Những thời khắc tồi tệ nhất làm nên con người chúng ta.

Nhà văn Andrew Solomon dành cả sự nghiệp kể về những khổ hạnh của người khác. Giờ đây, đi vào nội tâm của mình, ông đưa chúng ta trở về tuổi thơ dữ dội cũng như kể về những con người quả cảm mà ông đã gặp qua năm tháng. Qua bài nói chuyện cảm động, thiết tha đôi khi tếu táo, Solomon mạnh mẽ kêu gọi chúng ta hãy biến những bất hạnh lớn nhất trong cuộc đời mình thành những điều có ý nghĩa.

Là một người học
về nghịch cảnh

qua năm tháng,
tôi bị bất ngờ

bởi cái cách mà một số người

tiếp thêm sức mạnh

từ những thử thách
lớn lao mà họ phải đương đầu,

và tôi có biết châm ngôn

liên quan tới việc
tìm kiếm ý nghĩa.

Trong một thời kỳ dài,

tôi nghĩ ý nghĩa phải
nằm đâu đó ngoài kia,

một sự thật đang chờ
được tìm ra.

Nhưng lần hồi, tôi
cảm thấy rằng

sự thật
thì không liên quan.

Chúng ta gọi đó
là tìm kiếm ý nghĩa,

nhưng tôi nghĩ nên
gọi đó là tôi luyện ý nghĩa.

Cuốn sách gần nhất
của tôi nói về thế nào

các gia đình xử lý những
thách thức khác nhau

hay những đứa con
bất bình thường,

một bà mẹ có
hai con

bị nhiều khuyết tật nặng,

đã nói với tôi:
"Người ta hay nói

những câu như,

"Chúa không bắt ta chịu đựng
quá khả năng mình"

nhưng con cái của chúng tôi

không được mặc định
là món quà cho cha mẹ.

Chúng nó là quà vì đó
là cái chúng tôi đã lựa chọn."

Chúng ta ra những quyết định
như thế suốt cuộc đời mình.

Hồi tôi học lớp hai,

Bobby Finkle có một bữa tiệc
sinh nhật

và mời tất cả các bạn
trong lớp, trừ tôi.

Mẹ tôi cho là có một
sự nhầm lẫn nào đó,

và gọi bà Finkle,

bà ta trả lời rằng
Bobby không ưa gì tôi

và không muốn tôi
đến dự tiệc của cậu ấy.

Hôm đó, mẹ đưa tôi
đến sở thú

và đi ăn kem sôcôla.

Hồi học lớp bảy,

một đứa nhóc đi cùng
xe buýt với tôi

đã gán cho tôi
cái tên "Percy"

như để châm chọc
bộ dạng của tôi

và đôi khi, nó và
đồng bọn

cứ hò reo câu đó
để trêu chọc tôi

suốt quãng thời gian
trên xe buýt

45 phút đi, 45 phút về,

"Percy! Percy! Percy! Percy!"

Khi tôi học lớp 8,

giáo viên khoa học
dạy chúng tôi

rằng tất cả những người
đồng tính nam

bị bệnh phân tự rò ra

vì bị đau cơ vòng hậu môn.

Tôi tốt nghiệp phổ thông

mà chưa hề ngồi
ở phòng ăn bao giờ,

nếu ngồi với con gái

thế nào tôi cũng bị cười,

ngồi với con trai

thế nào cũng lại bị cười
vì tôi

là đứa con trai đáng lẽ
phải ngồi với con gái.

Tôi đi qua tuổi thơ ấy,

vừa chịu đựng vừa lẩn tránh.

Điều mà hồi đó tôi
không biết,

nhưng giờ thì biết,

là lẩn tránh và chịu đựng

có thể là cửa ngõ
cho việc tôi luyện ý nghĩa.

Sau khi đã tôi luyện,

ta cần tìm cho ý nghĩa ấy

một danh tính mới.

Lấy cái đau đớn kia
và biến nó

thành một phần con người ta,

gấp khúc những sự kiện
tồi tệ nhất đời

thành một câu chuyện
về chiến thắng,

trở thành một cá thể tốt hơn

khi đối mặt với những
điều gây tổn thương.

