Γιατί τα κτήρια του μέλλοντος θα διαμορφωθούν από ... εσάς

Σήμερα θα σας μιλήσω

για τις 30 τελευταίες ημέρες
της αρχιτεκτονικής ιστορίας.

Είναι πολλά για να συμπτύξεις σε 18 λεπτά.

Είναι ένα περίπλοκο θέμα,

έτσι θα πάμε απευθείας
σε ένα περίπλοκο μέρος:

Το Νιου Τζέρσεϊ.

Επειδή πριν από 30 χρόνια,
είμαι από το Τζέρσεϊ,

και ήμουν έξι ετών και ζούσα
εκεί στο σπίτι των γονιών μου

σε μια πόλη, το Λίβινγκστον,

και αυτό ήταν το παιδικό μου υπνοδωμάτιο.

Στρίβοντας από το υπνοδωμάτιό μου

ήταν το μπάνιο που μοιραζόμουν
με την αδελφή μου.

Και ανάμεσα στο υπνοδωμάτιό μου
και το μπάνιο

ήταν ένα μπαλκόνι που έβλεπε στο σαλόνι.

Εκεί καθόμασταν όλοι μαζί
και βλέπαμε τηλεόραση,

έτσι κάθε φορά που πήγαινα
από το υπνοδωμάτιό μου στο μπάνιο,

με έβλεπαν όλοι,

και κάθε φορά που έκανα ντους
και επέστρεφα τυλιγμένος με μια πετσέτα,

με έβλεπαν όλοι.

Έτσι ήμουν.

Ήμουν αμήχανος,

ανασφαλής, και το μισούσα.

Μισούσα αυτή τη διαδρομή,
μισούσα αυτό το μπαλκόνι,

μισούσα αυτό το δωμάτιο
και μισούσα αυτό το σπίτι.

Και αυτή είναι αρχιτεκτονική.

(Γέλια)

Φτάνει.

Αυτό το συναίσθημα,
αυτά τα αισθήματα που είχα,

είναι η δύναμη της αρχιτεκτονικής,

επειδή η αρχιτεκτονική δεν έχει να κάνει
με μαθηματικά και χωρισμό σε ζώνες.

Έχει να κάνει με αυτές τις σπλαχνικές,
συναισθηματικές συνδέσεις

που αισθανόμαστε στα μέρη
που καταλαμβάνουμε.

Δεν προκαλεί έκπληξη ότι νιώθουμε έτσι,

επειδή σύμφωνα με την Υπηρεσία
Προστασίας του Περιβάλλοντος,

οι Αμερικάνοι περνούν το 90 τοις εκατό
του χρόνου τους εντός.

Το 90 τοις εκατό του χρόνου μας
περιτριγυριζόμαστε από αρχιτεκτονική.

Είναι πολύς χρόνος.

Αυτό σημαίνει ότι η αρχιτεκτονική
μας διαμορφώνει με τρόπους που δεν συνειδητοποιούμε καν.

Αυτό μας κάνει λίγο αφελείς
και πολύ, πολύ προβλέψιμους.

Σημαίνει ότι όταν σας δείξω
ένα τέτοιο κτήριο,

ξέρω τι σκέφτεστε:

Σκέφτεστε «δύναμη»
και «σταθερότητα» και «δημοκρατία».

Και ξέρω ότι τα σκέφτεστε αυτά
επειδή βασίζεται σε ένα κτήριο

που χτίστηκε πριν από 2.500 χρόνια
από τους Έλληνες.

Είναι ένα κόλπο.

Αυτό είναι ένα έναυσμα
που χρησιμοποιούν οι αρχιτέκτονες

για να σας κάνουν να δημιουργήσετε
μια συναισθηματική σύνδεση

με τις μορφές τις οποίες
χτίζουμε τα κτήριά μας.

Είναι μια προβλέψιμη
συναισθηματική σύνδεση,

και χρησιμοποιούμε αυτό το κόλπο
εδώ και πάρα πολύ καιρό.

Το χρησιμοποιήσαμε πριν από [200] χρόνια
για να χτίσουμε τράπεζες.

Το χρησιμοποιήσαμε τον 19ο αιώνα
για να χτίσουμε μουσεία τέχνης.

Και τον 20ο αιώνα στην Αμερική,

το χρησιμοποιήσαμε
για να χτίσουμε σπίτια.

