Filosofie voor kinderen – Motiveer de liefde voor leren: Dr. Sara Goering at TEDxOverlake

Filosofie kan op scholen onderwezen worden. Kinderen zijn eigenlijk van nature filosofen. Dr. Sara Goering heeft het over de manier waarop filosofie-onderwijs door gedachte-experimenten de cognitieve redenering en vele andere vaardigheden ontwikkelt die kinderen in de klas èn buiten de klas kunnen gebruiken.

(Applaus)

Hallo. Als ik mensen
in een vluchtig gesprek vertel

dat ik filosoof ben,
kijken ze me vreemd aan.

Met een blik die een mengeling
van ontzag en angst uitstraalt.

Zoiets als: "Wow! Dat is cool,
diepe vragen," maar ook:

"Mijn god, ik hoef toch niet alles
te verdedigen wat ik denk te weten!"

Dus filosofie is echt --

Als ik zeg dat ik les geef in filosofie
aan kinderen en volwassenen,

kijken diezelfde mensen me aan
alsof ik gek ben.

Filosofie wordt gezien als
een diep, abstract, rigoureus,

moeilijk soort discipline.

Mensen denken dat kinderen
daartoe niet in staat zijn.

Als ze naar me kijken alsof ik gek ben,
denk ik: "Je zit ernaast.

Kinderen zijn van nature
erg filosofisch.

Zij stellen dit soort vragen
uit zichzelf."

Het is onze taak ze deze vragen
te laten begrijpen.

Maar wat zijn filosofische vragen?

Filosofen stellen zich altijd vragen,
al sinds de Griekse Oudheid,

over de aard van het heelal
en onze plek daarin.

Filosofen willen bijvoorbeeld weten
of we echt vrij zijn.

En wat het voor ons betekent
om te zeggen dat we vrij zijn.

Kunnen we tegelijkertijd
vooraf bepaald én vrij zijn?

De meeste mensen denken dat
dat dat absoluut onmogelijk is.

Maar veel filosofen denken dat
het de enige manier is om vrij te zijn:

als we zowel vastbesloten als vrij zijn.

Of we stellen vragen over goed en slecht.

We willen niet alleen het antwoord weten
op "Wat is goed?" en "Wat is slecht?",

"Wat zal ik doen?" en
"Wat moet ik niet doen?"

Maar de redenering daarachter, en
of we echt moeten weten of

de dingen goed of slecht zijn.

Of: "Als de zon toch opbrandt

over vijf miljard jaar,
is dan niet alles vergeefs?"

Hoe zouden we kunnen weten
of dat zo is?

Waarom geven we zin aan ons leven
wetende dat we toch doodgaan?

Dit zijn filosofische vragen.

Zelfs: "Hoe weet je of je
nu niet droomt?"

We laten je piekeren
over deze vraag. (Gelach)

Je bent er niet zeker van
net na een introductie over filosofie.

Dit soort vragen
stellen filosofen en zoals ik al zei

stellen kinderen deze vragen van nature.

Volwassenen hebben daar
veel meer moeite mee.

Voor een deel denk ik
omdat filosofen

de meest fundamentele veronderstellingen
die we hebben, onderzoeken

over onze plek in het heelal
en wie we zijn.

Het is moeilijk om die op te geven

als we ze als volwassenen
naar de achtergrond hebben verplaatst.

Net zoals Jim Copacino eerder zei:

"Volwassenen kunnen deze
veronderstellingen maar beter vergeten."

Leer om je ervan bewust te worden
en onderzoek ze dan nauwkeurig.

Kinderen daarentegen bekijken
de wereld met een frisse blik.

Zij vragen zich af waar ze zijn,

hoe de wereld werkt
en wat hun plek daarin is.

Zij veronderstellen nog niets,
ze zijn leergierig en stellen zich open

om filosofisch over ideeën na te denken.

Kinderen komen met
deze filosofische vragen.

Ik werkte met verschillende groepen,
van 8-jarigen

tot de 6e klas van de middelbare school.

Ik gaf een bepaalde les
aan 10-jarigen.

Ik deed een kleine intro
over wat filosofie inhoudt,

want de meeste mensen horen
er helaas pas aan de universiteit over,

of als ze toevallig op dat vak stuitten.

Ik vroeg aan de 10-jarigen,

nadat ik ze vertelde
wat een filosofische vraag is:

"Denk even na over filosofische vragen
en schrijf ze op.

Welke vragen stel je jezelf?