Một bà mẹ khác
mà tôi phỏng vấn

trong quá trình viết
cuốn sách của mình

đã bị hiếp dâm từ hồi
thiếu niên,

và có con từ sau
vụ hiếp dâm đó,

vụ hiếp dâm đã phá huỷ
những hoạch định sự nghiệp

và làm hư hại những mối quan hệ
tình cảm của bà ấy.

Nhưng khi tôi gặp bà,
bà đã 50 tuổi,

tôi hỏi,

"Chị có hay nghĩ về
kẻ đã hiếp dâm mình không?"

Bà ấy trả lời: "Tôi đã từng nghĩ
đến hắn ta trong giận dữ,

nhưng giờ chỉ là thương hại."

Tôi nghĩ thương hại theo bà
vì lão kia

quá mọi rợ đến nỗi phải
làm điều tệ hại thế kia.

Tôi hỏi: "Thương hại à?"

Và bà ta trả lời:
"Vâng,

vì gã kia có một
đứa con gái đẹp

và hai đứa cháu ngoại đẹp

và gã không biết điều đó,
trong khi tôi thì biết.

Thành thử, tôi là
người may mắn."

Một vài khó khăn
là những thứ mà ta sinh ra đã có:

giới tính, bản năng giới tính,
chủng tộc, những khuyết tật.

Và có những khó khăn
xảy đến khi ta sống:

là tù chính trị,
nạn nhân của hiếp dâm,

là người sống sót
qua cơn bão Katrina.

Danh tính liên quan tới
việc bước vào một cộng đồng

để lấy sức mạnh
từ cộng đồng ấy,

và tiếp sức
ngược trở lại.

Nó liên quan tới việc
thay thế chữ "nhưng" bằng chữ "và" --

không phải là
"Tôi ở đây nhưng tôi bị ung thư."

mà là: "Tôi bị ung thư
và tôi ở đây."

Khi ta xấu hổ,

ta không thể kể
những câu chuyện của mình,

và những câu chuyện
chính là nền tảng của danh tính.

Luyện nên ý nghĩa,
xây dựng danh tính,

Luyện nên ý nghĩa
và xây dựng danh tính.

Đó đã trở thành
câu thần chú của tôi.

Tôi luyện ý nghĩa
là thay đổi bản thân.

Xây dựng danh tính
là thay đổi thế giới.

Chúng ta, những kẻ
có những danh tính bị bêu rếu

ngày ngày đối mặt với câu hỏi:

ta nhẫn nhịn xã hội
đến nhường nào

bằng cách kiềm chế
bản thân

và phá vỡ những giới hạn

của những gì cấu thành một
cuộc sống đúng đắn?

Tôi luyện ý nghĩa và
xây dựng danh tính

không khiến cái sai lạc
trở nên đúng đắn.

Nó chỉ giúp những gì đã
sai lạc trở nên quý giá.

Tháng một năm nay,

tôi đi Myanmar phỏng vấn
các tù chính trị,

và tôi ngạc nhiên
khi thấy họ không cay đắng

như mình tưởng.

Phần lớn họ đã cố ý

phạm những tội
khiến họ phải vào tù,

họ bước vào tù với
tư thế ngẩng cao đầu,

và ra ngoài,
nhiều năm sau đó

với đầu ngẩng cao.

Tiến sĩ Ma Thida, người đi đầu
trong đấu tranh nhân quyền

người đã suýt chết trong khám

và đã trải qua nhiều năm
bị biệt giam,

nói rằng bà rất biết ơn
những viên cai ngục

vì thời gian mà bà đã có
để suy ngẫm,

vì sự khôn ngoan
mà bà nhận được,

vì cơ hội đào luyện
những kỹ năng thiền của mình.

Bà đã tìm kiếm ý nghĩa

và biến cơn gian truân
thành một phần danh tính cốt yếu.

Nếu những người
tôi gặp

không cay đắng về
chuyện ở tù

như tôi đã nghĩ,

thì họ lại cũng không
sung sướng về cuộc chấn hưng

ở đất nước mình

như tôi đã nghĩ trước đó.