Δείτε αυτούς τους σταθερούς,
στιβαρούς στρατιωτάκους,

να αντιμετωπίζουν τον ωκεανό
και να κρατάνε μακριά τα στοιχεία.

Είναι πραγματικά χρήσιμο,

επειδή το να χτίζεις πράγματα
είναι τρομακτικό.

Είναι ακριβό, χρονοβόρο και πολύπλοκο.

Αυτοί που χτίζουν πράγματα --

οι κατασκευαστές και οι κυβερνήσεις --

από φυσικού τους φοβούνται την καινοτομία,

και θα προτιμούσαν να χρησιμοποιήσουν
απλώς αυτές τις φόρμες
στις οποίες γνωρίζουν
πώς θα ανταποκριθείτε.

Έτσι καταλήγουμε με τέτοια κτήρια.

Αυτό είναι ένα ωραίο κτήριο.

Είναι η δημόσια βιβλιοθήκη του Λίβινγκστον

που ολοκληρώθηκε το 2004 στην πόλη μου,

και, ξέρετε, έχει έναν θόλο,

και έχει αυτό το στρογγυλό πράγμα
και κολώνες, κόκκινα τούβλα,

και μπορείτε να μαντέψετε τι θέλει να πει
το Λίβινγκστον με αυτό το κτήριο:

παιδιά, αξίες ακινήτων και ιστορία.

Αλλά δεν έχει και τόσο σχέση
με το τι κάνει μια βιβλιοθήκη σήμερα.

Τον ίδιο χρόνο, το 2004,
στην άλλη πλευρά της χώρας,

ολοκληρώθηκε μια άλλη βιβλιοθήκη,

και φαίνεται έτσι.

Είναι στο Σιάτλ.

Αυτή η βιβλιοθήκη έχει να κάνει με το πώς
καταναλώνουμε τα μέσα στην ψηφιακή εποχή.

Έχει να κάνει με ένα νέο είδος
δημόσιου αγαθού για την πόλη,

ένα μέρος για συνάθροιση και μοίρασμα.

Πώς είναι, λοιπόν, δυνατόν

ότι την ίδια χρονιά, στην ίδια χώρα,

δύο κτήρια,
και τα δύο λέγονται βιβλιοθήκες,

φαίνονται τόσο διαφορετικά;

Η απάντηση είναι ότι η αρχιτεκτονική
λειτουργεί με την αρχή του εκκρεμούς.

Από τη μία πλευρά είναι η καινοτομία,

και οι αρχιτέκτονες συνεχώς
σπρώχνουν για νέες τεχνολογίες,

νέες τυπολογίες, νέες λύσεις
για τον τρόπο που ζούμε σήμερα.

Και σπρώχνουμε συνεχώς

μέχρι να σας αποξενώσουμε όλους σας.

Φοράμε όλοι μας μαύρα,
έχουμε μεγάλη κατάθλιψη,

νομίζετε ότι είμαστε αξιαγάπητοι,

μέσα μας είμαστε πεθαμένοι
επειδή δεν έχουμε επιλογή.

Πρέπει να πάμε στην άλλη πλευρά

και να επαναεμπλέξουμε αυτά τα σύμβολα
που ξέρουμε ότι αγαπάτε.

Οπότε το κάνουμε αυτό,
είστε ευχαριστημένοι,

νιώθουμε ξεπουλημένοι,

έτσι ξεκινάμε να ξαναπειραματιζόμαστε

και σπρώχνουμε το εκκρεμές μπρος πίσω

εδώ και 300 χρόνια,

σίγουρα τα τελευταία 30 χρόνια.

Λοιπόν, πριν από 30 χρόνια,
μόλις τελείωνε η δεκαετία του '70.

Οι αρχιτέκτονες πειραματίζονταν
με κάτι που λεγόταν μπρουταλισμός.

Έχει να κάνει με το τσιμέντο.

(Γέλια)

Μπορείτε να το μαντέψετε.

Μικρά παράθυρα,
αποκτηνώνοντας την κλίμακα.

Είναι σκληρά πράγματα.

Πάμε πιο κοντά στη δεκαετία του '80,

αρχίζουμε να επαναεμπλέκουμε
αυτά τα σύμβολα.

Σπρώχνουμε το εκκρεμές
πίσω στην άλλη κατεύθυνση.

Παίρνουμε αυτές τις φόρμες
που ξέρουμε ότι σας αρέσουν

και τις ενημερώνουμε.

