Badanie języka Rosjan | Clint Walker | TEDxUMontana

Prelekcja wygłoszona na lokalnej konferencji TEDx, zorganizowanej niezależnie od konferencji TED.
Języki mają kluczowe znaczenie dla międzykulturowej komunikacji, ale pełnią też rolę repozytorium wartości kulturowych. Rzucamy okiem na zbiorową psychikę użytkowników języka rosyjskiego, zagłębiając się w jego głębokie warstwy.

Rosjanie.

Gdy to mówię, jaki obraz
przychodzi wam na myśl?

Co, jeśli powiem: "Związek Radziecki"?

Widzicie czerwień?

Słowa i obrazy łączą się
w naszych umysłach,

ale sposób, w jaki to robią,
nie jest wcale prosty.

Wychowałem się w miasteczku
w stanie Maine.

Pamiętam naukę pozycji obronnych
na korytarzu w podstawówce.

Pamiętam, jak oglądałem film "Nazajutrz"

o ataku jądrowym ze strony
Związku Radzieckiego.

Pamiętam, jak wyobrażałem sobie

czarną walizkę z bombą/detonatorem
w środku i czerwony przycisk.

Ale jeszcze wyraźniej,
niż lęk przed wojną nuklearną,

pamiętam fascynację
tym olbrzymim krajem,

zwanym Związek Radziecki.

Kim byli ci Sowieci?

Chciałem wiedzieć.

W tym celu wybrałem się do ZSRR
w ramach wymiany studenckiej.

Ostatnimi czasy Amerykanie
mają spore kłopoty

z rozumieniem Rosjan.

Niektórzy nawet nazywają obecne
nastroje nową zimną wojną.

W marcu 2009 roku, by przełamać lody,

Hillary Clinton, ówczesna Sekretarz Stanu,

wręczyła ministrowi spraw wewnętrznych
Rosji, Siergiejowi Ławrowowi, pudełko

z czerwonym plastikowym przyciskiem.

W Departamencie Stanu myśleli,

że rosyjskie litery na pudełku
oznaczają: "Reset",

jak w: "Hej, sytuacja robi się
zbyt napięta, pora wcisnąć 'Reset'".

Cóż, okazało się, że napis na pudełku

głosił: "przeciążenie"
lub "przeładowanie",

jak w: "Niebezpieczeństwo!
System przeciążony!".

(Śmiech)

Słowa i obrazy.

Na szczęście Rosjanie lubią się pośmiać,

więc wszystko się jakoś ułożyło,

jednak

to wydarzenie podkreśla,
że język odgrywa ważną rolę

w porozumieniu kultur i promowaniu
światowego porozumienia.

Język to jedno z najważniejszych narzędzi,

jakie stworzył człowiek.

To coś znacznie więcej
niż tylko narzędzie komunikacji,

to skarbnica kultury i wartości.

Każde słowo-dźwięk w rosyjskim
jest jak ikoniczny portal

otwierający okno do duszy Rosjan.

Dla przykładu, całowanie.

Gdy Rosjanie się całują,
nie zwierają jedynie ust,

lecz dosłownie łączą się w całość.

они целуются (ros. "oni się całują")

Ta idea wplatana jest
w tkaninę słowa "pocałunek".

Miłość wypełnia
wewnętrzną pustkę i jednoczy.

Tak więc śmiało, nie bójcie się,

pocałujcie kogoś jak Rosjanie
i stańcie się całością.

Rosyjski pełen jest słów-ikon,
takich jak "pocałunek".

W rosyjskim słowa połączyły się,

by utworzyć rodziny wyrazów,
które oddychają i ożywają

w dziełach pisarzy takich jak
Tołstoj, Dostojewski, Czechow.

Słowa pozwalają nam
przyjrzeć się rosyjskiej duszy.

Rosyjski to język słowiański,
ponad 1000-letni.

Językami słowiańskimi posługuje się
obecnie 315 milionów ludzi,

co czyni je największą podgrupą w Europie.

Starożytni Słowianie z początku
nazywali siebie "sławianami",

czyli ludźmi złączonymi
przez chwałę, слава (ros. "sława")

oraz przez moc słowa,
слово (ros. "słowo").