Ma Thida nói,

"Người Miên chúng tôi
nổi tiếng về

sự độ lượng khi
chịu đựng áp lực,

nhưng chúng tôi cũng có
sự sầu thảm dưới ánh hào quang,"

bà nói: "Và những thay đổi

đã diễn ra
không xóa đi

những vấn đề
vẫn còn đang tiếp diễn

trong xã hội

mà chúng tôi nhìn thấy
rất rõ ràng

khi còn ở trong tù."

Tôi hiểu ý bà,

sự bàn giao chính quyền
chỉ mang lại một chút nhân văn,

trong khi người ta
cần nó được vẹn toàn,

lượm vụn bánh mì

không giống như ngồi
ăn trên bàn,

điều này có nghĩa là
bạn có thể tôi luyện ý nghĩa

và xây dựng danh tính
mà vẫn nổi cơn thịnh nộ.

Tôi chưa từng bị hãm hiếp,

và chưa bao giờ trải qua
điều gì tương tự

với nhà tù Miến Điện,

nhưng là một
người Mỹ đồng tính,

tôi đã nếm mùi định kiến
thậm chí sự thù ghét,

và tôi đã luyện nên ý nghĩa
và xây dựng danh tính,

một chuyển biến mà tôi
đã học được từ những người

đã kinh qua nỗi cô đơn

tồi tệ hơn bất kì
nỗi cô đơn nào mà tôi biết.

Thời niên thiếu,

tôi đã cố hết sức để
trở nên một giai thẳng.

Tôi đăng ký
vào một chương trình

gọi là liệu pháp
tình dục thay thế,

trong liệu pháp đó, những người
mà tôi được khuyến khích gọi là bác sĩ

kê cho tôi những thứ mà
tôi được khuyến khích gọi là bài tập

với người phụ nữ mà tôi được
khuyến khích gọi là người thay thế,

họ không hẳn là
gái bán hoa

nhưng chính xác cũng chả
à cái gì khác.

(Cười)

Người mà tôi đặc biệt
yêu thích,

một phụ nữ tóc vàng
đến từ miền Nam,

đã lần hồi thú nhận
với tôi

chị là người có chứng
loạn dâm với xác chết

và đã đến nhận việc này
sau khi gặp rắc rối

tại nhà xác.

(Cười)

Những trải nghiệm này
dần dà cho phép tôi có được

một vài mối quan hệ thể xác
vui vẻ với đàn bà,

tôi biết ơn về điều đó,

nhưng tôi tranh chiến
với bản thân,

và đào những vết thương
tinh thần tồi tệ cho chính mình.

Chúng ta không tìm
đến những kinh nghiệm đau đớn

khiến cho danh tính
của mình bị đốn hạ,

mà tìm lấy
danh tính của mình

sau những kinh nghiệm
đau đớn.

Chúng ta không thể chịu đau đớn
một cách vô ích,

nhưng chịu đựng chúng

nếu tin rằng chúng
xảy ra là có mục đích.

Ấn tượng mà sự dễ dàng
để lại cho chúng ta

không mạnh mẽ bằng
sự tranh chiến.

Chúng ta có thể là chính mình
dù không có niềm vui,

nhưng không thể nếu
không có những bất hạnh

lôi ta vào
cuộc tìm kiếm ý nghĩa.

"Thế nên tôi tận hưởng
sự yếu đuối,"

Sứ đồ Phao-lô viết trong
sách Cô-rinh-tô Thứ Nhì,

"vì khi tôi yếu đuối,
ấy là lúc tôi mạnh mẽ."

Năm 1988, tôi đến
Moscow

để phỏng vấn những
họa sĩ hoạt động ngầm ở Liên Xô

và đồ rằng
tác phẩm của họ

sẽ mang màu sắc
chính trị chống đối.

Nhưng sự cấp tiến
trong tác phẩm của họ

thực chất nằm ở việc
đưa nhân tính trở lại xã hội

đang tự mình hủy diệt nhân tính,

như xã hội Nga hiện nay, về nhiều mặt,

đang tái diễn nó.

Một nghệ sĩ đã nói với tôi:

"Chúng tôi đang đào luyện để trở thành,
không phải nghệ sĩ, mà là thiên sứ."

