100 irtenbide berotze globala leheneratzeko

Zer gertatuko litzateke atmosferan jarritako negutegi-efektu gasak ezabatuko bagenitu? Balizko egoera hau, "murrizketa" bezala ezagutzen dena, gure azkenengo aukera da klima-hondamendia saihesteko, dio Chad Frischmann-ek. Hitzaldi erakargarri honetan, gaur egungo aldaketa klimatikoaren aurka borrokatzeko irtenbideak adierazten ditu - estrategia arruntak, hala nola, energia berriztagarriaren erabilpena eta lur-kudeaketa hobeagoa eta gutxiago ezagutzen direnak, esaterako, janari-ekoizpeneko aldaketak, familia-plangintza hobea eta nesken hezkuntza. Ikasi ezazu nola alderantzizkatu dezakegun berotze globala eta nola sor dezakegun mundu berri bat non birsorkuntza den eredua eta ez suntsipena.

Kaixo.

Agian inoiz entzun ez duzun hitz bat
aurkeztu nahko nizueke.

ezagutu behar duzue eta:

murrizketa.

Murrizketa berotze globalari buruz
pentsatzeko eta ekiteko modu berria da.

Nahi dugun etorkizunerako helburu bat da,

berotze globala alderantzizkatzea
posible den geroa.

Murrizketa da une hori

negutegi-efektuen gasen atmosfera
kontzentrazioak murrizten hasten direna

urtez urte.

Errazago esanda, murrizketa da une hori

non negutegi-efektuen gas gehiago
kentzen ditugun jartzen ditugunak baino.

Denok gaude
aldaketa klimatikori buruz kezkatuta,

baina aldaketa klimatikoa ez da arazoa.

Aldaketa klimatikoa
arazoaren adierazpena da.

Lurraren erantzuna da
zer gertatzen ari den esanez.

Arazoa berotze globala da,

negutegi-efektuen gasen kontzentrazioen
gorakadak eragina

giza-jardueraren ondorioz.

Beraz, nola konpondu arazoa?

Nola hasi berotze globalaren
prozesua alderantzizkatzen?

Dakigun dugun modu bakarra
murrizketa da,

negutegi-gas gehiago isurtzea eragotziz

eta atmosferan jadanik daudenak
murriztuz.

Jakin badakit,

egungo egoera kontuan hartuta,
ezinezkoa dirudiela

baina gizateriak badaki zer egin.

Izan baditugu teknologia egingarriak
eta errealak baita eskarmentua ere

murrizketa lortu ahal izateko.

Eta gertatzen hasi da.

Orain behar duguna
inplementazioa azkartzea da

eta diskurtsoa aldatzea,

beldurra eta nahastearekin
apatia sortzen duenetik

diskurtso ulerkor eta posibilista batera

eta beraz aukera batera.

Proiektu Murrizketa deritzon
erakundean egiten dut lan.

Azkene lau urteetan zehar,

mundu osoko ikertzaileekin
eta idazleekin batera,

mapatu, neurtu eta zehaztu ditugu

100 irtenbide berotze globala
alderantzizkatzeko.

Horietako 80 jadanik martxan daude,

eta horiek batera hartuta,
murrizketa lortu dezakete.

Eta beste 20 balizkoak dira,
atera zain daude,

eta behin sarean,
martxan jartzean

gure aurrerapena azkartuko dute.

Badaude irtenbideak

bideragarriak, hedagarriak
eta finantzatu daitezkeenak.

Eta hiru gauza hautako
bat edo gehiago egiten dituzte:

egungo petrolioan oinarritutako energia
ordezkatu iturri garbi eta berriztagarriekin;

kontsumoa murriztu
eraginkortasun teknologiko bidez

eta jarrera-aldaketa sortuz;

eta gure landareen biomasean
eta lurzoruan karbonoa bioisolatu

eskolan ikasitako prozesu erraz
baten bidez,

fotosintesi bidez.

Hiru mekanismo hauen
nahasketa baten bidez

murrizketa egi bihurtzen da.

Beraz, nola lortuko dugu?

Beno, hau da erantzun laburra.

Hau da 20 irtenbide onenen zerrenda
berotze globala alderantzizkatzeko.

Zerrendan sakonduko aurretik,

hartu une bat
zerrenda begiratzeko.

Eklektikoa da, badakit,

Lurrean jarritako aerosorgailuetatik
nesken hezkuntzara,

landareetan oinarriturik dietatik
teilatuetako eguzki-teknologietara.

Beraz, xehetu dezagun zerrenda.

Diapositibaren eskuinean,
zenbakiak gigatonetan ikusiko dituzue,

mila milioi tonetan.

