Dama w Opałach: Część 1 - Topos a Kobiety w Grach Wideo

"Mario!"

"Oh! Na pomoc!"

Witajcie w naszej wieloczęściowej serii filmów poświęconych rolom i reprezentacjom kobiet w grach wideo

Będziemy analizować tu toposy, zabiegi narracyjne i wzorce powiązane z kobietami w świecie gier wideo

z szerszej, systemowej perspektywy

Będziemy tu krytycznie analizować wiele kultowych gier i postaci,

ale należy pamiętać, że można, a nawet należy,

jednocześnie czerpać przyjemność z mediów i podchodzić krytycznie do ich problematycznych lub szkodliwych aspektów.

Zatem, bez dalszej zwłoki, zajmijmy się "Damą w opałach".

Zacznijmy od gry, w którą nikt nigdy nie zagrał

W roku 1999, firma "Rare" pracowała nad nową grą przeznaczoną na Nintendo 64 – Dinosaur Planet.

Jedną z dostępnych postaci w grze była 16-letnia bohaterka o imieniu "Krystal".

Jej zadaniem było podróżowanie w czasie, walka z prehistorycznymi potworami przy pomocy magicznej laski

i uratowanie świata. Była silna, kompetentna i bohaterska.

"A kimże ty jesteś

"Na imię mi Krystal"

Fajne prawda?

Cóż, byłoby fajne, gdyby gra została wydana.

W końcowej fazie projektu, legendarny twórca gier, Shigeru Miyamoto,

w żartach dawał do zrozumienia, że gra ta powinna stanowić trzecią część w jego franczyzie "Star Fox".

W ciągu dwóch lat, przy współpracy ze strony Nintendo, dopiął swego.

Gra została tak przeprojektowana, że w roku 2002 została wydana pt. "Star Fox Adventures" na platformę Game Cube.

W nowej odsłonie, niedoszła bohaterka Krystal została Damą w opałach,

w której to roli spędza większą część gry, będąc uwięzioną w kryształowej pułapce

i oczekując na ratunek ze strony nowego bohatera - Foxa McClouda.

Animacje pierwotnie stworzone dla Krystal

zostały przerobione pod Foxa.

Krystal miała też nosić bardziej skąpy, seksowny strój.

"Rany! Ona jest piękna!"

"Co ja wyprawiam?"

Tak. W tle gra kiczowata, saksofonowa melodia, której zadaniem jest utwierdzenie nas w przekonaniu

że stała się ona obiektem pożądania, nawet jeśli znajduje się w stanie hibernacji.

Żeby jeszcze pogorszyć sprawę, Fox używa teraz w walce jej magicznej laski aby ją uratować.

To jak Krystal przeobraziła się z niezależnej bohaterki w

bierną ofiarę w cudzej grze

pokazuje jak stosowanie zabiegu Damy w opałach deprecjonuje kobiece postaci

i odbiera im szanse na bycie niezależnymi bohaterami.

Termin "Dama w opałach" pochodzi od francuskiego zwrotu "demoiselle en détresse".

"Demoiselle" oznacza młodą damę,

podczas gdy "détresse", w przybliżeniu, oznacza stan lęku lub rozpaczy spowodowany poczuciem osamotnienia, niemocy lub niebezpieczeństwa.

Dama w opałach to zabieg narracyjny,

w ramach którego kobieca postać stawiana jest w sytuacji zagrożenia,

z której to sytuacji wybawić ją może tylko postać będąca mężczyzną.

Zazwyczaj, sytuacja ta stanowi główną motywację bohatera.

W grach wideo, efekt ten osiągany jest zwykle na drodze porwania,

ale może też, na przykład, zostać osiągnięty poprzez petryfikację lub opętanie.

Zgodnie z tradycją, kobieta potrzebująca pomocy jest członkiem rodziny lub ukochaną bohatera -

księżniczki, żony, dziewczyny i siostry często wypełniają tę rolę.

Oczywiście, topos Damy w opałach jest o co najmniej kilka tysięcy lat starszy niż gry wideo.

Pierwsze przykłady tego toposu znajdziemy w greckim micie o Perseuszu.