Προσθέτουμε νέον

και χρησιμοποιούμε παστέλ χρώματα

και νέα υλικά.

Και σας αρέσει.

Δεν μπορούμε να σας δώσουμε αρκετό.

Παίρνουμε σύνθετα αντίκες Τσίπεντεϊλ

και τα κάνουμε ουρανοξύστες,

και οι ουρανοξύστες μπορούν να είναι
μεσαιωνικά κάστρα από γυαλί.

Οι φόρμες μεγάλωσαν,

οι φόρμες έγιναν τολμηρές και πολύχρωμες.

Οι νάνοι έγιναν κολώνες.

(Γέλια)

Οι κύκνοι μεγάλωσαν όσο τα κτήρια.

Ήταν τρελό.

Αλλά ήταν η δεκαετία του '80, ήταν ωραίο.

(Γέλια)

Συχνάζουμε σε εμπορικά κέντρα

και μετακομίζουμε στα προάστια,

και εκεί, στα προάστια,

δημιουργούμε τις δικές μας
αρχιτεκτονικές φαντασιώσεις.

Αυτές οι φαντασιώσεις,

μπορεί να είναι Μεσογειακές

ή Γαλλικές

ή Ιταλικές.

(Γέλια)

Πιθανών με ατελείωτα κριτσίνια.

Αυτό είναι το θέμα με τον μεταμοντερνισμό.

Αυτό είναι το θέμα με αυτά τα σύμβολα.

Είναι εύκολα, είναι φτηνά,

επειδή αντί να φτιάχνουμε μέρη,

φτιάχνουμε αναμνήσεις από μέρη.

Επειδή ξέρω, και ξέρω ότι όλοι σας ξέρετε,

αυτό δεν είναι η Τοσκάνη.

Είναι το Οχάιο.

(Γέλια)

Οι αρχιτέκτονες απογοητεύονται,

και αρχίζουμε να σπρώχνουμε το εκκρεμές
πίσω προς την άλλη κατεύθυνση.

Στα τέλη της δεκαετίας του '80
και τις αρχές της δεκαετίας του '90,

αρχίζουμε να πειραματιζόμαστε με κάτι
που ονομάζεται αποδόμηση.

Βγάλαμε τα ιστορικά σύμβολα,

βασιζόμαστε σε νέες τεχνικές σχεδιασμού
με τη βοήθεια υπολογιστή,

και βρίσκουμε νέες συνθέσεις,

φόρμες να συντρίβονται σε φόρμες.

Είναι ακαδημαϊκό και μεθυστικό,

δεν είναι καθόλου δημοφιλές,

σας αποξενώνουμε τελείως.

Κανονικά, το εκκρεμές απλώς
θα επέστρεφε στην άλλη κατεύθυνση.

Και μετά συνέβη κάτι εκπληκτικό.

Το 1997 άνοιξε αυτό το κτήριο.

Αυτό είναι το Γκούγκενχαϊμ Μπιλμπάο,
του Φράκνκ Γκέρι.

Αυτό το κτήριο

αλλάζει θεμελιωδώς τη σχέση
του κόσμου με την αρχιτεκτονική.

Ο Πολ Γκόλντμπέργκερ είπε ότι το Μπιλμπάο
ήταν μία από αυτές τις σπάνιες στιγμές

όταν οι κριτικοί, οι ακαδημαϊκοί,
και το γενικό κοινό

ήταν τελείως ενωμένοι γύρω από ένα κτήριο.

Οι Νιου Γιορκ Τάιμς αποκάλεσαν
αυτό το κτήριο ένα θαύμα.

Ο τουρισμός στο Μπιλμπάο
αυξήθηκε κατά 2.500 τοις εκατό

μετά την ολοκλήρωση αυτού του κτηρίου,

Ξαφνικά, όλοι θέλουν
ένα από αυτά τα κτήρια:

το Λος Άντζελες,

το Σιάτλ,

το Σικάγο,

η Νέα Υόρκη,

το Κλίβελαντ,

το Σπρινγκφιλντ.

(Γέλια)

Όλοι θέλουν ένα και ο Γκέρι είναι παντού.

Είναι ο πρώτος μας αρχιτέκτονας σταρ.

Πώς είναι δυνατόν αυτές οι φόρμες --

είναι άγριες και ριζοσπαστικές --

πώς είναι δυνατόν να έχουν γίνει
πανταχού παρούσες σε όλον τον κόσμο;

Συνέβη επειδή τα μέσα τους έκαναν
να δράσουν με τόση επιτυχία

ώστε γρήγορα μας δίδαξαν ότι οι φόρμες
αυτές σημαίνουν πολιτισμό και τουρισμό.