Năm 1991, tôi trở lại thăm
các nghệ sĩ

mà tôi đã viết về,

và đã ở cùng với họ
trong cuộc nổi dậy

chấm dứt liên bang Xô Viết,

và họ là những
người đầu sỏ

chống lại cuộc nổi dậy đó.

Ngày thứ ba của
cuộc nổi dậy,

một trong số họ gợi ý đi
quảng trường Smolenskaya.

Chúng tôi tới đó,

và ngồi trước một
chướng ngại vật,

một lúc sau,

một đoàn tăng chạy đến,

và người lính trên
chiếc xe tăng đi đầu nói:

"Chúng tôi nhận
mệnh lệnh

phải hủy diệt
chướng ngại vật này.

Nếu các anh tránh đường,

chúng tôi sẽ không
làm các anh bị thương,

nếu không,
chúng tôi sẽ không có

lựa chọn nào
ngoài việc ủi các anh."

Những nghệ sĩ đi cùng tôi nói:

"Cho chúng tôi
một phút thôi.

Xin cho một phút thôi
để giải thích tại sao chúng tôi ở đây."

Người lính khoanh tay lại,

và người nghệ sĩ bắt đầu
một bản tán tụng dân chủ kiểu Jefferson

mà chúng ta, những
người sống trong

một nền dân chủ kiểu
Jefferson,

cũng cảm thấy khó
để xướng lên.

Họ thao thao bất tuyệt,

và người lính quan sát,

sau khi họ nói xong

anh ta còn ngồi đó một phút

nhìn lũ chúng tôi ướt như chuột lột,

anh nói: "Cái các anh vừa nói
là đúng,

và chúng ta cần tôn trọn
ý nguyện của nhân dân.

Nếu các anh dọn đủ chỗ để
bọn tôi quay đầu,

chúng tôi sẽ quay đầu lại."

Và họ đã làm vậy đấy.

Đôi khi,
tôi luyện ý nghĩa

cho ta
từ vựng cần thiết

để đấu tranh cho
tự do tuyệt đối của mình.

Nước Nga khiến tôi tỉnh thức
về ý niệm nước chanh cho rằng

áp bức tạo ra
sức mạnh chống lại chính nó,

và tôi đã lần hồi hiểu
đó là nền tảng

của danh tính.

Danh tính đã cứu tôi
khỏi sự buồn thảm.

Cuộc vận động vì quyền
đồng tính đã ấn định

một thế giới mà ở đó,
lầm lạc của tôi là chiến thắng.

Chính trị danh tính
luôn vận hành ở hai mặt trận:

trao tự hào cho những người có
hoàn cảnh hoặc tính chất

đặc biệt nào đó,

và khiến cho thế giới
bên ngoài

đối xử với những con người ấy
dịu dàng hơn, tốt bụng hơn.

Đây là hai công cuộc riêng,

nhưng tiến trình trong
mỗi phạm trù

ảnh hưởng lẫn nhau.

Chính trị danh tính
có thể mang tính tự mãn.

Người ta tán dương sự khác biệt
bởi đó là khác biệt của họ.

Người ta thu hẹp thế giới
và hoạt động

trong những nhóm riêng lẻ
mà không thông cảm cho nhau.

Nhưng khi được hiểu đúng

và thực hiện
một cách khôn ngoan,

chính trị danh tính
mở rộng đến ý niệm

của chúng ta
về việc làm người.

Danh tính tự nó

không nên
là một mẫu mã chảnh chọe

hay một huy chương vàng

mà là một cuộc cách mạng.

Tôi sẽ sống một đời sống
dễ dàng hơn nếu là giai thẳng,

nhưng tôi sẽ không
được là chính tôi,

và giờ tôi thích
là chính mình

hơn là một
người khác,

một người mà,
thành thực mà nói,

tôi không có lựa chọn
để trở thành

hay khả năng để
tượng tượng ra một cách đầy đủ.

Nếu xua đi những con rồng,

ta cũng xua đi
những vị anh hùng,

và chúng ta
ràng buộc

cuộc đời mình
vào dòng dõi anh hùng.

