Jak kości wytwarzają krew - Melody Smith

Zobacz całą lekcję: https://ed.ted.com/lessons/how-bones-make-blood-melody-smith

Kości wydają się twarde jak kamień, ale w istocie są dość porowate. Większość dużych kości ma wgłębienie w środku wypełnione szpikiem kostnym. Najważniejszym składnikiem szpiku są komórki macierzyste krwi. Dla chorych na zaawansowane nowotwory krwi, takie jak białaczka czy chłoniak, najskuteczniejszym lekarstwem może być właśnie przeszczep szpiku. Jak przeprowadza się ten zabieg, wyjaśnia Melody Smith.

Lekcja: Melody Smith. Reżyseria: Artrake Studio.

W każdej chwili w krwiobiegu
przemieszczają się tryliony komórek,

czasem okrążają ciało w ciągu minuty.

Każda z nich powstała
głęboko we wnętrzu kości.

Kości wydają się twarde jak kamień,
ale wewnątrz są dość porowate.

Większe i mniejsze naczynia krwionośne
wnikają przez te szpary.

Większość dużych kości
ma wgłębienie w środku

wypełnione miękkim szpikiem kostnym.

Szpik zawiera tłuszcz
i inne tkanki pomocnicze,

ale najważniejszym składnikiem szpiku
są komórki macierzyste krwi.

Te komórki stale się dzielą.

Mogą się różnicować na czerwone krwinki,

białe krwinki i płytki krwi.

Setki miliardów tych składników krwi

co dzień zaczyna swój obieg w organizmie.

Nowe komórki dostają się do krwiobiegu

poprzez niewielkie szczeliny
naczyń włosowatych szpiku.

Przenikają przez nie do większych naczyń

i opuszczają wnętrze kości.

Jeśli coś złego dzieje się z krwią,

jest duże prawdopodobieństwo,
że szpik kostny szwankuje.

Nowotwory krwi często wynikają
z mutacji komórek macierzystych.

Komórki macierzyste krwi
nie są rakotwórcze same w sobie,

ale mutacje mogą
zaburzyć proces różnicowania

i wywołać złośliwe nowotwory krwi.

Dlatego na zaawansowane nowotwory krwi,
takie jak białaczka czy chłoniak,

najskuteczniejszym lekarstwem
może być allogeniczny przeszczep szpiku:

szpik pacjenta
zastępuje się szpikiem dawcy.

Działa to następująco.

Najpierw pobiera się
komórki macierzyste krwi od dawcy.

Najczęściej filtruje się je przez maszynę,

która dzieli pobraną krew
na poszczególne składniki.

W innym przypadku
szpik pobiera się za pomocą igły

bezpośrednio z talerza kości biodrowej.

W międzyczasie biorca
przygotowuje się na przeszczep.

Intensywna chemioterapia i naświetlania
niszczą szpik chorego,

usuwając zarówno komórki nowotworowe,
jak i komórki macierzyste krwi.

Osłabiają też układ odpornościowy,

żeby nie atakował
przeszczepionych komórek.

Później komórki dawcy wprowadza się
do ciała biorcy przez wkłucie centralne.

Początkowo krążą
w dużym krwiobiegu biorcy,

ale chemokiny,
części komórek macierzystych,

działają jak nawigacja i wkrótce
dostarczają nowe komórki do szpiku.

Po kilku tygodniach zaczynają się dzielić

i wytwarzać nową, zdrową krew.

Nawet niewielka liczba
komórek macierzystych krwi

może odtworzyć naturalną ilość szpiku.

Przeszczep szpiku może też prowadzić

do tak zwanego efektu
"przeszczep kontra nowotwór",

kiedy komórki odpornościowe,
wytwarzane przez przeszczepiony szpik

usuwają komórki nowotworowe,
czego nie mógł dokonać układ biorcy.

To zjawisko pomaga pozbyć się
złośliwych nowotworów krwi.

Jednak przeszczepy szpiku są ryzykowne,

bo może dojść do efektu
"przeszczep kontra biorca".

Pojawia się, gdy komórki
odpornościowe dawcy

atakują organy biorcy.

Ten stan zagrażający życiu
pojawia się w 30-50% przeszczepów,

gdy szpik nie pochodzi
od genetycznego bliźniaka,

szczególnie gdy komórki macierzyste

pobrano z krwi, a nie ze szpiku.

Pacjenci mogą przyjmować
leki osłabiające odporność,

lub można usunąć z materiału dawcy
niektóre komórki odpornościowe,

żeby zredukować ryzyko
konfliktu odpornościowego.

Nawet jeśli chory próbuje go uniknąć,

jego układ odpornościowy
może odrzucić komórki dawcy.

Dlatego ważne jest, żeby dawcę i biorcę
dopasować do siebie jak najdokładniej.

Pewne części kodu genetycznego określają,

jak układ odpornościowy
zareaguje na obce komórki.

Jeśli one są identyczne u dawcy i biorcy,

jest większa szansa,
że nie nastąpią powikłania.

Dzięki dziedziczeniu genów najczęściej
rodzeństwo jest najbardziej podobne.

Jednak wielu pacjentów
oczekujących na przeszczep

nie ma członka rodziny mogącego być dawcą.

Czekają wtedy na dawcę niespokrewnionego,

gotowego oddać swój szpik.

Do rejestracji w bazie dawców
potrzeba tylko wymazu z policzka.

W wielu przypadkach oddanie szpiku

nie jest trudniejsze od oddania krwi.

Tak się ratuje życie ludzkie,

oddając substancję,
która się całkowicie odnawia.