Δημιουργήσαμε μια συναισθηματική
αντίδραση σε αυτές τις φόρμες.

Όπως και κάθε δήμαρχος στον κόσμο.

Κάθε δήμαρχος ήξερε
ότι αν είχαν αυτές τις φόρμες,

θα είχαν πολιτισμό και τουρισμό.

Αυτό το φαινόμενο
στην αλλαγή της νέας χιλιετίας

συνέβη σε μερικούς άλλους
αρχιτέκτονες σταρ.

Συνέβη στη Ζάχα

και συνέβη στον Λίμπεσκιντ,

και αυτό που συνέβη σε αυτούς
τους λίγους εκλεκτούς αρχιτέκτονες

στην αλλαγή της νέας χιλιετίας

θα μπορούσε να αρχίσει να συμβαίνει
σε ολόκληρο το πεδίο της αρχιτεκτονικής,

καθώς τα ψηφιακά μέσα
αρχίζουν να αυξάνουν την ταχύτητα

που καταναλώνουμε την πληροφορία.

Επειδή σκεφτείτε πώς
καταναλώνετε την πληροφορία.

Πριν από χίλια χρόνια,

θα έπρεπε να περπατήσετε στο επόμενο χωρίο
για να δείτε ένα κτήριο.

Η μεταφορά γίνεται πιο γρήγορη:

Μπορείτε να πάρετε το καράβι,
το αεροπλάνο, να γίνετε τουρίστας.

Η τεχνολογία γίνεται πιο γρήγορη:
το βλέπετε στην εφημερίδα, στην τηλεόραση,

μέχρι που στο τέλος γινόμαστε όλοι
φωτογράφοι αρχιτεκτονικής,

και το κτήριο εξαϋλώνεται από το σημείο.

Η αρχιτεκτονική είναι τώρα παντού,

και αυτό σημαίνει ότι
η ταχύτητα της επικοινωνίας

επιτέλους έφτασε
την ταχύτητα της αρχιτεκτονικής.

Επειδή η αρχιτεκτονική
κινείται αρκετά γρήγορα.

Δεν χρειάζεται πολύς χρόνος
να σκεφτείτε ένα κτήριο.

Χρειάζεται πολύς χρόνος
να χτιστεί ένα κτήριο,

τρία ή τέσσερα χρόνια,

και στο μεταξύ, ένας αρχιτέκτονας
θα σχεδιάσει δύο ή οκτώ

ή εκατό άλλα κτήρια

πριν ξέρουν αν αυτό το κτήριο
που σχεδίασαν πριν από τέσσερα χρόνια

ήταν επιτυχία ή όχι.

Αυτό είναι επειδή δεν υπήρξε ποτέ ένας
καλός βρόχος ανάδρασης στην αρχιτεκτονική.

Έτσι καταλήγουμε με τέτοια κτήρια.

Ο μπρουταλισμός δεν ήταν
ένα κίνημα δύο ετών,

ήταν ένα κίνημα 20 ετών.

Για 20 χρόνια, παράγαμε τέτοια κτήρια

επειδή δεν είχαμε ιδέα πόσο τα μισούσατε.

Δεν θα ξανασυμβεί ποτέ,

νομίζω,

επειδή ζούμε στο χείλος της μεγαλύτερης
επανάστασης στην αρχιτεκτονική

από την εφεύρεση του τσιμέντου,

του ατσαλιού, ή του ασανσέρ,

και είναι μια επανάσταση των μέσων.

Η θεωρία μου είναι ότι όταν εφαρμόζετε
τα μέσα σε αυτό το εκκρεμές,

αρχίζει να ταλαντεύεται
όλο και γρηγορότερα,

μέχρι να φτάσει και στα δύο άκρα
σχεδόν ταυτόχρονα,

και αυτό θολώνει αποτελεσματικά τη διαφορά
ανάμεσα στην καινοτομία και το σύμβολο,

ανάμεσά μας, τους αρχιτέκτονες,
κι εσάς, το κοινό.

Τώρα μπορούμε να κάνουμε σχεδόν στιγμιαία,
συναισθηματικά φορτισμένα σύμβολα

από κάτι που είναι ολοκαίνουργιο.