Horrek, atmosferatik murriztutako
karbono dioxidoren kantitatea

adierazten du

irtenbidea 30 urtetan zehar aplikatzean.

Klima-irtenbideez pentsatzerakoan,

askotan, elektrizitearen sorkuntzan
pentsatzen dugu.

Energia berriztagarriak direla uste dugu
irtenbide eraginkorrenak,

eta oso inportanteak dira.

Baina zerrenda honetan
ikusten dugun lehen gauza da

20 irtenbideetatik 5 soilik daudela
elektrizitatearekin erlazionatuta.

Baina gehien harritu gintuena
benetan

20 irtenbideetako 8 janari-sistemarekin
erlazionatuta zeudela izan zen.

Janariaren klima-eragina jende
askorentzat harrigarri izan daiteke,

baina emaitzek erakusten dute
egunero hartzen ditugun erabakiak,

ekoizten, erosten eta kontsumitzen
dugun janariari buzukoak,

direla ziurrenik ekarpen garrantzitusenak

norbanakoak egin ditzakeenak
beroketa globala alderantzizkatzeko.

Eta lurra nola kudeatzen dugun ere
oso garrantzitsua da.

Basoak eta padurak zaintzeak

karbono-zulo berri batzuk ekoizten,
handitzen eta babesten ditu

eta horrek karbonoa zuzenean murrizten du.

Horrela rgin daiteke murrizketa.

Eta janaria eta lur-kudeaketa
elkarrekin jartzean,

20 irtenbideetako 12 lurra nola eta zergatik
erabiltzen dugunari buruzkoak dira.

Honek klima-soluzioei buruzko
pentsakera tradizionala aldatzen du.

Goazen zerrendaren goiko aldera,

hor dagoenak harrituko zaituztela
uste dut.

Banakako soluzio eraginkorrena,

analisi honen arabera,
hozte-sistemaren kudeaketa litzateke,

hozteko aparatuek eta aire girotuek
airea hozteko erabiltzen dituzten gasen,

edo hidrofluorkarbonoen (HFC)
kudeaketa eta desagerpen egokia alegia.

Montrealeko Protokolorekin
lan ona egin genuen

klorofluorkarbonoak (CFCak) murrizteko,

ozono-geruzan eragindako
kalteen ondorioz.

Baina HFCez ordezkatu ziren,

eta hauek negutegi-gasean askoz
efektu handiagoa daukate

karbono-dioxidoak baino.

Eta 90 gigatonen murrizketa
zenbaki kontserbatzailea da.

2016 urteko Kigaliren Hitzarmenaren
eragina azaldu behar izango bagenu,

hidrofluorkarbonoak desagertzeko eta

gaur egungo hozgarri naturalekin
ordezkatzeko agintzen duen hitzarmena,

ekidindako negutegi-gas kopurua
120 edo 200 gigatonetara

iritsiko litzateke.

Agian harrituta zaudete,
gu bezalaxe.

Orain, soluzio guztien xehetasun
gehiago aipatu baino lehen,

kalkulu hauek nola egin genituen
jakin nahiko zenukete.

Lehenengo eta behin,
datu asko bildu genituen,

eta estatistika analisia erabili
genuen mailak sortzeko

hautaketa logikoak egitea
ahalbideratu zigutenak

ereduetan erabilitako
datu bakoitzarentzat.

Eta proiektu osoan
ikuspegi kontserbadorea aukeratu genuen.

Datu guztiak ereduan sartzen dira,

geroari begira proiektatzen dira
anbizioz baina modu onargarrian,

eta nolanahi ere, egin behar genituenekin
alderatzen dira.

Lurreko aire turbinek murriztutako
84 gigatonak, adibidez,

haize-instalazioetan ekoiztutako
elektrizitateari esker sortzen dira

bestela ikatz- edo gas-instalazioetan
sortuko ziren.

Instalazioak eraikitzeko eta zabaltzeko
kostu ekonomiko guztiak kalkulatu genituen

baita sortutako igorpenak ere.

Prozesu bera erabiltzen da
birzikleta eta zabortegiak alderatzeko,

nekazaritza industriala eta
leheneratzailea alderatzeko,

gure basoen babesa eta mozketa
alderatzeko.

Emaitzak sistemen barruan eta
sistemen artean barneratzen dira

kalkulu bikoitza saihesteko

eta batu egiten dira ikusteko
ea murrizketa ematen den.

Azter ditzagun
irtenbide espezifiko batzuk.

Teilatuetako eguzki-energia
10. postuan dago.

Irtenbide hau imajinatzean

Miamiko biltegi bat panelez
estalita imajinatzen dugu.

