< Return to Video

Jak kości wytwarzają krew - Melody Smith

  • 0:07 - 0:11
    W każdej chwili w krwiobiegu
    przemieszczają się tryliony komórek,
  • 0:11 - 0:14
    czasem okrążają ciało w ciągu minuty.
  • 0:15 - 0:18
    Każda z nich powstała
    głęboko we wnętrzu kości.
  • 0:19 - 0:23
    Kości wydają się twarde jak kamień,
    ale wewnątrz są dość porowate.
  • 0:23 - 0:26
    Większe i mniejsze naczynia krwionośne
    wnikają przez te szpary.
  • 0:26 - 0:30
    Większość dużych kości
    ma wgłębienie w środku
  • 0:30 - 0:32
    wypełnione miękkim szpikiem kostnym.
  • 0:32 - 0:35
    Szpik zawiera tłuszcz
    i inne tkanki pomocnicze,
  • 0:35 - 0:38
    ale najważniejszym składnikiem szpiku
    są komórki macierzyste krwi.
  • 0:38 - 0:41
    Te komórki stale się dzielą.
  • 0:41 - 0:43
    Mogą się różnicować na czerwone krwinki,
  • 0:43 - 0:45
    białe krwinki i płytki krwi.
  • 0:45 - 0:48
    Setki miliardów tych składników krwi
  • 0:48 - 0:51
    co dzień zaczyna swój obieg w organizmie.
  • 0:51 - 0:53
    Nowe komórki dostają się do krwiobiegu
  • 0:53 - 0:56
    poprzez niewielkie szczeliny
    naczyń włosowatych szpiku.
  • 0:56 - 0:59
    Przenikają przez nie do większych naczyń
  • 0:59 - 1:01
    i opuszczają wnętrze kości.
  • 1:01 - 1:03
    Jeśli coś złego dzieje się z krwią,
  • 1:03 - 1:06
    jest duże prawdopodobieństwo,
    że szpik kostny szwankuje.
  • 1:06 - 1:10
    Nowotwory krwi często wynikają
    z mutacji komórek macierzystych.
  • 1:10 - 1:13
    Komórki macierzyste krwi
    nie są rakotwórcze same w sobie,
  • 1:13 - 1:16
    ale mutacje mogą
    zaburzyć proces różnicowania
  • 1:16 - 1:19
    i wywołać złośliwe nowotwory krwi.
  • 1:19 - 1:23
    Dlatego na zaawansowane nowotwory krwi,
    takie jak białaczka czy chłoniak,
  • 1:23 - 1:27
    najskuteczniejszym lekarstwem
    może być allogeniczny przeszczep szpiku:
  • 1:27 - 1:30
    szpik pacjenta
    zastępuje się szpikiem dawcy.
  • 1:30 - 1:32
    Działa to następująco.
  • 1:32 - 1:36
    Najpierw pobiera się
    komórki macierzyste krwi od dawcy.
  • 1:36 - 1:41
    Najczęściej filtruje się je przez maszynę,
  • 1:41 - 1:45
    która dzieli pobraną krew
    na poszczególne składniki.
  • 1:45 - 1:47
    W innym przypadku
    szpik pobiera się za pomocą igły
  • 1:47 - 1:52
    bezpośrednio z talerza kości biodrowej.
  • 1:52 - 1:55
    W międzyczasie biorca
    przygotowuje się na przeszczep.
  • 1:55 - 1:59
    Intensywna chemioterapia i naświetlania
    niszczą szpik chorego,
  • 1:59 - 2:03
    usuwając zarówno komórki nowotworowe,
    jak i komórki macierzyste krwi.
  • 2:03 - 2:05
    Osłabiają też układ odpornościowy,
  • 2:05 - 2:09
    żeby nie atakował
    przeszczepionych komórek.
  • 2:09 - 2:14
    Później komórki dawcy wprowadza się
    do ciała biorcy przez wkłucie centralne.
  • 2:14 - 2:17
    Początkowo krążą
    w dużym krwiobiegu biorcy,
  • 2:17 - 2:20
    ale chemokiny,
    części komórek macierzystych,
  • 2:20 - 2:25
    działają jak nawigacja i wkrótce
    dostarczają nowe komórki do szpiku.
  • 2:25 - 2:28
    Po kilku tygodniach zaczynają się dzielić
  • 2:28 - 2:31
    i wytwarzać nową, zdrową krew.
  • 2:31 - 2:33
    Nawet niewielka liczba
    komórek macierzystych krwi
  • 2:33 - 2:37
    może odtworzyć naturalną ilość szpiku.
  • 2:37 - 2:39
    Przeszczep szpiku może też prowadzić
  • 2:39 - 2:42
    do tak zwanego efektu
    "przeszczep kontra nowotwór",
  • 2:42 - 2:45
    kiedy komórki odpornościowe,
    wytwarzane przez przeszczepiony szpik
  • 2:45 - 2:50
    usuwają komórki nowotworowe,
    czego nie mógł dokonać układ biorcy.
  • 2:50 - 2:53
    To zjawisko pomaga pozbyć się
    złośliwych nowotworów krwi.
  • 2:53 - 2:56
    Jednak przeszczepy szpiku są ryzykowne,
  • 2:56 - 2:59
    bo może dojść do efektu
    "przeszczep kontra biorca".
  • 2:59 - 3:02
    Pojawia się, gdy komórki
    odpornościowe dawcy
  • 3:02 - 3:05
    atakują organy biorcy.
  • 3:05 - 3:09
    Ten stan zagrażający życiu
    pojawia się w 30-50% przeszczepów,
  • 3:09 - 3:13
    gdy szpik nie pochodzi
    od genetycznego bliźniaka,
  • 3:13 - 3:15
    szczególnie gdy komórki macierzyste
  • 3:15 - 3:18
    pobrano z krwi, a nie ze szpiku.
  • 3:18 - 3:21
    Pacjenci mogą przyjmować
    leki osłabiające odporność,
  • 3:21 - 3:24
    lub można usunąć z materiału dawcy
    niektóre komórki odpornościowe,
  • 3:24 - 3:27
    żeby zredukować ryzyko
    konfliktu odpornościowego.
  • 3:27 - 3:31
    Nawet jeśli chory próbuje go uniknąć,
  • 3:31 - 3:34
    jego układ odpornościowy
    może odrzucić komórki dawcy.
  • 3:34 - 3:38
    Dlatego ważne jest, żeby dawcę i biorcę
    dopasować do siebie jak najdokładniej.
  • 3:38 - 3:40
    Pewne części kodu genetycznego określają,
  • 3:40 - 3:43
    jak układ odpornościowy
    zareaguje na obce komórki.
  • 3:43 - 3:46
    Jeśli one są identyczne u dawcy i biorcy,
  • 3:46 - 3:50
    jest większa szansa,
    że nie nastąpią powikłania.
  • 3:50 - 3:55
    Dzięki dziedziczeniu genów najczęściej
    rodzeństwo jest najbardziej podobne.
  • 3:55 - 3:58
    Jednak wielu pacjentów
    oczekujących na przeszczep
  • 3:58 - 4:00
    nie ma członka rodziny mogącego być dawcą.
  • 4:00 - 4:03
    Czekają wtedy na dawcę niespokrewnionego,
  • 4:03 - 4:06
    gotowego oddać swój szpik.
  • 4:06 - 4:10
    Do rejestracji w bazie dawców
    potrzeba tylko wymazu z policzka.
  • 4:10 - 4:12
    W wielu przypadkach oddanie szpiku
  • 4:12 - 4:15
    nie jest trudniejsze od oddania krwi.
  • 4:15 - 4:17
    Tak się ratuje życie ludzkie,
  • 4:17 - 4:20
    oddając substancję,
    która się całkowicie odnawia.
Title:
Jak kości wytwarzają krew - Melody Smith
Speaker:
Melody Smith
Description:

