Jak kości wytwarzają krew - Melody Smith
-
0:07 - 0:11W każdej chwili w krwiobiegu
przemieszczają się tryliony komórek, -
0:11 - 0:14czasem okrążają ciało w ciągu minuty.
-
0:15 - 0:18Każda z nich powstała
głęboko we wnętrzu kości. -
0:19 - 0:23Kości wydają się twarde jak kamień,
ale wewnątrz są dość porowate. -
0:23 - 0:26Większe i mniejsze naczynia krwionośne
wnikają przez te szpary. -
0:26 - 0:30Większość dużych kości
ma wgłębienie w środku -
0:30 - 0:32wypełnione miękkim szpikiem kostnym.
-
0:32 - 0:35Szpik zawiera tłuszcz
i inne tkanki pomocnicze, -
0:35 - 0:38ale najważniejszym składnikiem szpiku
są komórki macierzyste krwi. -
0:38 - 0:41Te komórki stale się dzielą.
-
0:41 - 0:43Mogą się różnicować na czerwone krwinki,
-
0:43 - 0:45białe krwinki i płytki krwi.
-
0:45 - 0:48Setki miliardów tych składników krwi
-
0:48 - 0:51co dzień zaczyna swój obieg w organizmie.
-
0:51 - 0:53Nowe komórki dostają się do krwiobiegu
-
0:53 - 0:56poprzez niewielkie szczeliny
naczyń włosowatych szpiku. -
0:56 - 0:59Przenikają przez nie do większych naczyń
-
0:59 - 1:01i opuszczają wnętrze kości.
-
1:01 - 1:03Jeśli coś złego dzieje się z krwią,
-
1:03 - 1:06jest duże prawdopodobieństwo,
że szpik kostny szwankuje. -
1:06 - 1:10Nowotwory krwi często wynikają
z mutacji komórek macierzystych. -
1:10 - 1:13Komórki macierzyste krwi
nie są rakotwórcze same w sobie, -
1:13 - 1:16ale mutacje mogą
zaburzyć proces różnicowania -
1:16 - 1:19i wywołać złośliwe nowotwory krwi.
-
1:19 - 1:23Dlatego na zaawansowane nowotwory krwi,
takie jak białaczka czy chłoniak, -
1:23 - 1:27najskuteczniejszym lekarstwem
może być allogeniczny przeszczep szpiku: -
1:27 - 1:30szpik pacjenta
zastępuje się szpikiem dawcy. -
1:30 - 1:32Działa to następująco.
-
1:32 - 1:36Najpierw pobiera się
komórki macierzyste krwi od dawcy. -
1:36 - 1:41Najczęściej filtruje się je przez maszynę,
-
1:41 - 1:45która dzieli pobraną krew
na poszczególne składniki. -
1:45 - 1:47W innym przypadku
szpik pobiera się za pomocą igły -
1:47 - 1:52bezpośrednio z talerza kości biodrowej.
-
1:52 - 1:55W międzyczasie biorca
przygotowuje się na przeszczep. -
1:55 - 1:59Intensywna chemioterapia i naświetlania
niszczą szpik chorego, -
1:59 - 2:03usuwając zarówno komórki nowotworowe,
jak i komórki macierzyste krwi. -
2:03 - 2:05Osłabiają też układ odpornościowy,
-
2:05 - 2:09żeby nie atakował
przeszczepionych komórek. -
2:09 - 2:14Później komórki dawcy wprowadza się
do ciała biorcy przez wkłucie centralne. -
2:14 - 2:17Początkowo krążą
w dużym krwiobiegu biorcy, -
2:17 - 2:20ale chemokiny,
części komórek macierzystych, -
2:20 - 2:25działają jak nawigacja i wkrótce
dostarczają nowe komórki do szpiku. -
2:25 - 2:28Po kilku tygodniach zaczynają się dzielić
-
2:28 - 2:31i wytwarzać nową, zdrową krew.
-
2:31 - 2:33Nawet niewielka liczba
komórek macierzystych krwi -
2:33 - 2:37może odtworzyć naturalną ilość szpiku.