Ας σας δείξω πώς γίνεται αυτό

σε ένα έργο που ολοκλήρωσε πρόσφατα
η εταιρεία μου.

Μας προσέλαβαν για να αντικαταστήσουμε
αυτό το κτήριο, που κάηκε.

Αυτό είναι το κέντρο μιας πόλης
που λέγεται Πάινς

στο νησί Φάιρ
στην πολιτεία της Νέας Υόρκης.

Είναι μια κοινότητα παραθεριστών.

Προτείναμε ένα κτήριο που ήταν τολμηρό,

που ήταν διαφορετικό από όλες τις φόρμες
που είχε συνηθίσει η κοινότητα,

και φοβηθήκαμε ότι ο πελάτης μας φοβόταν

και η κοινότητα φοβόταν,

έτσι δημιουργήσαμε μια σειρά
από φωτορεαλιστικές αποδόσεις

και τις βάλαμε στο Facebook,

τις βάλαμε στο Instagram,

και αφήσαμε τον κόσμο
να κάνει αυτό που κάνει:

να τη μοιραστεί, να σχολιάσει,
να του αρέσει, να τη μισήσει.

Αλλά αυτό σήμαινε ότι τα δύο χρόνια
πριν ολοκληρωθεί το κτήριο,

ήταν ήδη κομμάτι της κοινότητας,

έτσι όταν οι αποδόσεις έμοιαζαν
ακριβώς όπως το τελικό προϊόν,

δεν υπήρχαν εκπλήξεις.

Αυτό το κτήριο ήταν ήδη
κομμάτι αυτής της κοινότητας,

και μετά εκείνο το πρώτο καλοκαίρι,

όταν ο κόσμος άρχισε να φτάνει και να
μοιράζεται το κτήριο στα κοινωνικά μέσα,

το κτήριο σταμάτησε να είναι απλώς
ένα οικοδόμημα και έγινε μέσο,

επειδή αυτές δεν είναι απλώς
φωτογραφίες ενός κτηρίου,

είναι οι δικές φωτογραφίες ενός κτηρίου.

Και καθώς τις χρησιμοποιείτε
για να πείτε την ιστορία σας,

γίνονται κομμάτι
της προσωπικής σας αφήγησης,

και αυτό που κάνετε είναι
να βραχυκυκλώνετε

όλη τη συλλογική μας μνήμη,

και κάνετε αυτά τα φορτισμένα σύμβολα
για να τα καταλάβουμε.

Αυτό σημαίνει ότι δεν χρειαζόμαστε πια
τους Έλληνες

να μας πουν τι να σκεφτούμε
για την αρχιτεκτονική.

Μπορούμε να πούμε μεταξύ μας
τι σκεφτόμαστε για την αρχιτεκτονική,

επειδή τα ψηφιακά μέσα δεν άλλαξαν
μόνο τη σχέση μεταξύ μας,

άλλαξαν τη σχέση
μεταξύ μας και των κτηρίων.

Σκεφτείτε για μια στιγμή
τους βιβλιοθηκάριους στο Λίβινγκστον.

Αν αυτό το κτήριο χτιζόταν σήμερα,

το πρώτο πράγμα που θα έκαναν
θα ήταν να αναζητήσουν
στο διαδίκτυο για «νέες βιβλιοθήκες».

Θα βομβαρδίζονταν από παραδείγματα
πειραματισμού, καινοτομίας,

να επεκτείνουν τα όρια
του τι μπορεί να είναι μια βιβλιοθήκη.

Αυτό είναι πολεμοφόδιο.

Είναι πολεμοφόδιο που μπορούν
να πάρουν μαζί τους

στον δήμαρχο του Λίβινγκστον,
στους κατοίκους του Λίβινγκστον,

και να πουν ότι δεν υπάρχει μία μοναδική
απάντηση στο τι είναι σήμερα μια βιβλιοθήκη.

Ας γίνουμε κομμάτι του.

Η αφθονία του πειραματισμού

τους δίνει την ελευθερία
να κάνουν το δικό τους πείραμα.

Όλα είναι τώρα διαφορετικά.

Οι αρχιτέκτονες δεν είναι πια
αυτά τα μυστηριώδη πλάσματα

που χρησιμοποιούν μεγάλες λέξεις
και πολύπλοκα σχέδια,

και δεν είστε το άμοιρο κοινό,

ο καταναλωτής που δεν θα δεχτεί
τίποτα αν δεν έχει δει.