Şiirsel yapının hazzı - David Silverstein

Dersin tamamı için: http://ed.ted.com/lessons/the-pleasure-of-poetic-pattern-david-silverstein

İnsanlar, ritim ve tekrar varlıklarıdır. Nefesimizden yürüyüş biçimimize kadar: Ritim, tecrübelerimizin merkezidir ve bizlere genelde haz verir. Bir şarkının ritminde veya bir bahçedeki ağaç sıralarında bile haz bulabiliriz. Elbette çok fazla tekrar da geri tepebilir. David Silverstein, şiirsel tekrarın ne olduğunu ve nasıl işe yaradığını açıklıyor.

Ders David Silverstein, animasyon ise Avi Ofer tarafından hazırlanmıştır.

Bir an için,

nefesinize odaklanın.

Yavaşça alın.

Yavaşça verin.

Yavaşça alın.

Verin.

Aynı düzen, her birimizde tekrar eder

ve nabzınıza dikkat edin.

Nabız atışı, varlığımızın
dokusunda bulunmaktadır.

Basitçe söylemek gerekirse,
bizler ritim ve tekrar varlıklarıyız.

Bu, tecrübemizin merkezidir,

ritim ve tekrar,

ritim ve tekrar.

Tekrar ve içeriye,

tekrar ve dışarıya.

Her gün bunlarla
birlikle iyi hissediyoruz;

bir şarkının ritmiyle,

davulun temposuyla,

kafanızın sallanmasıyla

veya çorba konservelerinin,

bahçedeki sıraların, yaprakların,

estetiğinin tekrarıyla.

Biçim, keyfe dönüşebilir.

Dilde ritim ve tekrar, genellikle şiirde

bloklar oluşturmak için kullanılır.

Dilin ritmi, hecelerle

ve hecelerin vurgularıyla oluşturulur,

örneğin, "İnsan nefes alabildiği,
gözler de görebildiği sürece."

Bir de dilin çok seviyeli tekrarı vardır:

Harflerin tekrarı,

"Uzun yaşadığı ve sana
yaşam aktardığı kadar",

seslerin tekrarı,

"nefes", "melek", "benek",

ve kelimelerin.

Tekrar, birçok kullanımıyla birlikte,
şairin en yumuşak ve en güvenilir

araçlarından birisidir.

Dinleyiciyi yükseltebilir
veya yatıştırabilir,

satırı güçlendirebilir
veya hafifletebilir,

fikirleri birleştirebilir veya ayırabilir.

Aslında, vurgulanan hecelerin

tekrarlanan bir biçimi olan ritim de

bir tekrar türüdür.

Ancak çeşitli kullanımlarına rağmen,

fazla tekrar, geri tepebilir.

Bir tahtaya aynı cümleyi
yirmi kez yazdığınızı düşünün,

tekrar ve tekrar ve tekrar ve tekrar

ya da bir çocuğun, annesinin dikkatini
çekmek için bağırdığını düşünün,

"Anne, anne, anneciğim, anne, anne."

Bunlara tam olarak şiir diyemeyiz.

Peki şiirsel tekrar nedir ve ne işe yarar?

Muhtemelen en bilineni kafiyedir,

kelimelerin sonlarında
benzer seslerin tekrar edilmesi.

Shakespeare'i örnek olarak alırsak

genelde satır sonlarında
kafiyeyle karşılaşıyoruz.

Bu tür bir tekrar, bir beklenti yaratır.

Bu benzer seslerin tekrarı
için dinlemeye başlarız.

Onları duyduğumuzda ortaya
çıkan biçim, haz vericidir.

Görsel bir kaosta Waldo'yu bulmak gibi,

sözel titreşim içerisinde yankıyı duyarız.

Ancak kafiyenin, yalnızca satır
sonunda ortaya çıkması gerekmez.

"Uzun yaşadığı ve sana

yaşam aktardığı kadar"
cümlesinde güçlü "ı" sesini fark edin.

Sesli harflerin tekrarına
yarım kafiye adı verilir ve ayrıca

Eminem'in "Lose Yourself"
adlı parçasında da görülebilir.

Her satırın sonunda ve içerisinde
"e" ve "o" seslerinin nasıl

tekrar ettiğine dikkat edin:

"Ah, yer çekimi gidiyor,

Ah, tavşan gidiyor, nefesi kesiliyor,

çok kızgın, ama kolay kolay pes etmeyecek,

hayır, bırakmayacak,

tüm geçmişinin o iplere
bağlı olduğunu biliyor."

Değişen yarım kafiye,
kendi ritmini yaratıyor

ve bizi, kendi sesimizle ona
yankı yapmaya davet ediyor.

Benzer şekilde, ses uyumu da
benzer ünsüz harflerin tekrarıdır,

tıpkı "uzun yaşadığı ve sana

yaşam aktardığı kadar"
cümlesindeki ünsüz sesler gibi.

Aslında, kelimelerin başında meydana gelen

bu özel ses uyumu türüne

aşina olabilirsiniz.

Buna, aliterasyon veya
ses yinelemesi adı veriliyor.

Tekerlemelerde güzel örnekleri bulunuyor.

Dört deryanın deresini
dört dergâhın derbendine

devrederlerse, dört deryadan dört
dert, dört dergâhtan dört dev çıkar.

Burada, hem kelimelerde, hem de
başlangıçlarında, ses uyumu üzerinde

gezdikçe, biçimin hazzı ortaya çıkıyor.

Ancak tekerlemeler, şiirsel tekrarda
çeşitliliğin gerekliliğini de yansıtırlar.

Söylemesi iddialı olsa da,

tekerlemeler, şiirin indirgenmiş
taklitleri veya hileli şiir olarak da

görülürler, çünkü aynı
seslere çok fazla yüklenirler,

bu da kara tahta
tarzı tekrara çok yakındır.

En nihayetinde şairin
dengeleme eylemi budur,

ne zaman tekrar edeceğini

ve nakarata gireceğini,

ne zaman beklentileri karşılayacağını

ve karşılamayacağını öğrenirler

ve bu denge içerisinde
hepimizin çok fazla çeşitlilik

barındıran bir dünyada
yaşadığını ve gittiğimiz her yere

kendi nefesimizi,
nabzımızı ve tekrarlarımızı da

götürdüğümüzü unutmamamız yeterlidir.