< Return to Video

İnsan spermi ile sperm balinaları arasındaki fark

  • 0:07 - 0:11
    1977'de fizikçi Edward Purcell,
  • 0:11 - 0:14
    bir bakteriyi itip bıraktığınızda
  • 0:14 - 0:17
    saniyenin milyonda birinde
    duracağını hesapladı.
  • 0:17 - 0:21
    Bu zaman içinde, bir tane atomun
    eninden daha az hareket etmiş olacak.
  • 0:21 - 0:25
    Bu hesap bir sperm için ve birçok
    mikrop için geçerli.
  • 0:25 - 0:28
    Tüm mesele oldukça küçük
    olmakla alakalı.
  • 0:28 - 0:31
    Mikroskopik canlılar bize
    çok yabancı bir ortamda yaşıyorlar.
  • 0:31 - 0:35
    Birkaç santimetrelik suyu aşmanın
    inanılmaz bir çaba istediği bir ortam.
  • 0:35 - 0:38
    Ancak bir yüzücü için boyut
    niye bu kadar önemli?
  • 0:38 - 0:41
    Spermin dünyasıyla
    sperm balinasının dünyası arasında
  • 0:41 - 0:43
    ne fark var?
  • 0:43 - 0:46
    Anlamak için akışkanlar fiziğine
    dalmamız gerekiyor.
  • 0:46 - 0:48
    Şöyle düşünelim.
  • 0:48 - 0:50
    Bir havuzda yüzdüğünüzü hayal edin.
  • 0:50 - 0:53
    Siz ve birçok su molekülleri bulunuyor.
  • 0:53 - 0:57
    Su molekülleri oran olarak sizi
    trilyon üstü trilyona bir katlıyor.
  • 0:57 - 1:01
    Devasa bir beden ile onları itip
    yüzmek kolay iş.
  • 1:01 - 1:03
    Peki ya minnacık olsaydınız,
  • 1:03 - 1:05
    mesela bir su molekülüyle
    aynı boyutta olsaydınız,
  • 1:05 - 1:07
    bir anda sanki havuz dolusu
    insanla
  • 1:07 - 1:08
    yüzüyormuş gibi
    olurdu.
  • 1:08 - 1:12
    Mini minnacık molekülleri
    aşıp rahatça geçmektense,
  • 1:12 - 1:14
    artık her bir su molekülünü geçmek
  • 1:14 - 1:16
    ve herhangi bir yere gitmek
    bir başka insanı
  • 1:16 - 1:17
    itmek kadar zor olacaktır.
  • 1:18 - 1:21
    1883 yılında fizikçi Osborne Reynolds,
  • 1:21 - 1:24
    akışkanların nasıl hareket edeceğini
    öngörmenin tek
  • 1:24 - 1:26
    ve basit bir sayıyla olabileceğini çözdü.
  • 1:26 - 1:28
    Buna Reynolds sayısı diyoruz
  • 1:28 - 1:32
    ve yüzücünün boyutu, hızı,
  • 1:32 - 1:34
    sıvının yoğunluğu, yapışkanlığı ya da
    viskositesi gibi
  • 1:34 - 1:36
    basit özelliklere dayanıyor.
  • 1:38 - 1:41
    Bu demek oluyor ki, çok farklı
    boyutlardaki canlılar
  • 1:41 - 1:43
    gerçekten de başka dünyalarda yaşıyor.
  • 1:43 - 1:45
    Örneğin devasa boyutundan ötürü
  • 1:45 - 1:48
    sperm balığı Reynolds sayısının büyük
    olduğu bir ortamda yaşıyor.
  • 1:49 - 1:50
    Kuyruğunu bir kez salladığında,
  • 1:50 - 1:52
    inanılmaz bir mesafeyi katedebilir.
  • 1:53 - 1:56
    Oysa bir sperm, Reynolds sayısının
    küçük olduğu bir ortamda yaşar.
  • 1:56 - 1:58
    Eğer sperm kuyruğunu
    sallamayı bırakırsa,
  • 1:58 - 2:01
    bir atomu dahi geçemez.
  • 2:01 - 2:04
    Bir sperm olmanın nasıl
    hissettirdiğini anlamak için,
  • 2:04 - 2:06
    kendinizi o ortamın Reynolds
    sayısına indirmelisiniz.
  • 2:06 - 2:09
    Kendinizi yoğun bir şeker
    pekmezinin içinde,
  • 2:09 - 2:12
    kolunuzun yelkovan kadar
    yavaş hareket ettiğini
  • 2:12 - 2:16
    hayal ederseniz spermin
    neye karşı olduğunu anlayabilirsiniz.
  • 2:16 - 2:18
    O zaman mikroplar bir yere
    nasıl gidiyorlar?
  • 2:18 - 2:20
