Οι επιστημονικές ρίζες του Μινώταυρου - Ματ Κάπλαν

Δείτε όλο το μάθημα: http://ed.ted.com/lessons/the-scientific-origins-of-the-minotaur-matt-kaplan

Ο μύθος του Μινώταυρου μας αφηγείται την ιστορία ενός οργισμένου θηρίου, που περιπλανιόταν αιώνια στους διαδρόμους ενός λαβύρινθου και είχε τόσο θυμό που ο εκκωφαντικός βρυχηθμός του έσειε τη γη. Αλλά είναι αυτή μια φανταστική ιστορία, ή μήπως μια προσπάθεια των προγόνων μας να κατανοήσουν τον φυσικό κόσμο; Ο Ματ Κάπλαν εξετάζει τον μύθο, ερευνώντας τις επιστημονικές ρίζες του.

Μάθημα από τον Ματ Κάπλαν, ψηφιακή απεικόνιση από τα Artrake Studio.

Βαθιά κάτω από το παλάτι
του δόλιου βασιλιά Μίνωα,

στο υγρό σκοτάδι ενός λαβύρινθου
από τον οποίο δεν υπάρχει διαφυγή,

ένα τρομακτικό τέρας παραμονεύει στους
ατελείωτους διαδρόμους της φυλακής του,

με μια τέτοια δίψα για αίμα και έναν
εκκωφαντικό βρυχηθμό που τραντάζει τη γη.

Εύκολα βλέπουμε γιατί ο μύθος
του Μινώταυρου έχει μακρά ιστορία

να θεωρείται καθαρή φαντασία.

Όμως, υπάρχει σημαντική
πιθανότητα ο Μινώταυρος

και άλλα τέρατα και θεοί
να δημιουργήθηκαν από τους προγόνους μας

για να εξηγήσουν τρομερά πράγματα
που έβλεπαν στον φυσικό κόσμο

αλλά δεν καταλάβαιναν.

Αν και δεν μπορούμε να εξηγήσουμε
κάθε πτυχή των ιστοριών τους,

ίσως υπάρχουν κάποια επιστημονικά
στοιχεία που αποκαλύπτονται

όταν εξετάζουμε τις ιστορίες για στοιχεία.

Απ' όσο ξέρουμε, ποτέ δεν υπήρξαν
υβρίδια ανθρώπου-ταύρου.

Αλλά τα παλαιότερα γραπτά
για τον Μινόταυρο

δεν αναφέρονται καν
στην σωματική του μορφή.

Άρα μάλλον δεν είναι αυτό
το κλειδί της ιστορίας μας.

Εκεί που συμφωνούν
οι διαφορετικές αφηγήσεις,

είναι ότι το τέρας ζει κάτω από τη γη,

και όταν βρυχάται,
προκαλεί τρομερά προβλήματα.

Οι διάφοροι μύθοι είναι επίσης ακριβείς
λέγοντας ότι ο ιδιοφυής εφευρέτης Δαίδαλος

έφτιαξε τον λαβύρινθο
κάτω από το έδαφος της Κρήτης.

Οι αρχαιολογικές προσπάθειες
να βρεθεί ο διάσημος λαβύρινθος

δεν έχουν φέρει αποτέλεσμα.

Αλλά η Κρήτη μας έδωσε
το πιο σημαντικό στοιχείο από όλα

με τη μορφή της σεισμικής δραστηριότητας.

Η Κρήτη βρίσκεται σε τμήμα του ηπειρωτικού
φλοιού που λέγεται Αιγαιακή πλάκα,

και ένα κομμάτι ωκεανικού φλοιού
που λέγεται Νουβιακός

γλιστράει ακριβώς από κάτω της.

Αυτό το γεωλογικό χαρακτηριστικό,
που ονομάζεται ζώνη καταβύθισης,

είναι κοινό σε όλο τον κόσμο
και έχει ως αποτέλεσμα πολλούς σεισμούς.

Όμως, στην Κρήτη η κατάσταση
είναι ιδιαίτερα ρευστή

αφού το Νουβιακό τμήμα είναι κολλημένο

στο τεράστιο κομμάτι του φλοιού
που είναι η Αφρική.

Όταν κινείται η Νουβιακή πλάκα,

δεν το κάνει τόσο μαλακά και ήρεμα

όπως κάνει ο ωκεανικός φλοιός
στις περισσότερες ζώνες καταβύθισης.

Αντίθετα, μετακινεί βίαια και απότομα
τμήματα της Μεσογείου προς τα επάνω,

κάτι που ονομάζεται ανύψωση,

και η Κρήτη βρίσκεται
στο κέντρο της ανύψωσης.

Το 2014, η Κρήτη είχε
περισσότερους από 1300 σεισμούς

έντασης 2.0 ή μεγαλύτερης.

Συγκριτικά, για την ίδια χρονική περίοδο,

η Νότια Καλιφόρνια, μια πολύ μεγαλύτερη
περιοχή, είχε μόνο 255 σεισμούς.

Βέβαια, δεν έχουμε λεπτομερείς σεισμικές
καταγραφές για τις ημέρες του Μίνωα,

αλλά ξέρουμε από το αρχείο απολιθωμάτων
και γεωλογικά στοιχεία

ότι η Κρήτη βίωσε σοβαρά
φαινόμενα ανύψωσης

που κάποιες φορές ξεπέρασαν
τα 10 μέτρα σε μία μόνο κίνηση.

Συγκρίνετέ το για ένα λεπτό
με το νησί της Χαβάη,

όπου σεισμοί και ηφαιστειακή δραστηριότητα

είχαν συνδεθεί στενά
με θρύλους για την Πέλε,

μια θεότητα πύρρινη και όμορφη.

Όπως ο Μινώταυρος, ο μύθος της
είχε ιστορίες καταστροφής,

αλλά περιελάμβανε και στοιχεία
χορού και δημιουργίας.

Γιατί λοιπόν η Χαβάη κατέληξε με την Πέλε
και η Κρήτη με τον Μινώταυρο;

Η διαφορά προφανώς έχει να κάνει

με τη λάβα που ακολουθούσε
πολλούς από τους σεισμούς της Χαβάης

Η λάβα στην Χαβάη είναι από βασάλτη,
που όταν κρυώσει, είναι πολύ γόνιμη.

Μερικές δεκαετίες ύστερα
από τις τρομερές εκρήξεις,

οι νησιώτες θα έβλεπαν ακμάζουσα φύση

σε νέες χερσονήσους φτιαγμένες από λάβα.

Είναι λογικό ότι η μυθολογία
θα το παρατηρούσε

παρουσιάζοντας την Πέλε ως δημιουργό
και καταστροφέα ταυτόχρονα.

Όσο για τους ανθρώπους της Κρήτης,

οι σεισμοί τους έφεραν μόνο
καταστροφή και χέρσες γαίες,

έτσι για αυτούς, γεννήθηκε ο αφύσικος
και θανατηφόρος Μινώταυρος.

Η σύνδεση μεταξύ μυθικών ιστοριών

και γεωλογίας των περιοχών
από τις οποίες προήλθαν

μας δείχνει ότι η μυθολογία και η επιστήμη
είναι δύο όψεις του ίδιου νομίσματος.

Αμφότερες έχουν τις ρίζες τους
στην εξήγηση του φυσικού κόσμου.

Η ειδοποιός διαφορά είναι ότι η μυθολογία
χρησιμοποιεί θεούς, τέρατα και μάγια,

ενώ η επιστήμη μετρήσεις,
καταγραφές και πειράματα.