Baina irtenbide garrantzitsuak dira
hiri eta herri eremuetan ere,

diru-sarrrera handi eta baxuko herrietan,

eta onura garbiak diituzte.

Hau Titikaka lakuko
lasto-uharteko familia bat da

beraien lehenengo eguzki-panela jasotzen.

Lehen, kerosenoa erabiltzen zuten
janaria prestatzeko eta argitzeko,

kerosenoa lasto-uharte batean.

Hots, eguzki-energia jartzean,
igorpenen murrizketa lortzeaz gain,

euren etxeetarako babesa eta ziurtasuna
ere ematen da.

Oihan tropikalek istorio propioa dute.

Tropikoetako gaur egungo lur
degradatuak babestea

eta birsorkuntza naturala ahalbideratzea

bostgarren irtenbidea da berotze
globala atzera itzultzeko.

Pentsa dezagun zuhaitzak
karbono-makila izugarriak direla.

Hau urtez urte ematen den murrizketa da,

atmosferako karbonoa desagertzen
delako fotosintesiren bidez,

eta landareek karbono dioxidoa landareen biomasa
eta lurzoruen karbono organiko bihurtzen dutelako.

Gure janaria nola ekoitztu
birpentsatu behar dugu

nekazaritza leheneratzaileagoa
bihurtzeko.

Badaude milaka modu hori egiteko,
eta horietako 13k ikertu genituen,

hauek ez dira janaria
ekoizteko modu berriak.

Praktikan jarri dira mendeetan
eta belaunaldietan zehar.

Baina nekazaritza modernoak gero
eta gehiago baztertzen ditu,

honek monolaborantza, lur-lantzea

eta ongarri kimikoen eta pestiziden
erabilpena sustatzen ditu

lurra degradatuz eta negutegi-efektuen
gasen igorpenak handituz.

Nekazaritza leheneratzaileak,
beste aldetik,

lurzoruen osasuna eta emankortasuna
berritzen ditu,

errendimendua handitzen du,

ur-euspena hobetzen du,

nekazari txikiei eta handiei
mesede egiten die

eta, karbonoa berriro
lurrera eramaten du.

Hau irabazi-irabazi-irabazi-irabazi-irabazi da.

(Algarak)

Arazoa ez da soilik
nola ekoizten dugun janaria

baizik eta kontsumitzen dugunak

oso eragin handia duela berotze globalean.

Landareetan oparoa den dieta ez da
beganoa edo begetarianoa,

aukera hori hautatzen
duena txalotzen dudan arren.

Oso dieta osasungarria da
kontsumo-kantitatearen arabera,

eta bereziki, kontsumitzen dugun
haragia kopuruan.

Munduko leku aberatsenetan,

gehiegi kontsumitzen dugu.

Halere, diru-sartze baxuko herriek

kontsumo kaloriko eta proteiniko
txikiegia erakusten dute.

Hori berorekatu behar da,

eta berorekatze horretan

landareetan oparo den dieta
laugarren irtenbidea da

berotze globala
alderantzizkatzeko.

Gainera, janari ekoiztu osoaren
ia herena ez da jaten

eta alferrik gakdutako janariak
negutegi-efektuko gasen %8a igortzen du.

Horniketa-kateak aztertu behar ditugu
aurkitzeko non dauden

galerak eta hondakinak.

Diru-sartze baxuko herrietan,
janaria landetxetik irten ostean,

alferrik galtze gehien
horniketa-katearen hasieran izaten da

azpiegituren eta biltegiratzearen
ondorioz.

Kontsumitzaileek ez dute janaririk
xahutzen diru-sartze baxuko herrietan

biztanleria elikatzeko
zailtasunak dituzten herrietan.

Leku aberatsetan, aldiz,
janaria landetxetik irten ostean,

janari gehiena horniketa-katearen
amaieran galtzen da

kontsumitzaileak eta merkatuak
direla eta,

eta hondakinak zabortegian pilatzen dira

metanoa igortzen

eta usteltzen.

Hau kontsumitzailearen
hautaketa-arazoa da.

Ez da arazo teknologikoa.

Hasieratik janari-galera saihestea

hirugarren irtenbidea da.

Baina hemen dator gauza bitxiena.

Janari-sistema bere osotasunean ikustean

eta ekoizpen irtenbide guztiak
martxan jartzean

adibidez, nekazaritza leheneratzailea,

eta landareetan oparoa den dieta hartzean,

eta janari-xahutzea gutxitzean.

gure ikerketak erakusten digu egungo
landetxetan janari nahikoa ekoiztuko genukeela

munduan handituz doan biztanleriari
elikagaiz betetako dieta osasungarria eskeintzeko,

2050 urterarte eta haratago.