    Açıkçası çoğu yüzmekle uğraşmıyor.
  • 2:20 - 2:23
    Yemeklerinin ona gelmesini beklerler.
  • 2:23 - 2:24
    Bu aslında, tembel bir ineğin
  • 2:24 - 2:27
    otlağın ağzında tekrar
    çıkmasını beklemesi gibidir.
  • 2:27 - 2:29
    Ancak birçok mikrop yüzmeyi
    sağlayacak
  • 2:29 - 2:32
    harika adaptasyonlara sahiptir.
  • 2:32 - 2:36
    Birisi, sillerinin şekillerini
    değiştirmektir.
  • 2:36 - 2:38
    Sillerini bükerek
  • 2:38 - 2:41
    kuvvet uygulama anında çok daha
    fazla sürüklenme yaratırlar.
  • 2:41 - 2:45
    Paramesyum gibi tek hücreli organizmalar
  • 2:45 - 2:48
    su moleküllerinin arasında böyle
    hareket ederler.
  • 2:48 - 2:50
    Ancak bakteri ve spermlerde
  • 2:50 - 2:52
    daha akıllıca bir yöntem vardır.
  • 2:53 - 2:55
    Sillerini ileri geri sallamaktansa,
  • 2:55 - 2:57
    tirbuşon gibi hareket ettirirler.
  • 2:57 - 2:59
    Şarap şişesinde tirbuşonun
  • 2:59 - 3:02
    dönme hareketini ileri doğru
    harekete dönüştürmesi gibi,
  • 3:02 - 3:05
    bu küçük canlıların sarmal
    kuyrukları
  • 3:05 - 3:07
    ileri hareketi sağlar.
  • 3:07 - 3:10
    Suyun şarap mantarı kadar
    sert olduğu bir ortamda.
  • 3:10 - 3:12
    Diğer stratejiler daha da garip.
  • 3:13 - 3:15
    Bazı bakteriler Batman
    yöntemini kullanırlar.
  • 3:15 - 3:18
    Kendilerini hareket ettirmek
    için tutma kancasını kullanırlar.
  • 3:18 - 3:19
    Bu tutma kancası yöntemini,
  • 3:19 - 3:22
    kendilerini ileriye fırlatmak
    için de kullanabilirler.
  • 3:22 - 3:24
    Diğerleri kimya mühendisliğini
    kullanırlar.
  • 3:24 - 3:27
    H. pylori yalnızca yapışkan
    asidik mukus ortamında,
  • 3:28 - 3:29
    midemizde, yaşayabilir.
  • 3:29 - 3:33
    Çevresindeki mukus ortamını
    inceltmek için kimyasal salgılar
  • 3:33 - 3:35
    ve yapışkanın arasından kayarak ilerler.
  • 3:35 - 3:36
    Belki de,
  • 3:36 - 3:39
    bunların mide ülserinin nedeni
    olmasına şaşmamalı.
  • 3:39 - 3:43
    Bedenimize ve dünyamıza
    detaylıca baktığımızda,
  • 3:43 - 3:45
    tüm küçük canlıların
    kendilerini vıcık vıcık
  • 3:45 - 3:49
    durumlardan kurtarmak için
    yollar geliştirdiğini görürüz.
  • 3:49 - 3:53
    Bu adaptasyonlar olmasaydı,
    bakteriler konağını bulamaz,
  • 3:53 - 3:56
    spermler yumurtalarına
    ulaşamazdı.
  • 3:56 - 3:58
    Bu hiç mide ülseri olmayacağınız
    anlamına geliyor
  • 3:58 - 4:01
    ama zaten hiç doğmamış olacaktınız.
  • 4:01 - 4:01
    (Pop)
Title:
İnsan spermi ile sperm balinaları arasındaki fark
Speaker:
Aatish Bhatia
Description:

Tüm dersi görüntüle: http://ed.ted.com/lessons/human-sperm-vs-the-sperm-whale-aatish-bhatia

Mikroskopik bir sperm için seyahat etmek gerçekten çaba gerektiren bir şey. İnsandan oluşan bir havuzda yüzmeye çalıştığınızı düşünün. Bir spermin yolculuğunu, sperm balığıyla yüzücünün boyutuna göre akışkanın nasıl hareket edeceğini hesaplayan Reynolds sayısı sayesinde karşılaştırabiliriz. Aatish Bhatia anlamı büyük kendi küçük bu spermlerin yolculuğunu keşfediyor.
more » « less
Video Language:
English
Team:
closed TED
Project:
TED-Ed
Duration:
04:18

Turkish subtitles

Revisions

Our website uses cookies for analysis purposes.