Piero della Francesca, Portraits of the Duke and Duchess of Urbino, 1467-72

Piero della Francesca, portrety księcia i książny Urbino, Federico da Montefeltro and Battista Sforza, 1467-72, tempera na drewnie, 47 x 33 cm (Galeria Uffizich, Florencja)

Jesteśmy w Galerii Uffizi, przyjrzymy się dwóm portretom,

które kiedyś tworzyły dyptyk.

Były zatem połączone

poprzez zawias.

Przedstawiają księcia i księżnę Urbino

Federica da Montefeltro i Battistę Sforza.

Książna zmarła niewiele wcześniej a ten portret ją upamiętniał,

aby mąż mógł zawsze pamiętać swą żonę.

Uznaje się, że obraz ten został namalowany

przez Piera della Franceskę w oparciu o pośmiertną maskę

która została wykonana wcześniej.

Księżna jest bogato odziana.

Oboje są bardzo dostojni.

Zwróćmy uwagę na fakt,

że dzisiaj jesteśmy przyzwyczajeni do naszych zdjęć

które są wykonywane już od dzieciństwa.

Kiedyś to był przywilej wybranych.

Jedynie osoby wyjątkowo bogate mogły sobie pozwolić

na wizerunek, który ich przeżyje.

Przypomnijmy, że kobiety kiedyś wyskubywały włosy z czoła.

Kobiety z wysokim czołem były wówczas uznawane

za wyjątkowo piękne.

Ten motyw spotykamy często w malarstwie północnym.

Należy pamiętać, że Federico da Montefeltro

sprowadził malarzy z Północy, z Flandrii

na swój dwór.

Zdaje się że Piero, który był włoskim malarzem,

przejął to upodobanie,

nie tylko z resztą dla wysokich czół,

ale też do zawiłych i szczegółowych odwzorowań krajobrazu.

Mamy tutaj wspaniały przykład

perspektywy powietrznej.

Kolejną charakterystyczną cechą

która według mnie jest ważna

jest fakt, że obie osoby ukazano dokładnie z profilu.

Dostojność, o której wcześniej wspomniałaś

przejawia się także przez ukazanie z profilu.

To nawiązuje do monet

znanych ze Starożytnego Rzymi

które z resztą zbierali humaniści z dworu księcia Montefeltro

oraz z innych humanistycznych dworów.

Pomyślmy o tym jak przedstawia się

Cezara, lub nawet o współczesnych monetach,

zwykle mamy tam do czynienia z dokładnym profilem,

podobnie jak w tym przypadku.

Ciekawy szczegół stanowi to,

że postaci na portretach niemal zawsze patrzą w prawo,

zas tutaj książe jest zwócony ku żonie, patrzy w lewo.

Wiemy, że odniósł obrażenia na prawej części twarzy.

Stracił oko

oraz kawałek nosa.

To także może być przyczyna, dla której ukazano

jedynie lewą część jego twarzy.

Widać godność i siłę

w ustawieniu z profilu

ale także w pejzażu ukazanym z lotu ptaka,

tak że postaci zdają się górować nad krajobrazem.

W tym obrazie jest symbolika.

Odnajdujemy ją także poza samym obrazem.

Wspominałaś wcześniej, że jest to dyptyk.

Kiedy był zamknięty, widziało się jego zewnętrzną stronę.

Tam również znajdują się malunki.

Przyjrzyjmy się zatem.

Także na zewnętrznej części jest dużo symboliki.

Jest to jakby okładka obrazu.

Widać na niej dwa rydwany triumfalne

to też przedstawienie, które pochodzi ze Starożytnego Rzymu.

Na obydwu rywanach jadą te same osoby,

które są ukazane po wewnętrznej stronie obrazu.

Na odwrocie portretu Battisty Sforzy

widzimy ją wiezioną rydwanem triumfalnym

otoczoną postaciami, które symbolizują jej cnoty.

Tak samo jest w przypadku księcia.

Pod spodem zaś znajdują się łacińskie inskrypcje.

Klasyczne inskrypcje odnoszą się bezpośrednio

do cnót, które są przedstawione na tych rydwanach.

Spójrzmy przykładowo na rydwan księcia,

widzimy tam siedzącą przodem postać, ukazaną en face.

To personifikacja sprawiedliwości.

Zwróćmy uwagę, że w ręku trzyma wagę, symbol sprawiedliwości

zaś w ręku miecz.

Na części kobiecej powóz jest ciągnięty

nie przez konie, lecz przez jednorożce.

Krajobraz, przez który jadą jest niezwykle wyszukany

widać tu wielki zmysł wyobraźni,

oraz próbę stworzenia ikonografii,

która uszlachetnia przedstawione postaci.

Widzimy tu typowy dla Piera della Franceski

zmysł geometrii i dostojności,

który dopełnia same portrety.