< Return to Video

Jak groch Mendla pomógł zrozumieć genetykę - Hortensia Jiménez Díaz

  • 0:15 - 0:17
    Naukowcy wiedzą, jak dziedziczymy
  • 0:17 - 0:18
    cechy po rodzicach.
  • 0:18 - 0:20
    Potrafią obliczyć prawdopodobieństwo
  • 0:20 - 0:21
    posiadania określonej cechy
  • 0:21 - 0:22
    lub ryzyko choroby genetycznej,
  • 0:22 - 0:24
    uwzględniając informacje
  • 0:24 - 0:26
    o rodzicach i historii rodziny.
  • 0:26 - 0:28
    Jak to możliwe?
  • 0:28 - 0:29
    Zrozumienie przekazywania cech
  • 0:29 - 0:31
    z pokolenia na pokolenie
  • 0:31 - 0:34
    wymaga podróży w czasie
    do XIX wieku
  • 0:34 - 0:36
    i do Gregora Mendla.
  • 0:36 - 0:38
    Mendel był austriackim mnichem
    i przyrodnikiem,
  • 0:38 - 0:40
    pasjonatem hodowli roślin.
  • 0:40 - 0:41
    Uprawiając groch
  • 0:41 - 0:42
    w przyklasztornym ogrodzie,
  • 0:42 - 0:45
    odkrył prawa dziedziczności.
  • 0:45 - 0:46
    W klasycznym eksperymencie
  • 0:46 - 0:49
    skrzyżował genetycznie czysty
    żółty groch
  • 0:49 - 0:51
    z genetycznie czystym
    zielonym grochem.
  • 0:51 - 0:53
    Otrzymał tylko nasiona żółtego grochu.
  • 0:53 - 0:55
    Nazwał żółtą barwę
    cechą dominującą,
  • 0:55 - 0:58
    bo występowała
    we wszystkich nasionach.
  • 0:58 - 1:01
    Poddał samozapyleniu rośliny
    o barwie żółtej.
  • 1:01 - 1:03
    W drugim pokoleniu
  • 1:03 - 1:04
    otrzymał żółte i zielone nasiona,
  • 1:04 - 1:06
    co oznaczało, że barwa zielona
    została ukryta
  • 1:06 - 1:07
    przez cechę dominującą.
  • 1:07 - 1:10
    Ukrytą cechę nazwał recesywną.
  • 1:10 - 1:11
    Mendel dokonał odkrycia.
  • 1:11 - 1:14
    Każda cecha zależy
    od dwóch czynników,
  • 1:14 - 1:15
    jednego pochodzącego od matki,
  • 1:15 - 1:17
    drugiego - od ojca.
  • 1:17 - 1:19
    Dzisiaj wiemy, że te czynniki
    to allele,
  • 1:19 - 1:22
    ukazujące różne wariacje genu.
  • 1:22 - 1:23
    W zależności od typu alleli,
  • 1:23 - 1:24
    które Mendel odkrył w nasionach,
  • 1:24 - 1:26
    otrzymuje się groch homozygotyczny,
  • 1:26 - 1:28
    gdzie wszystkie allele są identyczne
  • 1:28 - 1:30
    lub groch heterozygotyczny,
  • 1:30 - 1:32
    w którym allele są różne.
  • 1:32 - 1:34
    Połączenie alleli to genotyp,
  • 1:34 - 1:36
    jego przejaw,
    czyli barwa żółta lub zielona,
  • 1:36 - 1:38
    nazywana jest fenotypem.
  • 1:38 - 1:40
    Rozmieszczenie alleli
  • 1:40 - 1:41
    u pokolenia potomnego
  • 1:41 - 1:43
    pokazuje kwadrat Punnetta.
  • 1:43 - 1:45
    Wzdłuż dwóch krawędzi
    umieszcza się allele,
  • 1:45 - 1:48
    aby otrzymać możliwe kombinacje.
  • 1:48 - 1:49
    Przykładem będzie groch Mendla.
  • 1:49 - 1:53
    Dominujący allel, barwa żółta,
    to "Y".
  • 1:53 - 1:55
    Allel recesywny, barwa zielona,
    to "y".
  • 1:55 - 1:58
    Duże "Y" zawsze dominuje
    nad małym "y".
  • 1:58 - 2:00
    Dlatego zielone potomstwo otrzymamy,
  • 2:00 - 2:02
    jeśli mamy dwa małe "y".
  • 2:02 - 2:03
    W pierwszym pokoleniu
  • 2:03 - 2:05
    żółta, homozygotyczna mama groch
  • 2:05 - 2:07
    przekaże dzieciom allel dominujący.
  • 2:07 - 2:09
    Zielony, homozygotyczny tata
  • 2:09 - 2:11
    przekaże allel recesywny.
  • 2:11 - 2:13
    Wszystkie dzieci
    będą żółtymi heterozygotami.
  • 2:13 - 2:15
    W drugim pokoleniu
  • 2:15 - 2:17
    heterozygotyczne małżeństwo
  • 2:17 - 2:20
    będzie mogło mieć dzieci
    o trzech genotypach,
  • 2:20 - 2:21
    ukazujących dwa możliwe fenotypy,
  • 2:21 - 2:24
    w proporcji 3:1.
  • 2:24 - 2:26
    Groch ma więcej cech.
  • 2:26 - 2:28
    Może być zółty lub zielony
  • 2:28 - 2:29
    ale także okrągły
    lub pomarszczony.
  • 2:29 - 2:31
    Możliwe są różne kombinacje,
  • 2:31 - 2:32
    okrągły, żółty groch
  • 2:32 - 2:33
    okrągły, zielony groch
  • 2:33 - 2:34
    pomarszczony, żółty groch
  • 2:34 - 2:35
    lub pomarszczony, zielony groch.
  • 2:35 - 2:38
    Proporcje danego genotypu
    i fenotypu
  • 2:38 - 2:40
    oblicza się przy pomocy
    kwadratu Punnetta.
  • 2:40 - 2:42
    To dość skomplikowane.
  • 2:42 - 2:45
    Wiele rzeczy
    jest bardziej skomplikowanych,
  • 2:45 - 2:46
    na przykład ludzie.
  • 2:46 - 2:48
    Naukowcy wiedzą już dużo więcej
  • 2:48 - 2:50
    o genetyce i dziedziczności.
  • 2:50 - 2:51
    Jest wiele innych sposobów
  • 2:51 - 2:53
    dziedziczenia określonych cech.
  • 2:53 - 2:55
    Wszystko zaczęło się
    od Mendla i jego grochu.
Title:
Jak groch Mendla pomógł zrozumieć genetykę - Hortensia Jiménez Díaz
Speaker:
Hortensia Jiménez Díaz
Description:

Obejrzyj całą lekcję: http://ed.ted.com/lessons/how-mendel-s-pea-plants-helped-us-understand-genetics-hortensia-jimenez-diaz

Każdy rodzic przekazuje cechy swoim dzieciom, które otrzymują kombinację alleli dominujących i recesywnych. Skąd pochodzi nasza wiedza o genetyce? Hortensia Jiménez Díaz wyjaśnia, jak badania nad grochem pozwoliły zrozumieć, dlaczego ludzie mogą mieć niebieskie oczy.

Lekcja: Hortensia Jiménez Díaz, animacja: Cinematic Sweden.
more » « less
Video Language:
English
Team:
closed TED
Project:
TED-Ed
Duration:
03:07

Polish subtitles

Revisions Compare revisions

Our website uses cookies for analysis purposes.