-
2:37 - 2:39Przeszczep szpiku może też prowadzić
-
2:39 - 2:42do tak zwanego efektu
"przeszczep kontra nowotwór", -
2:42 - 2:45kiedy komórki odpornościowe,
wytwarzane przez przeszczepiony szpik -
2:45 - 2:50usuwają komórki nowotworowe,
czego nie mógł dokonać układ biorcy. -
2:50 - 2:53To zjawisko pomaga pozbyć się
złośliwych nowotworów krwi. -
2:53 - 2:56Jednak przeszczepy szpiku są ryzykowne,
-
2:56 - 2:59bo może dojść do efektu
"przeszczep kontra biorca". -
2:59 - 3:02Pojawia się, gdy komórki
odpornościowe dawcy -
3:02 - 3:05atakują organy biorcy.
-
3:05 - 3:09Ten stan zagrażający życiu
pojawia się w 30-50% przeszczepów, -
3:09 - 3:13gdy szpik nie pochodzi
od genetycznego bliźniaka, -
3:13 - 3:15szczególnie gdy komórki macierzyste
-
3:15 - 3:18pobrano z krwi, a nie ze szpiku.
-
3:18 - 3:21Pacjenci mogą przyjmować
leki osłabiające odporność, -
3:21 - 3:24lub można usunąć z materiału dawcy
niektóre komórki odpornościowe, -
3:24 - 3:27żeby zredukować ryzyko
konfliktu odpornościowego. -
3:27 - 3:31Nawet jeśli chory próbuje go uniknąć,
-
3:31 - 3:34jego układ odpornościowy
może odrzucić komórki dawcy. -
3:34 - 3:38Dlatego ważne jest, żeby dawcę i biorcę
dopasować do siebie jak najdokładniej. -
3:38 - 3:40Pewne części kodu genetycznego określają,
-
3:40 - 3:43jak układ odpornościowy
zareaguje na obce komórki. -
3:43 - 3:46Jeśli one są identyczne u dawcy i biorcy,
-
3:46 - 3:50jest większa szansa,
że nie nastąpią powikłania. -
3:50 - 3:55Dzięki dziedziczeniu genów najczęściej
rodzeństwo jest najbardziej podobne. -
3:55 - 3:58Jednak wielu pacjentów
oczekujących na przeszczep -
3:58 - 4:00nie ma członka rodziny mogącego być dawcą.
-
4:00 - 4:03Czekają wtedy na dawcę niespokrewnionego,
-
4:03 - 4:06gotowego oddać swój szpik.
-
4:06 - 4:10Do rejestracji w bazie dawców
potrzeba tylko wymazu z policzka. -
4:10 - 4:12W wielu przypadkach oddanie szpiku
-
4:12 - 4:15nie jest trudniejsze od oddania krwi.
-
4:15 - 4:17Tak się ratuje życie ludzkie,
-
4:17 - 4:20oddając substancję,
która się całkowicie odnawia.
- Title:
- Jak kości wytwarzają krew - Melody Smith
- Speaker:
- Melody Smith
- Description:
-
Zobacz całą lekcję: https://ed.ted.com/lessons/how-bones-make-blood-melody-smith
Kości wydają się twarde jak kamień, ale w istocie są dość porowate. Większość dużych kości ma wgłębienie w środku wypełnione szpikiem kostnym. Najważniejszym składnikiem szpiku są komórki macierzyste krwi. Dla chorych na zaawansowane nowotwory krwi, takie jak białaczka czy chłoniak, najskuteczniejszym lekarstwem może być właśnie przeszczep szpiku. Jak przeprowadza się ten zabieg, wyjaśnia Melody Smith.
Lekcja: Melody Smith. Reżyseria: Artrake Studio.
- Video Language:
- English
- Team:
closed TED
- Project:
- TED-Ed
- Duration:
- 04:21
![]() |
Sylwia Gliniewicz approved Polish subtitles for How bones make blood | |
![]() |
Sylwia Gliniewicz edited Polish subtitles for How bones make blood | |
![]() |
Sylwia Gliniewicz edited Polish subtitles for How bones make blood | |
![]() |
Sylwia Gliniewicz edited Polish subtitles for How bones make blood | |
![]() |
Sylwia Gliniewicz edited Polish subtitles for How bones make blood | |
![]() |
Sylwia Gliniewicz edited Polish subtitles for How bones make blood | |
![]() |
Sylwia Gliniewicz edited Polish subtitles for How bones make blood | |
![]() |
Sylwia Gliniewicz edited Polish subtitles for How bones make blood |