< Return to Video

Πώς τα μπιζέλια του Μέντελ μας βοήθησαν να κατανοήσουμε τη γενετική - Ορτένσια Χιμένεθ Ντίαθ

  • 0:14 - 0:17
    Σήμερα οι επιστήμονες γνωρίζουν
    πώς κληρονομήσατε
  • 0:17 - 0:19
    τα χαρακτηριστικά σας
    από τους γονείς σας.
  • 0:19 - 0:21
    Μπορούν να υπολογίσουν
    την εμφάνιση ενός χαρακτηριστικού
  • 0:21 - 0:23
    ή μιας γενετικής ασθένειας
  • 0:23 - 0:26
    με βάση δεδομένα που έχουν
    από γονείς και οικογενειακό ιστορικό.
  • 0:26 - 0:28
    Αλλά πώς είναι αυτό δυνατόν;
  • 0:28 - 0:31
    Για να κατανοήσουμε πώς κληρονομείται
    ένα χαρακτηριστικό στους απογόνους του,
  • 0:31 - 0:34
    πρέπει να γυρίσουμε πίσω στον 19ο αιώνα,
  • 0:34 - 0:36
    σε έναν άνδρα ονόματι Γκρέγκορ Μέντελ.
  • 0:36 - 0:38
    Ο Μέντελ ήταν ένας Αυστριακός
    μοναχός και βιολόγος
  • 0:38 - 0:39
    που εργαζόταν πάνω στα φυτά.
  • 0:39 - 0:42
    Μεταφυτεύοντας τα μπιζέλια που
    είχε στον κήπο του μοναστηριού,
  • 0:42 - 0:45
    ανακάλυψε τις αρχές που διέπουν
    την κληρονομικότητα.
  • 0:45 - 0:47
    Σε ένα από τα πιο κλασικά παραδείγματα,
  • 0:47 - 0:49
    ο Μέντελ συνδύασε
    ένα αμιγές κίτρινο στέλεχος
  • 0:49 - 0:51
    με ένα αμιγές πράσινο στέλεχος
  • 0:51 - 0:53
    και πήρε φυτά μόνο με κίτρινο χρώμα.
  • 0:53 - 0:55
    Ονόμασε το χαρακτηριστικό
    με το κίτρινο χρώμα επικρατές
  • 0:55 - 0:58
    γιατί εκφραζόταν σε όλους
    τους νέους σπόρους.
  • 0:58 - 1:01
    Έπειτα άφησε τα νέα κίτρινα φυτά
    να αυτογονιμοποιηθούν.
  • 1:01 - 1:04
    Σε αυτή τη δεύτερη γενιά πήρε
    πράσινους και κίτρινους σπόρους,
  • 1:04 - 1:08
    που σήμαινε ότι το πράσινο χρώμα
    ήταν κρυμμένο από το επικρατές κίτρινο.
  • 1:08 - 1:10
    Ονόμασε το κρυμμένο
    χαρακτηριστικό υπολειπόμενο.
  • 1:10 - 1:12
    Με βάση αυτά, ο Μέντελ διαπίστωσε
  • 1:12 - 1:14
    ότι κάθε χαρακτηριστικό
    εξαρτάται από δύο παράγοντες,
  • 1:14 - 1:17
    ο ένας προέρχεται από τη μητέρα
    και ο άλλος από τον πατέρα.
  • 1:17 - 1:20
    Αυτοί οι παράγοντες ονομάζονται
    αλληλόμορφα γονίδια
  • 1:20 - 1:22
    που ελέγχουν διαφορετικές μορφές
    του ίδιου χαρακτήρα.
  • 1:22 - 1:25
    Ανάλογα με τον τύπο του αλληλόμορφου,
    που βρήκε ο Μέντελ,
  • 1:25 - 1:27
    μπορούμε να έχουμε ένα ομόζυγο μπιζέλι,
  • 1:27 - 1:28
    όπου τα δύο αλληλόμορφα είναι όμοια,
  • 1:28 - 1:30
    και ένα ετερόζυγο μπιζέλι,
  • 1:30 - 1:32
    όπου τα δύο αλληλόμορφα είναι διαφορετικά.
  • 1:32 - 1:34
    Ο συνδυασμός των αλληλόμορφων
    ονομάζεται γονότυπος
  • 1:34 - 1:36
    και η έκφρασή του σε κίτρινο ή πράσινο
  • 1:36 - 1:38
    ονομάζεται φαινότυπος.
  • 1:38 - 1:41
    Για να δούμε πώς κατανέμονται
    τα αλληλόμορφα ανάμεσα στους απογόνους,
  • 1:41 - 1:43
    χρησιμοποιούμε το τετράγωνο του Πάνετ.
  • 1:43 - 1:46
    Τοποθετούμε τα αλληλόμορφα
    στους δύο άξονες
  • 1:46 - 1:48