Tôi đã đôi lần
tự hỏi

liệu tôi đã có thể
dừng ghét phần đó của mình

nếu không có ngày hội
đa sắc của người đồng tính,

được thể hiện
qua bài diễn văn này.

Tôi từng nghĩ mình
sẽ là người trưởng thành

khi biết làm người
đồng tính mà không to tiếng,

nhưng sự gớm ghiếc bản thân từ
thời kỳ kia đã để lại khoảng trống,

và cần sự hoan hỉ để đổ đầy tràn
khoảng trống ấy,

kể cả khi tôi đã trả xong
món nợ u sầu,

ngoài kia vẫn còn một thế giới
kỳ thị người đồng tính

cần hàng thập kỷ nữa
để giải quyết.

Một ngày kia, đồng tính nam
sẽ là một hiện thực đơn giản,

thoát khỏi những
bêu rếu,

nhưng giờ thì chưa phải.

Một bạn của tôi, người cho rằng
sự cao ngạo

của người đồng tính
đang đi quá trớn,

một lần nọ đã đề xuất
tổ chức

Tuần Đồng tính Khiêm tốn

(Cười) (Vỗ tay)

Ý tưởng tuyệt vời,

nhưng chưa đến
lúc thực hiện.

(Cười)

Và sự trung hòa,
cái dường như ở giũa

tuyệt vọng và hoan hỉ,

là nước đi cuối cùng.

Tại 29 bang ở Mỹ,

tôi có thể bị đuổi việc hay
từ chối đăng ký nhà ở

vì là người đồng tính.

Ở Nga, luật chống
tuyên truyền

đã dẫn đến việc người ta
bị đánh đập trên đường.

Hai mươi bảy nước châu Phi

đã thông qua đạo luật
cấm giao hợp hậu môn,

và ở Nigeria, người
đồng tính nam

có thể bị ném đá đến chết,

và việc xét xử không tòa án
đã trở nên phổ biến.

Ở Saudi Arabia, hai người đàn ông

bị bắt quả tang
đang làm chuyện đồi bại,

đã bị quất 7000 roi mỗi người,

và bị khuyết tật vĩnh viễn.

Vậy làm thế có thể luyện nên
ý nghĩa

và xây dựng danh tính
được cơ chứ ?

Quyền đồng tính
không phải là quyền hôn phối,

và với hàng triệu người
đang ở những nơi không ai chấp nhận

mà không có
nguồn giúp đỡ nào,

phẩm giá vẫn còn là điều
lờ mờ, khó hiểu.

Tôi may mắn đã tôi luyện
được ý nghĩa

và xây dựng danh tính của mình.

Nhưng đó vẫn là một
đặc ân hiếm hoi,

và người đồng tính
xứng đáng có được công lý chung

hơn là những mảnh vụn
của công lý.

Dầu vậy, mỗi bước tiến
về phía trước

vẫn là điều tốt đẹp.

Năm 2007, sau sáu năm
quen biết,

chồng tôi và tôi quyết định

kết hôn.

Gặp được John là sự khám phá

một niềm vui lớn lao

và cũng là sự xóa bỏ
của một niềm không vui lớn,

đôi khi, tôi suy nghĩ nhiều

về sự biến mất
của nỗi đau ấy

đến nỗi quên luôn
cả niềm vui,

vốn lúc đầu là phần
không đáng kể lắm.

Cưới là cách để tuyên bố
tình yêu của chúng ta

hiện diện
chứ không khuất mặt.

Hôn nhân đã đưa chúng tôi
đến con cái,

có nghĩa là có
những ý nghĩa mới

và những danh tính mới,
cho chúng tôi, cho các cháu.

Tôi muốn các con vui,

Và tôi thương đến thắt ruột
khi các cháu buồn.

Là một ông bố đồng tính,
tôi có thể dạy các cháu

sở hữu những gì bị coi
là sai lạc trong cuộc sống,

nhưng tôi tin
nếu mình thàng công

trong việc che chở các con
khỏi nghịch cảnh,

tôi sẽ thất bại trong
việc làm cha.

Một học giả Phật giáo
đã giải thích cho tôi

rằng người phương Tây
thường suy nghĩ sai lầm

rằng niết bàn là cái

xảy đến khi thù nghịch
đã ở lại sau lưng

và ta chỉ việc
chờ đón khoái lạc.

