Οι κρυμμένες ευκαιρίες της άτυπης οικονομίας

Η Νίτι Μπαν μελετάει την επιχειρηματική στρατηγική της άτυπης αγοράς της Αφρικής: Τα μικρά μαγαζάκια και οι πάγκοι, οι δεξιοτέχνες μάστορες και οι εργάτες που αποτελούν την αόρατη μηχανή που κινεί την οικονομία της ηπείρου. Είναι δελεαστικό να χαρακτηρίσει κάποιος αυτούς τους εργάτες ως φοροφυγάδες, ακόμη και εγκληματίες - αλλά η Νίτι υποστηρίζει ότι αυτό το αναπτυσσόμενο κομμάτι της οικονομίας είναι αποδεκτό και αξίζει κανείς να επενδύσει σε αυτό. Αν γίνει αυτό, λέει, μπορεί να δημιουργηθούν χιλιάδες νέες δουλειές. «Αυτοί είναι οι γόνιμοι σπόροι για τη δημιουργία εταιρειών και επιχειρήσεων», λέει η Μπαν. «Ας ξεκινήσουμε πρώτα με το να αναγνωρίσουμε αυτές τις δεξιότητες και αυτά τα επαγγέλματα».

Οι λαϊκές αγορές της Αφρικής
στερεοτυπικά αντιμετωπίζονται

ως χαοτικές και αδιάφορες.

Το μειονέκτημα της χρήσης
της λέξης «λαϊκές»

είναι o σχεδόν αυτόματος
συνειρμός που μας έρχεται,

και μας προδιαθέτει αρνητικά,

και που έχει σημαντικές συνέπειες
και οικονομικές απώλειες,

με μια απλή πρόσθεση -- ή αφαίρεση --
40 έως 60 τις εκατό του περιθωρίου κέρδους

μόνο από αυτές τις λαϊκές αγορές.

Σαν κομμάτι της χαρτογράφησης
του άτυπου αυτού εμπορικού οικοσυστήματος,

κάναμε μια εκτενή βιβλιογραφική επισκόπηση

για αναφορές και έρευνες του διασυνοριακού
εμπορίου στην Ανατολική Αφρική

τα τελευταία 20 χρόνια.

Αυτό έγινε για να προετοιμάσουμε μια
έρευνα πεδίου ώστε να βρούμε το πρόβλημα,

δηλαδή, τι είναι αυτό που εμποδίζει
την ανάπτυξη των λαϊκών αγορών,

που ανήκουν στην ανεπίσημη οικονομία.

Αυτό που βρήκαμε είναι
ότι τα τελευταία 20 χρόνια

κανείς δεν έκανε κάποια διάκριση
μεταξύ του παράνομου --

που έχει να κάνει με το λαθρεμπόριο
και τα λαθραία είδη της μαύρης αγοράς --

και του νόμιμου αλλά μη καταγεγραμμένου,

όπως η πώληση ντοματών,
πορτοκαλιών, φρούτων γενικότερα.

Αυτή η ποινικοποίηση --

αυτό που στα Σουαχίλι αναφέρεται ως
«biashara», που σημαίνει εμπόριο

αντίθετα από το «magendo»
που σημαίνει λαθρεμπόριο --

αυτή η ποινικοποίηση
της ανεπίσημης οικονομίας,

ή με απλά λόγια, το να μη διαχωρίζουμε
αυτές τις δύο μορφές εμπορίου

μπορεί άνετα να κοστίσει σε κάθε
Αφρικανικό κράτος 60 με 80 τις εκατό

επιπλέον στον ετήσιο
ρυθμό ανάπτυξης του Α.Ε.Π,

επειδή δεν αναγνωρίζουμε τη μηχανή

που κάνει την οικονομία να τρέχει.

Η ανεπίσημη οικονομία δημιουργεί
θέσεις εργασίας, 4 φορές παραπάνω

απ' ό,τι η παραδοσιακή επίσημη οικονομία,

ή «μοντέρνα» οικονομία, όπως
κάποιοι την αποκαλούν.