Zobacz całą lekcję: https://ed.ted.com/lessons/how-bones-make-blood-melody-smith

Kości wydają się twarde jak kamień, ale w istocie są dość porowate. Większość dużych kości ma wgłębienie w środku wypełnione szpikiem kostnym. Najważniejszym składnikiem szpiku są komórki macierzyste krwi. Dla chorych na zaawansowane nowotwory krwi, takie jak białaczka czy chłoniak, najskuteczniejszym lekarstwem może być właśnie przeszczep szpiku. Jak przeprowadza się ten zabieg, wyjaśnia Melody Smith.

Lekcja: Melody Smith. Reżyseria: Artrake Studio.

more » « less
Video Language:
English
Team:
closed TED
Project:
TED-Ed
Duration:
04:21
Sylwia Gliniewicz approved Polish subtitles for How bones make blood
Sylwia Gliniewicz edited Polish subtitles for How bones make blood
Sylwia Gliniewicz edited Polish subtitles for How bones make blood
Sylwia Gliniewicz edited Polish subtitles for How bones make blood
Sylwia Gliniewicz edited Polish subtitles for How bones make blood
Sylwia Gliniewicz edited Polish subtitles for How bones make blood
Sylwia Gliniewicz edited Polish subtitles for How bones make blood
Sylwia Gliniewicz edited Polish subtitles for How bones make blood
Show all

Polish subtitles

Revisions