Слава, слово, Slav.

Trzy słowa-korzenie,
podstawy słowiańskiej tożsamości.

Ortodoksyjne chrześcijaństwo
przybyło do Rosji z Bizancjum,

przynosząc ze sobą
specjalnie stworzony alfabet,

który ostatecznie stał się cyrylicą,
używaną przez Rosjan do dziś.

Wielki książę rosyjski Władimir
nawrócił się na chrześcijaństwo

w starożytnym greckim mieście Chersonez,
będącym dzisiaj częścią Krymu.

Nawróciwszy się,
powrócił do stolicy Kijowa,

gdzie przyjął chrzest
z całym ludem w 988 roku.

Nawrócenie Władimira i pismo,
które przybyło razem z nim,

stworzyły silne poczucie
wspólnej wiary i tożsamości

w ludach słowiańskich.

Elementy duchowej spuścizny Rosji
wplecione są w język rosyjski

niczym łańcuchy DNA w ciało człowieka.

W starożytnej grece Chrystus to Christos,

od którego pochodzi
rosyjskie słowo Христос,

ale te związki są czymś znacznie więcej
niż tylko wspólnymi literami w alfabecie,

one są wspólnymi wierzeniami.

W chrześcijaństwie

Chrystus reprezentuje
wcielone Słowo Boga, "logos".

W rosyjskim słowo крест ("krzyż")

jest połączone z greckim odpowiednikiem
z Pisma Świętego oznaczającego Chrystusa.

Wiele słów w rosyjskim ma ten rdzeń:

chrzcić - "крестить"
wskrzesić - "воскресить"

niedziela - "воскресенье".

Nawet wyraz "chłop" - "крестьянин"

zawiera rdzeń "крест" lub "krzyż".

Częścią tej kulturowej mitologii

jest postrzeganie chłopów jako tych,
którzy dźwigają krzyż Chrystusa,

których cierpienie czyni świętymi.

Rosyjski pełen jest słów i idei,

które wplecione są w język,
najprostsze słowa.

Weźmy takie "dobrze" (ros. хорошо),

które złączone jest
ze słowem хор (ros. "chór").

W głębokich warstwach rosyjskiego

wspólne grupowe śpiewanie
jest związane z dobrem.

W istocie, zbiorowość
jako pozytywna wartość

wpleciona jest w wiele rosyjskich słów.

Słowo oznaczające katedrę to собор,

które łączy się ze słowem
собирать, czyli "zbierać".

Adoracja w katedrze

jest więc dla Rosjan dosłownie
gromadzeniem fizycznym.

Nawet codziennie używane zwroty,
te najbardziej podstawowe, jak "dziękuję",

(ros. cпасибо), mówią coś
o wartościach w języku.

Спасибо to krótsza wersja

Спаси тебя Бог, czyli
"Niech cię Bóg zbawi".

Pierwszą część Спасибо, "spas",
można dostrzec na wielu ikonach,

to odniesienie do Zbawiciela,
"Spasa", Chrystusa.

Czasownik "zbawiać" (ros. спасти)

może się wewnętrznie łączyć
z czasownikiem пасти,

czyli "pasać stado".

Tak więc fonetyczny związek obu słów

podkreśla dwojaką rolę Chrystusa:
pasterza i Zbawiciela.

Opisałem zaledwie kilka kluczowych
wartości wplecionych w rosyjski.

Są to głęboka duchowość,

wartość wspólnoty i śpiewu,

wiara w świętość cierpiących

i wielki głód zbawienia
przez dobrego pasterza.

Jak te wartości obroniły się
w bliższych nam czasach?

XVIII i XIX wiek były świadkami
wzmożonego kontaktu

Rosji z zachodnią Europą,

przynoszącego ze sobą idee i teorie

często sprzeczne
z religijną spuścizną Rosji.

Ta zmiana sposobu myślenia
zaowocowała marksistowską rewolucją,

która nazwała religię "opium dla ludu".

Wielu Rosjan zaczęło widzieć
w carze nie pasterza,

lecz przywódcę represyjnego
systemu politycznego.