Προσφέρει ευκαιρίες απασχόλησης
και δημιουργίας εισοδήματος

στους λιγότερο εξειδικευμένους
σε παραδοσιακούς κλάδους εργασίας.

Όμως μπορείς να φτιάξεις
μια φριτέζα από ένα παλιό αμάξι;

Άρα, κυρίες και κύριοι, αυτό είναι που,

τόσο απεγνωσμένα,
χρειάζεται να αναγνωριστεί.

Όσο οι τρέχουσες αντιλήψεις
το καθιστούν εγκληματικό,

μαύρο,

παράνομο,

δε θα γίνει καμία προσπάθεια
να ενσωματωθεί η ανεπίσημη οικονομία

με την επίσημη, ή ακόμα
και την παγκόσμια οικονομία.

Θα σας πω την ιστορία της Τερίσια,,

μιας εμπόρου που ανέτρεψε
όλες τις εικασίες μας,

που μας έκανε να αμφισβητούμε
όλα τα στερεότυπα που νομίζαμε,

βασισμένοι στην εικοσάχρονη
βιβλιογραφική επισκόπηση.

Η Τερίσια πουλάει ρούχα κάτω
από ένα δέντρο, στην πόλη Μαλάμπα,

στα σύνορα μεταξύ Ουγκάντας και Κένυας.

Σιγά το δύσκολο, θα σκέφτεστε.

Θα κρεμάσουμε δυο, τρία καινούργια
ρουχαλάκια στα κλαδιά,

θα απλώσουμε το μουσαμά, θ' αράξουμε,
θα περιμένουμε τους πελάτες,

ορίστε, έτοιμο το μαγαζί.

Ήταν τυπικό παράδειγμα αυτού που
περιμέναμε σύμφωνα με τη βιβλιογραφία,

και την έρευνα που κάναμε,

μέχρι στο ότι ήταν μια ανύπαντρη μάνα
που κατέληξε στο εμπόριο

για να ζήσει τα παιδιά της.

Τι είναι αυτό λοιπόν που ανέτρεψε
τις προσδοκίες μας;

Τι μας εξέπληξε;

Κατά πρώτον, η Τερίσια πλήρωνε
στο κράτος εμπορικά τέλη

κάθε εργάσιμη μέρα

ώστε να μπορεί να στήσει το μαγαζί της
κάτω από το δέντρο.

Το έκανε αυτό για επτά χρόνια,

και έπαιρνε αποδείξεις πληρωμής.

Κρατάει αρχείο.

Δε βλέπουμε μια περιθωριακή,

μη προνομιούχα,

ευάλωτη Αφρικανή εμπόρισσα
στην άκρη του δρόμου -- όχι.

Βλέπουμε κάποια που κρατάει
αρχείο πωλήσεων για χρόνια,

κάποια που έχει μια επιχείρηση εισαγωγών
προϊόντων λιανικής από την Ουγκάντα

και κατάστημα πώλησης,

κάποια που φέρνει καλούδια σε καρότσια,

ή μια πράκτορας μεταφοράς χρημάτων
που έρχεται να μαζέψει μετρητά

στο τέλος της μέρας.

Μπορείτε να μαντέψετε πόσα χρήματα
ξοδεύει η Τερίσια, κατά μέσο όρο

το μήνα σε προϊόντα --

απόθεμα καινούργιων ρούχων
που φέρνει από το Ναϊρόμπι;

Χίλια πεντακόσια αμερικάνικα δολάρια.

Άρα είναι περίπου 20.000 δολάρια
για προϊόντα και υπηρεσίες

ετησίως.

Αυτή είναι η Τερίσια,

η αόρατη,

ο κρυμμένος ενδιάμεσος.

Και είναι μόνο στην πρώτη βαθμίδα
των μικρών επιχειρήσεων,

των μίκρο-επαγγελματιών που βρίσκει κανείς
στις αγορές των πόλεων αυτών.

Ανήκει στη πρώτη αυτή βαθμίδα επιχειρήσεων
στην ευρύτερη περιοχή της Μαλάμπα.