Đó không phải là niết bàn,

bởi khoái lạc trong hiện tại

sẽ luôn bị lu mờ bởi
niềm vui trong quá khứ.

Niết bàn, ông nói, là cái
mà ta đạt đến

khi chỉ còn khoái lạc
để mong chờ

và tìm những hạt giống
của niềm vui

trong cái trông giống
như nỗi buồn.

Đôi khi tôi tự hỏi

liệu mình có thể tìm
được sự mãn nguyện ấy

trong hôn nhân và con cái

nếu những thứ ấy
có lẽ đã đến

một cách dễ dàng hơn,
nếu tôi là giai thẳng hay còn trai trẻ,

ở bất cứ trường hợp nào,
điều trên sẽ là dễ thực hiện hơn.

Có lẽ tôi có thể.

Có lẽ những tưởng tượng
phức tạp mà tôi có

có thể đã được áp dụng vào
những lĩnh vực khác.

Nhưng nếu việc
tìm kiếm ý nghĩa

quan trọng hơn việc
tìm ra ý nghĩa,

thì câu hỏi không phải là
liệu tôi đã có thể vui hơn

vì bị bắt nạt,

mà là, liệu việc
gán ý nghĩa

cho những trải nghiệm đó

có khiến tôi trở thành
một người cha tốt hơn.

Tôi thường tìm thấy khoái lạc
trong những niềm vui tầm thường,

vì tôi không coi
những niềm vui ấy

là tầm thường
với mình.

Tôi biết nhiều người dị tính

có hôn nhân và gia đình
hạnh phúc như tôi,

nhưng hôn nhân đồng tính
là một thứ hết sức mới mẻ

và những gia đình đồng tính
quá đỗi mới lạ,

và tôi tìm thấy ý nghĩa
trong sự ngạc nhiên đó.

Tôi mừng sinh nhật tuổi 50
hồi tháng Mười,

gia đình tôi chức
một bữa tiệc cho tôi,

và giữa buổi tiệc,

con trai tôi
nói với chồng tôi

rằng nó muốn phát biểu
một bài,

và John nói:

"George, con không được đọc diễn văn.
Con mới có bốn tuổi."

(Cười)

"Chỉ ông, bác David và bố

mới đọc diễn văn tối nay thôi."

Nhưng George năn nỉ,

và cuối cùng, John đưa nó lên micro,

George nói dõng dạc:

"Thưa quý ông, quý bà,

làm ơn chú ý lắng nghe."

Mọi người ngạc nhiên quay ra.

George phát biểu:

"Cháu rất vui vì hôm nay
là sinh nhật bố.

Cháu vui vì tất cả
được ăn bánh.

Và bố ạ, nếu bố còn nhỏ,

con sẽ là bạn của bố."

Và tôi nghĩ - Cảm ơn con.

Tôi nghĩ tôi mắc nợ

cả Bobby Finkle,

vì tất cả những
trải nghiệm trước đó

đã mang đến cho tôi
giờ khắc này,

và cuối cùng tôi
biết ơn vô điều kiện

cuộc đời mà trước đó tôi
đã làm tất cả để cố gắng thay đổi.

Nhà hoạt động đồng tính
Harvey Milk, một lần

được phỏng vấn bởi một
người đồng tính nam trẻ

rằng anh ta cần làm gì
để giúp đỡ cuộc vận động,

và Harvey Milk trả lời:

"Hãy đi và nói với ai đó."

Luôn có ai đó muốn
tịch thu

nhân tính của chúng ta,

nhưng luôn luôn có
những câu chuyện để phục hồi.

Nếu chúng ta sống
đúng với chính mình,

ta có thể đánh bại
sự thù ghét

và làm giàu thêm
cuộc sống của mọi người

Tôi luyện ý nghĩa.
Xây dựng danh tính.

Tôi luyện ý nghĩa.

Xây dựng danh tính.

Và hãy
mời thế giới

chung vui.

Xin cảm ơn.

(Vỗ tay)

Cảm ơn. (Vỗ tay)

Cảm ơn. (Vỗ tay)