Vragen die 's avonds laat in je opkomen
wanneer het kalm en rustig is,

of op een autoreis
als je dvd-speler kapot is

als je tijd over hebt om na te denken.

Welke vragen stel je aan jezelf?"

Het is ongelooflijk waar ze mee komen.

Deze groep 10-jarigen
stelden de volgende vragen:

wat zijn getallen?
Waar komen ze vandaan?

Waarom gaan ze door
tot in het oneindige?

Of ze vroegen:
"Waarom haten mensen elkaar?"

"Waarom beginnen we oorlogen?"

Anderen op een publieke school vroegen:

"Als God bestaat,
wie heeft God dan gemaakt?" (Gelach)

Dit zijn mooie filosofische vragen!

Vragen die begrip verdienen
van de volwassen wereld.

We moeten deze vragen
aanmoedigen bij de kinderen.

Ze proberen hun wereld te begrijpen
en hem betekenis te geven.

Helaas denk ik dat
er in ons huidige systeem

weinig begrip is voor dit soort vragen.

Ze worden niet opgenomen
in ons onderwijssysteem,

deels omdat leraren niet getraind zijn
in dit soort vragen.

De antwoorden zijn dubbelzinnig:
er zijn betere en slechtere antwoorden,

maar er is niet één goed,
duidelijk antwoord.

Je kunt dit niet makkelijk doceren
voor een test.

We worden steeds meer die richting
ingesluisd in het onderwijs.

Zelfs thuis, denk ik,
krijgen ze weinig begrip.

Omdat ouders, velen van ons,
deze vragen niet goed hebben doordacht,

niet op de hoogte zijn van de antwoorden,
of beseffen of we wel of niet

verantwoord denken of we het goede
antwoord weten op die vragen.

We schamen ons daarom een beetje
als onze kinderen erom vragen.

Dus zeggen we maar wat,
en misschien houden we het wat af

en geven we niet echt een antwoord.

Het resultaat is dat kinderen denken
dat deze vragen er niet toe doen.

Ze doen er wel degelijk toe.

Ze zijn van belang om onszelf
en onze plek in de wereld te begrijpen.

We proberen om het vak filosofie
op de scholen te krijgen

als een manier om kinderen
enthousiast te maken over leren

en betekenis te geven aan vragen
die ze al hebben.

Hoe doen we dat?

We pakken niet Kant, Descartes, Hegel
en Heidegger en zeggen: "Lees dit."

Laten we begrijpend lezen
en zien wat je denkt.

Nee, natuurlijk zouden ze filosofie haten
en terecht, zeker op die leeftijd.

In plaats daarvan komen we met
de klassieke technieken

vanuit de historie van filosofie.

Waarom zijn filosofen bekend?
Gedachte-experimenten.

En het mooie is dat ze geen
laboratoriumruimte innemen.

We hebben geen bokalen, chemische stoffen
of veiligheidstraining nodig.

Dit is het.

(Gelach)

Je moet echt aandachtig nadenken
over iets hypothetisch.

Een beroemde uit de Oud-Griekse filosofie
is de ring van Gyges.

Stel je voor dat je een ring vindt,

en als je die ring draait,
word je onzichtbaar.

Wat zou je met die ring doen?

We geven hen wat tijd
om dat te onderzoeken.

Waarom zou je dat met die ring doen?

Je kunt je voorstellen
wat voor dingen ze zeggen.

En als we erachter komen, waarom ze...

Waarom doe je die dingen niet

als je die ring niet hebt?
Wat houdt je tegen?

Veel van hen willen dingen doen
die strikt genomen fout zijn, immoreel.

Of op z'n minst grappig en niet gepast.

(Gelach)

Weet je, ze willen mensen bespioneren.

Dus waarom doe je dat niet?

Waarom is dat verkeerd?

Eerst denken sommige kinderen:

"Het is verkeerd,
want we worden ervoor gestraft."

Maar dan kunnen we ze helpen
door het discussieproces

en zien we dat we die dingen bestraffen
omdat ze fout zijn.

Ze zijn niet verkeerd
omdat we gestraft worden.

We moeten die pijl
in de juiste richting krijgen.

We kunnen echte interessante,
diepe conversaties opbouwen met kinderen,

gebaseerd op gedachte-experimenten
waar we mee beginnen,

maar ze ontstaan echt uit de vragen
die de kinderen stelden.

Of we gebruiken filosofische puzzels.

Het schip van Theseus is een ander beroemd
voorbeeld uit de Antieke Filosofie.