Άλλοι που βρίσκονται πιο ψηλά
στην αξία των συναλλαγών

εύκολα διατηρούν
τρεις διαφορετικές επιχειρήσεις,

επενδύοντας 2.500 έως 3.000
αμερικάνικα δολάρια κάθε μήνα.

Άρα τελικά το πρόβλημα
δεν ήταν η ποινικοποίηση -

δεν μπορείς να ποινικοποιήσεις κάποιον
που κόβει αποδείξεις νόμιμα.

Αλλά η έλλειψη αναγνώρισης
των επαγγελματικών ικανοτήτων τους.

Το τραπεζικό σύστημα δεν έχει
τρόπο να τους αναγνωρίσει

σαν μικροεπιχειρηματίες,

πόσο μάλλον ότι, ξέρετε,

το δέντρο της δεν έχει
κάποια διεύθυνση.

Και έτσι είναι παγιδευμένη στη μέση.

Πέφτει μέσα στις ρωγμές των θεωρήσεων μας.

Γνωρίζετε για αυτά τα μικροδάνεια
που απευθύνονται σε Αφρικανές έμπορους;

Τα ποσά που της δανείζουν
είναι 50 ή 100 δολάρια.

Τι να τα κάνει αυτά τα χρήματα;

Ξοδεύει 10 φορές παραπάνω κάθε μήνα

μόνο για απόθεμα --

δε μιλάμε για τις επιπλέον υπηρεσίες

ή το σύστημα υποστήριξης.

Αυτοί είναι που δεν κατηγοριοποιούνται
ούτε ως ένα κλασσικό παράδειγμα

ενός ανειδίκευτου ή περιθωριοποιημένου,

ούτε ως μισθωτοί υπάλληλοι γραφείου

ή συνταξιούχοι δημόσιοι υπάλληλοι

από τους οποίους υποτίθεται
ότι αποτελείται η μεσαία τάξη.

Αντ' αυτού, εδώ μιλάμε
για τις πρωτό-μικρομεσαίες επιχειρήσεις,

τους γόνιμους σπόρους των μελλοντικών
εταιρειών και επιχειρήσεων

που κάνουν τη μηχανή να τρέχει.

Φέρνουν φαγητό στο τραπέζι σας.

Ακόμα και σε αυτό
το ξενοδοχείο, οι αφανείς --

οι κρεοπώλες, οι φουρνάρηδες
αυτοί που φτιάχνουν τα κηροπήγια --

φτιάχνουν τις φριτέζες
που σας τηγανίζουν πατάτες

και φτιάχνουν τα κρεβάτια σας

Αυτές είναι οι αόρατες γυναίκες εμπόρισσες
που δουλεύουν στα σύνορα,

όλες στην άκρη του δρόμου,

και έτσι είναι αόρατες για αυτούς
που μαζεύουν δεδομένα.

Και έτσι αναμιγνύονται με
την τεράστια ανεπίσημη οικονομία

που δεν νοιάζεται να ξεχωρίσει
τους λαθρέμπορους και τους φοροφυγάδες

και όλες τις παρεμφερείς παρανομίες

από τις κυρίες που κάνουν εμπόριο

και που φέρνουν φαΐ στο τραπέζι και
στέλνουν τα παιδιά τους στο πανεπιστήμιο.

Άρα, αυτό είναι που ζητάω σήμερα εδώ.

Αυτό είναι που πρέπει
να αρχίσουμε να κάνουμε.

Μπορούμε να αρχίσουμε αναγνωρίζοντας
τις ικανότητες τους, τα επαγγέλματα τους;

Θα μπορούσαμε να αλλάξουμε
την ανεπίσημη οικονομία

αρχίζοντας απ' αυτήν την αναγνώριση

και μετά να φτιάξουμε πόρτες
στα μέτρα τους ώστε να περάσουν

ή να ενσωματωθούν με την επίσημη οικονομία,

με την παγκόσμια οικονομία,

με ολόκληρο το σύστημα.

Ευχαριστώ κυρίες και κύριοι.

(Χειροκρότημα)