Hau da, ez dugu baso gehiago
moztu behar janaria ekoizteko.

Berotze globala leheneratzeko irtenbideak
elikagai ziurgabetasunaren irtenbideen berdinak dira.

Nahiko hitz egiten ez den beste irtenbidea,

familia-plangintza.

Gizon eta emakumeei
aukeratzeko eskubidea eskaintzea

noiz, nola eta zein baldintzatan
familia sortzeko

ugalketa-osasun kliniken
eta hezkuntzaren bidez,

kontrazepziorako eskubideak

eta jazarpenik gabeko askatasunak

munduko balizko biztanleria murriztu lezake
2050 urterako.

Biztanleri murriztuak
behar murriztuak esan nahi du

elektrizitate, janari, bidai,
eraikuntza eta beste baliabideetan.

Energia eta igorpenak

eskaera handi hori betetzeko
erabiltzen dira

eta hau murriztuko litzateke
funtsezko giza-eskubidea eskainiz

aukeratzeko noiz, nola eta zein baldintzetan
sortu familia.

Baina familia-plangintza ezin da gertatu
hezkuntza kalitate berdinik gabe

egun hezuntza ukatzen zaien neskak izanez.

Orain, atrebentzia txiki bat

mundu mailako hezkuntzaren eraginak

eta familia-plangitzaren baliabideak

hain daude elkar lotuta

ezen erditik moztea erabaki dugula.

Baina elkarrekin kontuan hartuta,
neskak heztea eta familia-plangintza burutzea

lehenengo irtenbidea da
berotze globala leheneratzeko,

negutegi-efektuen gasen
120 mila milioi tonak murriztuz.

Orduan, murrizketa posible al da?

Bai, posible da,

baina 80 irtenbideak behar ditugu.

Ez dago mirarizko irtenbiderik
ezta irtenbide partzialik ere

Helmugara eramango gaituztenik.

Irtenbide hauek bide zuzenean
zehar eramango gaituzte,

baina ez dago irtenbide txikirik.

80ak behar ditugu.

Eta hau da gakoa.

Irtenbide guzti hauek
inplementatu nahi genituzke.

berotze globala arazoa izan ala ez,

gizakiarentzako eta lurraren ongizaterako
mozkin-garbiak ekartzen dituztelako.

Elektrizitate berriztagarriak guztientzako
energiarako sarbide garbia eta ugaria dakar.

Landareetan oparoa den dietak
eta janari-galeren murrizketak

biztanleri osasungarria sortzen dute
janari eta euskarri nahikorekin.

Familia-plangintza eta nesken hezkuntza?

Hauek giza-eskubideak dira,

genero-berdintasuna.

Hau hobekuntza ekonomikoari buruz eta
aukeratzeko askatasunari buruz da.

Justiziri buruz.

Nekazaritza leheneratzaileak, artzaintz kudeatuak,
agroforesteriak, silbokulturak

lurzoruen osasuna berritzen dute,
nekazariei on egiten die

eta karbonoa lurzoruetara bueltatzen dute.

Gure ekosistemak babesteak biodibertsitatea zaintzen du

eta lurraren osasuna babesten du

baita arnasten dugun oxigenoarena ere.

Espezie guztietarako etekin
nabarmenenak ikaragarriak dira.

Azkenik, seguraski denok
pentsatzen ari zareten galdera;

Zein izango da honen
kostu ekonomikoa?

Beno, gure ustez, 80 irtenbideak
martxan jartzeak

29 bilioi dolar kostatuko luke
30 urtetan zehar.

Hau urtero ia bilioi bat da.

Badakit diru asko dirudiela,

baina gogoratu behar dugu mundu osoko
urte bakoitzeko BPGa 80 bilioikoa dela,

eta irtenbideak martxan jarriz gero
aurreikusitako aurreztea

74 bilioikoa dela, kostuen bikoitza,
hain zuzen ere.

Hau 44 bilioiko aurrezte garbia da.

Beraz, murrizketa posible da.

Egin dezakegu egin nahi badugu.

Ez du koste handia izango,
eta inbertsio horren itzulera izugarria da.

Hau da sorpresa.

Irtenbide guztiak martxan jartzean,

gure negoziak egiteko modua aldatuko dugu

berez esplotatzailea eta ustiatzailea
den sistema batetik,

berez berriztagarria eta leheneratzailea
den batera.

Gure helburu globalak
birpentsatu behar ditugu,

jasangarritasunetik

birsorkurtzara joateko,

eta bidean berotze globala lehenratzeko.

Mila esker.

(Txaloak)