Stel je voor dat je een boot hebt.

Over een periode van pakweg vijf jaar

vervang je elke plank
van elk gedeelte van de boot.

Heb je aan het einde van het proces
nog steeds dezelfde boot?

De intuïtie van sommige mensen zegt:
"Ja, dit is dezelfde boot."

Als je denkt dat het dezelfde boot is --
waarom?

Wat blijft hetzelfde gedurende dat proces?

Als je denkt
dat dit niet dezelfde boot is

vertel me dan eens,
wanneer werd dit een andere boot?

Op welk punt in het proces zeg je:

"Ah, nee, je hebt een nieuwe boot."

Als we met de boot beginnen,
kunnen we dit vertalen

naar een discussie over persoonlijke
identiteit, menselijke identiteit.

Wij zijn schepsels
die na verloop van tijd veranderen.

Zijn we nog dezelfde als ons vroegere ik?

Zullen we in de toekomst
nog dezelfde zijn?

En wat stelt ons in staat
om dat te beweren?

Of alles hetzelfde blijft,

of hoe behoud je een identiteit
gedurende al deze veranderingen?

Kinderen vinden dit geweldig.

Ze zijn zeer geïnteresseerd en
ze investeren in deze vragen.

We gebruiken ook belangrijke
kinderliteratuur.

De beste kinderliteratuur bevat
diepe filosofische vragen.

Maar we gebruiken ook simpele dingen

zoals "Kikker- en Paddenavonturen"
van Arnold Lobel.

Als je vader of moeder bent,
ken je deze boeken.

Het gaat over dapper zijn.

Kikker en Pad lopen weg
van een aantal dingen

terwijl ze constant zeggen:
"We zijn heel dapper."

"Kijk eens, we rennen weg voor de slang,
maar we zijn erg dapper."

Dus hebben we interessante discussies
met de kinderen.

Wat is dapperheid?
Wat is de natuur daarvan?

Kun je dapper zijn
en tegelijk heel erg bang?

Is het opstaan tegen je eigen angst
en er iets aan doen?

Dus ontwikkelen we deze
zeer interessante discussies

vanuit de literatuur, puzzels,
of uit onze gedachte-experimenten.

We gebruiken allerlei
filosofische spelletjes.

We richten ons op drie dingen.

We willen hun cognitieve vaardigheden
versterken, het kritische nadenken.

Ze leren een argument
op te bouwen,

een argument logisch te evalueren,

bezwaren te beantwoorden
tegen hun standpunten.

Dit zijn goede vaardigheden
die ook bij andere inspanningen

belangrijk zijn.

We willen dat ze creatief denken.

Kom maar met een tegenvoorbeeld!

Je vriend beweerde dit net.

Kun je een tegenvoorbeeld bedenken,
of een alternatief?

Wat is het en hoe komt dat tegemoet
aan de bewering van die persoon.

We praten ook over gedragscompetenties.

Hoe converseer je met je vrienden?

Luister aandachtig naar ze,
neem ze serieus,

en verschil van mening zonder te vechten

of je gekwetst te voelen
bij onenigheid.

Een van de mooiste dingen
is als beste vrienden zeggen:

"Ik heb nooit beseft
dat ik het met hem oneens kon zijn

over iets dat voor ons beiden belangrijk is.

Maar het is goed, dat weten we.

Als laatste, naast
cognitieve vaardigheden en gedrag,

hebben we het filosofische bewustzijn.

Weten wat een filosofische vraag is,
en weten dat ze die kunnen beantwoorden.

Ze kunnen zich door
de moeilijke vragen heenwerken,

en zichzelf van iets bewust worden.

Ik denk dat dit ze heel krachtig maakt.

We zien,
niet alleen in ons eigen werk,

waar de kinderen er echt plezier in hebben,

maar ook over de hele wereld

waar op kleine schaal kinderfilosofie
gegeven wordt,

dat die kinderen het beter doen
in sommige gestandaardiseerde tests

voor kritisch denken,
voor taal en geletterdheid,

voor allerlei dingen
die we sterk waarderen.

Misschien nog belangrijker:
de studenten vinden het echt geweldig.

Ze worden er blij van, hun liefde
voor leren wordt nieuw leven ingeblazen.

Ze beseffen dat deze vragen ertoe doen
en dat het bevordelijk kan zijn

om ze samen met hun maatjes
te beantwoorden.

Ik denk dat het daarom draait
in het onderwijs.

Daarom moeten we filosofie gaan geven.

Dank u wel.

(Applaus)