystkie organizmy na Ziemi
pochodzą od wspólnego przodka.

87
00:04:46,000 --> 00:04:49,000
Wszystkie żywe organizmy
są ze sobą związane

88
00:04:49,000 --> 00:04:52,000
przez proces ewolucji.

89
00:04:52,000 --> 00:04:53,000
Spójrz na swoją rękę.

90
00:04:53,000 --> 00:04:58,000
To istny cud techniki stworzony
przez pięć procesów, które właśnie opisałem

91
00:04:58,000 --> 00:05:00,000
na przestrzeni milionów lat.

92
00:05:00,000 --> 00:05:04,000
Czy pamiętasz wszystkie
pięć przyczyn ewolucji?

93
00:05:04,000 --> 00:05:07,000
Jeśli nie, przewiń film
i obejrzyj tę część jeszcze raz.

94
00:05:07,000 --> 99:59:59,999
Ale przybij sobie lub swojemu sąsiadowi
wielką pięciopalczastą piątkę!