    και βρίσκουμε τους πιθανούς συνδυασμούς.
  • 1:48 - 1:50
    Για παράδειγμα,
    ας δούμε τα μπιζέλια του Μέντελ.
  • 1:50 - 1:53
    Ας γράψουμε το επικρατές κίτρινο
    αλληλόμορφο με κεφαλαίο "Ψ"
  • 1:53 - 1:56
    και το υπολειπόμενο πράσινο
    αλληλόμορφο με ένα πεζό "ψ".
  • 1:56 - 1:58
    Το κεφαλαίο Ψ υπερισχύει πάντα
    του πεζού φίλου του,
  • 1:58 - 2:00
    έτσι η μόνη περίπτωση
    να έχετε πράσινα μωρά
  • 2:00 - 2:02
    είναι αν έχετε δύο πεζά ψ.
  • 2:02 - 2:05
    Στην πρώτη γενιά του Μέντελ,
    η κίτρινη ομόζυγη μπιζελομαμά
  • 2:05 - 2:07
    θα δώσει σε κάθε παιδί ένα
    κίτρινο επικρατές αλληλόμορφο,
  • 2:07 - 2:11
    και ο πράσινος, ομόζυγος μπιζελομπαμπάς
    θα δώσει ένα πράσινο υπολειπόμενο.
  • 2:11 - 2:14
    Έτσι όλα τα μπιζελοπαιδιά
    θα είναι κίτρινα, ετερόζυγα.
  • 2:14 - 2:17
    Τότε, στη δεύτερη γενιά,
    όπου δύο ετερόζυγα παιδιά ζευγαρώσουν,
  • 2:17 - 2:20
    Μπορεί να έχουν απογόνους κάποιον
    από τους τρεις πιθανούς γονότυπους
  • 2:20 - 2:23
    με τους δυο πιθανούς φαινότυπους
    σε αναλογία τρία προς ένα.
  • 2:23 - 2:26
    Αλλά ακόμα και τα μπιζέλια
    έχουν πολλά χαρακτηριστικά.
  • 2:26 - 2:28
    Εκτός από το να είναι κίτρινα ή πράσινα,
  • 2:28 - 2:30
    μπορεί να είναι στρόγγυλα ή ζαρωμένα
  • 2:30 - 2:32
    έτσι έχουμε πιθανούς συνδυασμούς όπως:
  • 2:32 - 2:35
    κίτρινα στρογγυλά, πράσινα στρογγυλά,
    ζαρωμένα κίτρινα και ζαρωμένα πράσινα.
  • 2:35 - 2:38
    Για να υπολογίσουμε τις αναλογίες
    κάθε γονότυπου και φαινότυπου,
  • 2:38 - 2:40
    χρησιμοποιήσουμε το τετράγωνο του Punnett.
  • 2:40 - 2:42
    Φυσικά, αυτό το κάνει λίγο πιο περίπλοκο.
  • 2:42 - 2:45
    Πολλά πράγματα είναι πιο περίπλοκα
    από τα μπιζέλια,
  • 2:45 - 2:46
    όπως, για παράδειγμα, οι άνθρωποι.
  • 2:46 - 2:50
    Σήμερα οι επιστήμονες γνωρίζουν πολλά
    για τη γενετική και την κληρονομικότητα.
  • 2:50 - 2:53
    Υπάρχουν πολλοί τρόποι
    κληρονόμησης των χαρακτηριστικών.
  • 2:53 - 2:55
    Αλλά όλα ξεκίνησαν με τον Μέντελ
    και τα μπιζέλια του.
Title:
Πώς τα μπιζέλια του Μέντελ μας βοήθησαν να κατανοήσουμε τη γενετική - Ορτένσια Χιμένεθ Ντίαθ
Speaker:
Hortensia Jiménez Díaz
Description:

Δείτε το πλήρες μάθημα εδώ: http://ed.ted.com/lessons/how-mendel-s-pea-plants-helped-us-understand-genetics-hortensia-jimenez-diaz

Κάθε πατέρας και μητέρα μεταβιβάζουν χαρακτηριστικά στα παιδιά τους, τα οποία κληρονομούν συνδυασμούς των επικρατών ή υπολειπόμενων αλληλόμορφών τους. Όμως, πώς γνωρίζουμε τόσα πολλά για τη γενετική σήμερα; Η Ορτένσια Χιμένεθ Ντίαθ εξηγεί πώς η μελέτη των μπιζελιών αποκάλυψε γιατί μπορεί να έχετε γαλάζια μάτια.

Μάθημα από Ορτένσια Χιμένεθ Ντίαθ, κινούμενη ψηφιακή εικονογράφηση από Cinematic Sweden.
more » « less
Video Language:
English
Team:
closed TED
Project:
TED-Ed
Duration:
03:07

Greek subtitles

Revisions

Our website uses cookies for analysis purposes.