< Return to Video

Hoe Mendels erwten ons genetica leerden begrijpen - Hortensia Jiménez Díaz

  • 0:15 - 0:17
    Tegenwoordig weten wetenschappers hoe je
  • 0:17 - 0:18
    karakteristieken van je ouders erft.
  • 0:18 - 0:20
    Ze kunnen de kans uitrekenen
  • 0:20 - 0:21
    dat je een eigenschap
  • 0:21 - 0:22
    of een erfelijke ziekte krijgt,
  • 0:22 - 0:24
    aan de hand van beschikbare informatie
  • 0:24 - 0:26
    van de ouders en de familiegeschiedenis.
  • 0:26 - 0:28
    Maar hoe kan dat?
  • 0:28 - 0:29
    Om te begrijpen hoe eigenschappen
  • 0:29 - 0:31
    op nakomelingen overgaan,
  • 0:31 - 0:34
    moeten we terug in de tijd naar de 19e eeuw
  • 0:34 - 0:36
    naar Gregor Mendel.
  • 0:36 - 0:38
    Deze Oostenrijkse monnik en bioloog
  • 0:38 - 0:40
    werkte graag met planten.
  • 0:40 - 0:41
    Door de erwten uit de kloostertuin te telen,
  • 0:41 - 0:42
    Door de erwten uit de kloostertuin te telen,
  • 0:42 - 0:45
    ontdekte hij de principes van de erfelijkheid.
  • 0:45 - 0:46
    In één van de bekendste voorbeelden
  • 0:46 - 0:49
    combineerde Mendel een raszuivere gele erwt
  • 0:49 - 0:51
    met een raszuivere groene erwt.
  • 0:51 - 0:53
    Hij kreeg alleen maar gele erwten.
  • 0:53 - 0:55
    Hij noemde de geel-gekleurde eigenschap dominant,
  • 0:55 - 0:58
    omdat ze in alle nieuwe erwten voorkwam.
  • 0:58 - 1:01
    Hij liet deze geelhybride planten
    zichzelf bevruchten.
  • 1:01 - 1:03
    De tweede generatie
  • 1:03 - 1:04
    kreeg zowel gele als groene erwten.
  • 1:04 - 1:06
    De eigenschap groen was dus verborgen geweest
  • 1:06 - 1:07
    door het dominante geel.
  • 1:07 - 1:10
    Hij noemde die verstopte eigenschap recessief.
  • 1:10 - 1:11
    Uit deze resultaten leidde Mendel af
  • 1:11 - 1:14
    dat elke eigenschap van een paar factoren afhangt.
  • 1:14 - 1:15
    Eén daarvan komt van de moeder
  • 1:15 - 1:17
    en de ander van de vader.
  • 1:17 - 1:19
    Nu weten we dat deze factoren allelen heten
  • 1:19 - 1:22
    en de verschillende variaties van een gen representeren.
  • 1:22 - 1:23
    Afhankelijk van het soort allel
  • 1:23 - 1:24
    dat Mendel in elke erwt vond,
  • 1:24 - 1:26
    kunnen we een zogeheten homozygote erwt hebben,
  • 1:26 - 1:28
    waar beide allelen identiek zijn,
  • 1:28 - 1:30
    of een heterozygote erwt,
  • 1:30 - 1:32
    als de twee allelen verschillen.
  • 1:32 - 1:34
    Deze combinatie van allelen heet het genotype.
  • 1:34 - 1:36
    Het resultaat ervan, geel of groen zijn,
  • 1:36 - 1:38
    is het fenotype.
  • 1:38 - 1:40
    Om duidelijk te visualiseren hoe allelen verdeeld zijn
  • 1:40 - 1:41
    over de nakomelingen,
  • 1:41 - 1:43
    kunnen we een vierkant van Punnett gebruiken.
  • 1:43 - 1:45
    Zet de verschillende allelen op beide assen
  • 1:45 - 1:48
    en je kunt de mogelijke combinaties achterhalen.
  • 1:48 - 1:49
    Kijk bijvoorbeeld naar Mendels erwten.
  • 1:49 - 1:53
    Laten we het dominante gele allel
    als hoofdletter 'Y' schrijven
  • 1:53 - 1:55
    en het recessieve groene
    als een kleine 'y'.
  • 1:55 - 1:58
    De hoofdletter Y wint altijd van de kleine y.
  • 1:58 - 2:00
    Dus je krijgt alleen maar groene kinderen
  • 2:00 - 2:02
    als je kleine y's hebt.
  • 2:02 - 2:03
    In Mendels eerste generatie
  • 2:03 - 2:05
    zal de homozygote gele moedererwt
  • 2:05 - 2:07
    ieder erwtenkind een dominant geel allel geven.
  • 2:07 - 2:09
    De homozygote groene vadererwt
  • 2:09 - 2:11
    zal een recessief groen allel geven.
  • 2:11 - 2:13
    Dus alle kindererwten zullen heterozygoot geel zijn.
  • 2:13 - 2:15
    In de tweede generatie,
  • 2:15 - 2:17
    paren we twee heterozygote kinderen.
  • 2:17 - 2:20
    Hun baby's kunnen ieder van
    de 3 mogelijke genotypes hebben
  • 2:20 - 2:21
    met de 2 mogelijke fenotypes
  • 2:21 - 2:24
    in de verhouding 3 tegen 1.
  • 2:24 - 2:26
    Zelfs erwten hebben een boel karakteristieken.
  • 2:26 - 2:28
    Zo kunnen ze, naast geel of groen,
  • 2:28 - 2:29
    rond of gerimpeld zijn.
  • 2:29 - 2:31
    Al deze combinaties zijn dus mogelijk:
  • 2:31 - 2:32
    ronde gele erwten,
  • 2:32 - 2:33
    ronde groene,
  • 2:33 - 2:34
    gerimpelde gele
  • 2:34 - 2:35
    en gerimpelde groene.
  • 2:35 - 2:38
    De verhouding van ieder geno- en fenotype
  • 2:38 - 2:40
    kun je ook met een vierkant van Pennett berekenen.
  • 2:40 - 2:42
    Dat maakt het natuurlijk iets complexer.
  • 2:42 - 2:45
    Veel dingen zijn complexer dan erwten,
  • 2:45 - 2:46
    mensen, bijvoorbeeld.
  • 2:46 - 2:48
    Tegenwoordig weten wetenschappers veel meer
  • 2:48 - 2:50
    over genetica en erfelijkheid.
  • 2:50 - 2:51
    Er zijn veel andere manieren
  • 2:51 - 2:53
    waarop karakteristieken overgeërfd worden,
  • 2:53 - 2:55
    maar het begon allemaal met Mendel en zijn erwten.
Title:
Hoe Mendels erwten ons genetica leerden begrijpen - Hortensia Jiménez Díaz
Speaker:
Hortensia Jiménez Díaz
Description:

Zie de volledige les op: http://ed.ted.com/lessons/how-mendel-s-pea-plants-helped-us-understand-genetics-hortensia-jimenez-diaz

Alle vaders en moeders geven eigenschappen door aan hun kinderen, die combinaties van hun dominante of passieve allelen erven. Maar hoe weten we vandaag de dag zoveel van genetica? Hortensia Jiménez Díaz legt uit hoe het bestuderen van erwten onthulde waarom jij blauwe ogen zou kunnen hebben.

Les door Hortensia Jiménez Díaz, animatie door Cinematic Sweden.
more » « less
Video Language:
English
Team:
closed TED
Project:
TED-Ed
Duration:
03:07

Dutch subtitles

Revisions Compare revisions

Our website uses cookies for analysis purposes.