W micie tym, Andromeda ma zostać złożona w ofierze morskiemu potworowi

po tym jak zostaje przykuta do skały naga.

Perseusz zabija potwora, ratuje księżniczkę i dostaje ją za żonę.

W średniowieczu, Dama w opałach była często stosowanym zabiegiem w wielu pieśn iach, legendach i baśniach.

Ratowanie bezbronnej kobiety było często przedstawiane jako racja bytu

(raison d'être), w romantycznych opowieściach i poezji tamtej epoki,

gdzie błędny rycerz dowodził swej rycerskości, męstwa i cnoty.

Na przełomie XIX i XX wieku, stawianie młodych kobiet w roli ofiary stało się ulubioną formułą

rodzącego się amerykańskiego przemysłu filmowego ze względu na łatwość zastosowania takiego zabiegu narracyjnego.

Słynny przykład wczesnego zastosowania tego zabieg znajdziemy w w krótkim filmie Keystone Cops z 1913 roku "arney Oldfield's Race for a Life",

w którym to znajdziemy klasyczną scenę, w której kobieta przywiązywana do torów kolejowych przez kręcącego złośliwie wąsem łotra.

W tym samym czasie, motyw olbrzymiej małpy porywającej krzyczącą kobietę

zyskał znaczną popularność w różnorodnych mediach.

Znanym przykładem jest Jane, ukochana Tarzana, która zostaje porwana przez okrutną małpę

w powieści przygodowej "Tarzan wśród małp" Edgara Rice's Burroughsa z 1912 roku.

W roku 1930, Walt Disney zastosował ten mem w Kreskówce z Myszką Miki

pod tytułem "The Gorilla Mystery".

Obraz ten został nawet wykorzystany przez armię Stanów Zjednoczonych na plakacie rekrutacyjnym w okresie I Wojny Światowej.

Jednak dopiero w 1933 roku nastąpiły dwa wydarzenia, które 50 lat później

sprawiły, że Dama w opałach stała się podstawą treści gier wideo jako medium.

Pierwszym z nich było wyprodukowanie serii animowanych filmów Popeye przez Paramount Pictures.

Formuła większości z tych krótkich filmów polegała na tym, że Popeye ratował porwaną wcześniej Oliwkę Olejek.

Drugim, w maju tego samego roku, wytwórnia RKO pictures zaprezentowała przełomowy film pt. King Kong,

w którym olbrzymia małpa porywa młodą kobietę i gnie próbując zachować ją dla siebie.

Wiele lat później, w roku 1981, japońska firma Nintendo

powierzyła młodemu twórcy o imieniu Shigeru Miyamoto

zadanie stworzenia nowej gry zręcznościowej na rynek amerykański.

Pierwotnie, projekt zakładał, że bohaterem gry zostanie Popeye,

jednak kiedy Nintendo nie uzyskało do niego praw autorskich,

Miyamoto stworzył własną, mocno inspirowaną filmem King Kong, postać.

Bohater gry "Jump Man" miał za zadanie uratować Damę "The Lady" (Pani/Dama),

z rąk olbrzymiej małpy.

W późniejszych odsłonach, zmienia ona imię na "Pauline".

Mimo, że "Donkey Kong" jest prawdopodobnie najsłynniejszą grą zręcznościową, w której spotykamy Dame w opałach,

nie był to pierwszy przypadek, w którym Miyamoto zastosował ten zabieg.

Dwa lata wcześniej, w roku 1977, brał udział w projektowaniu gry zręcznościowej pt. Sheriff.

W niej, ledwo przypominający kobietę zbitek pikseli

oznaczony jako "The Beauty" (Piękna) ma zostać uratowany przed bandą złoczyńców.

Na koniec, bohater nagradzany jest "pocałunkiem wdzięczności" w zamian za swą odwagę.

Kilka lat później, Miyamoto odświeżył projekt Donkey Konga.

Pauline stała się wzorcem dla nowej Damy o imieniu Princess Toadstool,

a "Jump Man" stał się pewnym bardzo znanym hydraulikiem.

