Naukowe pochodzenie Minotaura - Matt Kaplan

Zobacz całą lekcję na: http://ed.ted.com/lessons/the-scientific-origins-of-the-minotaur-matt-kaplan

Mit o Minotaurze opowiada historię bestii, wiecznie błąkającej się po korytarzach wilgotnego labiryntu, tak wściekłej, że jej ogłuszający ryk wstrząsa ziemią. Ale czy historia ta to tylko fikcja, czy próba nadania sensu światu natury przez naszych przodków? Matt Kaplan bada mit pod kątem jego naukowych korzeni.

Lekcja - Matt Kaplan, animacja - Artrake Studio.

Głęboko pod pałacem
zdradliwego króla Minosa,

w wilgotnych ciemnościach labiryntu,
z którego nie ma ucieczki,

przerażająca bestia czyha
w niezmierzonych korytarzach więzienia,

rozjuszona tak olbrzymią żądzą krwi,
że jej ogłuszający ryk wstrząsa Ziemią.

Łatwo dostrzec, czemu mit o Minotaurze

tak długo uważano za czystą fikcję.

Jest jednak szansa,
że nasi dalecy przodkowie

stworzyli Minotaura, inne potwory i bogów,

żeby zracjonalizować okropne rzeczy,
które widzieli w naturze,

ale ich nie rozumieli.

Chociaż nie możemy wytłumaczyć
każdego aspektu ich opowieści,

może w nich być prawdziwa nauka,
która się ukazuje,

gdy poszukamy wskazówek.

O ile nam wiadomo, nigdy nie było
hybryd człowieka z bykiem.

Najwcześniejsze pisane źródła
o Minotaurze

nawet nie wspominają
o jego stronie fizycznej.

Pewnie nie jest to więc
kluczowa część opowieści.

Jednak różne historie
zgadzają się co do tego,

że bestia żyje pod ziemią

i gdy ryczy, powoduje ogromne problemy.

Różne mity są też dokładne co do tego,
że genialny wynalazca Dedal

wybudował labirynt pod wyspą Kretą.

Archeologiczne próby znalezienia
legendarnego labiryntu

spełzły na niczym.

Ale sama Kreta dostarczyła
najcenniejszej wskazówki ze wszystkich

poprzez aktywność sejsmiczną.

Kreta leży na skorupie kontynentalnej
nazywanej płytą egejską,

a kawałek skorupy oceanicznej,
znanej jako płyta nubijska,

ślizga się tuż pod nią.

Ten rodzaj cechy geologicznej,
nazywany strefą subdukcji,

występuje na całym świecie
i powoduje mnóstwo trzęsień ziemi.

Jednak sytuacja na Krecie
jest szczególnie zmienna,

bo płyta nubijska jest przyczepiona

do masywnej, nośnej
skorupy kontynentalnej - Afryki.

Gdy płyta nubijska się rusza,

nie obniża się ani tak łatwo,
ani tak gwałtownie

jak skorupa oceaniczna
w większości innych stref subdukcji.

Zamiast tego, silnie i nagle
wypycha części Morza Śródziemnego

w zjawisku nazywanym wypiętrzeniem

i Kreta jest w centrum wypiętrzenia.

W 2014 roku na Krecie
było ponad 1300 trzęsień ziemi

wielkości 2,0 lub więcej.

Porównajmy to z o wiele większą
Południową Kalifornią,

która w tym samym okresie
doświadczyła zaledwie 255 trzęsień ziemi.

Nie mamy dokładnych danych sejsmicznych
z czasów króla Minosa,

ale z zapisów kopalnych
i dowodów geologicznych wiemy,

że Kreta doświadczyła
wielokrotnego wypiętrzenia,

które czasem przekraczało
jednorazowo 9 metrów.

Skontrastujmy to z Hawajami,

gdzie trzęsienia ziemi
i aktywność wulkaniczna

były ściśle związane z legendami
dotyczącymi Pele,

bogini zarówno ognistej, jak i dobrej.

Mity o niej, jak o Minotaurze,
to opowieści o zniszczeniu,

ale zawierają też elementy
tańca i stworzenia.

Dlaczego więc Hawaje mają Pele,
a Kreta ma Minotaura?

Różnica prawdopodobnie keży

w lawie, która towarzyszyła
wielu najgorszym trzęsieniom na Hawajach.

Lawa na Hawajach jest z bazaltu,
który po wystygnięciu jest bardzo żyzny.

Po kilku dekadach okropnych wybuchów

wyspiarze zobaczyli tętniącą życiem zieleń

kwitnącą na nowych półwyspach
wyrosłych na lawie.

Całkiem sensownie mitologia
przypisała Pele

zarówno cechy twórczyni
jak i niszczycielki.

Jeżeli chodzi o Kreteńczyków,

ich trzęsienia ziemi przyniosły tylko
zniszczenie i wyjałowioną ziemię,

więc może dla nich urodził się
nienaturalny i śmiercionośny Minotaur.

Powiązania między mitycznymi opowieściami

i geologią regionów, z których pochodzą,

uczy nas, że mitologia i nauka
to dwie strony tego samego medalu.

Obie mają korzenie w wytłumaczeniu
i zrozumieniu świata.

Różnica polega na tym, że mitologia
używa bogów, potworów i magii,

a nauka pomiarów, zapisów i eksperymentów.