Skutkiem tego były
dwie rewolucje w 1917 roku,

które obaliły carat

i zastąpiły go sowieckim rządem
z Leninem na czele.

♪ Podobno chcecie rewolucji ♪

Nie, nie, sorki, to nie to.

To John Lennon.

Nie mam na myśli Beatlesa,
tylko bolszewika.

(Rosyjski) Spasiba. (Śmiech)

Pod rządami bolszewików

nauki partii komunistycznej
zastąpiły naukę kościoła

i państwo wzięło na siebie

stworzenie raju na ziemi - komunizmu.

Gdy stało się jasne,
że sowiecki eksperyment

wcale nie zapewnił ziemi raju,

Rosjanie zwrócili się
po komfort ku językowi.

W czasach Breżniewa sowieci
uwielbiali opowiadać

mocno związane z polityką
żarty zwane анекдоты.

Anegdoty umożliwiały tym,
którzy czuli się uwięzieni

w wadliwym systemie sowieckim,

śmiać się z samych siebie
i swej źle ulokowanej ufności.

Popularna anegdota o raju zapytywała:

"Jakiej narodowości byli Adam i Ewa?

No? Byli Rosjanami, oczywiście.

Tylko Rosjan można zmusić
do chodzenia nago,

bez dachu nad głową,

z jednym jabłkiem na spółkę

i wmówić im, że są w raju".

(Śmiech) (Brawa)

Nawet najświętsze symbole
sowieckiej władzy

stały się przedmiotem anegdot.

(Czyta z rosyjskim akcentem) "Patent
na nowe sowieckie łóżko dla trojga".

Podoba wam się, towarzyszu?

(Śmiech)

O, Lenin! On zawsze z nami jest!

Ponad 70-letni eksperyment ideologii
państwa ateistycznego rozpadł się,

Związek Radziecki przestał istnieć.

Dziś Rosjanie znów stają na rozdrożu,

ponieważ muszą odkryć, kim są jako ludzie.

Nieco ponad 1000-letnia Rosja
przeszła od panowania

księcia Władimira Wielkiego
do Władimira Iljicza Lenina

do obecnie panującego Władimira
Władimirowicza Putina.

Z każdym mijającym rokiem prezydent Putin

przybliża się do Kościoła prawosławnego.

Putin nazwał rozpad Związku Radzieckiego

"największą geopolityczną
katastrofą XX wieku".

Biorąc pod uwagę porażkę
komunizmu jako narodowej idei,

co jest ideologicznym klejem,
który zdaniem Władimira Putina

spaja dzisiejszych Rosjan?

Odpowiedzią, przynajmniej częściowo,
jest rosyjski język.

Według Władimira Putina

Rosja zaanektowała piękny Półwysep Krymski

po to, by chronić naruszone prawa

rosyjskojęzycznych mieszkańców półwyspu,

czyli 60% populacji.

Putin posunął się do obietnicy,

że będzie bronić praw
rosyjskojęzycznych osób na całym świecie,

czym spowodował dyskomfort w krajach,
gdzie dużo ludzi mówi po rosyjsku.

Dla Władimira Putina

geopolityka znalazła bratnią
duszę w języku polityki.

Putin przywraca rosyjskiemu
status spoiwa narodu,

żeby złączyć Rosjan i na nowo
wzbudzić w nich dumę kulturową.

Ceremonia otwarcia zimowych
igrzysk olimpijskich w Soczi w 2014 roku

znacznie uwydatniała rosyjski język,

łącząc osiągnięcia sławnych Rosjan

z poszczególnymi literami cyrylicy.

Język jest ważny dla Rosjan,
to część ich tożsamości,

lecz w świetle ostatnich wydarzeń
warto przypomnieć sobie

pewne bardzo stare słowa z jednego
z najświętszych tekstów Rosji,

"Powieść minionych lat",
które wzywają wszystkich Słowian

do życia w miłości i braterstwie,

i pokoju - мир ("mir").

Cytując pewne stare sowieckie wyrażenie:
"Миру Мир", "Pokój światu".

Niech żyje język pokoju,

śmiechu i pocałunków,
które łączą nas w całość,

niech żyje piękny rosyjski język!

(Posyła całusa) Spasiba.

(Brawa)