Księżniczka Peach jest pod wieloma względami kwintesencją Damy w opałach.

Nieszczęsna księżniczka pojawia się w 14 głównych grach z serii platformówek Super Mario Bros

i zostaje porwana w 13trzynastu z nich.

Północno-amerykańska wersja Super Mario Bros 2 z roku 1988

jest jedyną grą z serii, w której księżniczka nie zostaje porwana

i jedyną grą, w której występuje jako grywalna postać.

Należy jednak zauważyć, że pierwotnie nie miała być częścią serii Mario.

Pierwotnie, miała zostać wydana w Japonii pod innym tytułem

Yume Kōjō: Doki Doki Panic

co w wolnym tłumaczeniu oznacza "Fabryka snów: Kołaczące ze strachu serce"

Amerykańska filia Nintendo uważała, że Japońska edycja Super Mario Bros 2 była zbyt trudna i zbyt podobna do pierwszej części gry,

więc przeprojektowali Doki Doki Panic tak, by Mario i Luigi mogli w niej wystąpić.

Jednak japońska wersja miała już 4 grywalne postaci do wyboru.

Dlatego twórcy zdecydowali, że Toad i Księżniczka Peach wypełnia dwa pozostałe miejsca

w zamian istniejących już modeli postaci.

Także prawdę powiedziawszy, Peach jest niejako grywalna przez przypadek.

Miała jednak zdumiewającą umiejętność latania na krótkie dystanse,

co było szczególnie przydatne na lodowych etapach.

Niestety, Peach nigdy więcej nie została grywalną postacią w głównej serii tej franczyzy.

Nawet w nowszych grach, które dają możliwość wyboru 4 postaci, jak na przykład Super Mario Bros Wii i WiiU

Księżniczka jest wciąż wyłączona z akcji.

Została zastąpiona przez kolejna wersje Toad

co pozwoliło Nintendo znów wcisnąć ją w rolę Damy w opałach.

Oczywiście, Peach pojawia się w wielu peryferyjnych grach,

jak na przykład Mario Party, Mario Sports czy serii Mario Karts,

a także w serii gier walki Super Smash Bros Nintendo, w której uczestniczą postaci z różnych światów Nintendo.

Jednak wszystkie te peryferyjne gry nie stanowią części głównej serii platformówek Super Mario.

Peach jest bohaterką jednej z nich, ale do tego przejdziemy później.

O postaciach, które stały się Damami w opałach można myśleć w kategoriach tzw. dychotomii podmiot/przedmiot.

Najprościej rzecz ujmując, podmioty działają, przedmioty podlegają działaniom.

Podmiot jest bohaterem; to na nim koncentruje się fabuła

i to on podejmuje większość działań.

W grach wideo, jest to niemal za każdym razem grywalna postać,

z perspektywy której poznajemy większą część fabuły.

Stosowanie toposu Damy w opałach sprawia, że to zazwyczaj mężczyźni są podmiotami narracji,

a kobiety relegowane są do roli przedmiotów.

Jest to forma uprzedmiotowienia ponieważ jako przedmioty, kobiety będące Damą w opałach podlegają działaniom innych,

zazwyczaj będąc przy tym sprowadzane do roli nagrody do zdobycia, skarbu do odnalezienia lub celu do osiągnięcia.

Krótkie intro (wprowadzenie) do wielu klasycznych gier zręcznościowych

utwierdza nas w przekonaniu, że kobieta jest własnością bohatera, która została mu odebrana.

Dążenie bohatera do odzyskania swojej "własności" stanowi często wygodne uzasadnienie dla samej gry.

W gruncie rzeczy, topos Damy w opałach nie mówi nam nic o kobietach.

Stają się one głównym obiektem rywalizacji mężczyzn,

przynajmniej w tradycyjnym ujęciu toposu.

Można by rzec, że w grze patriarchatu kobiety nie są w przeciwnej drużynie,

są one piłką.

Możemy zatem myśleć o serii Super Mario jako o wielkiej grze toczącej się

między Mario i Bowserem, a Księżniczka Peach występuje w niej w roli piłki.

Ci dwaj mężczyźni przerzucają ją między sobą