Vərəm nədir? | Yoluxucu xəstəliklər | NCLEX-RN |Khan Academy
-
0:06 - 0:08Sizin üçün burada ana və
-
0:08 - 0:10sağ tərəfdə oğlunu təsvir edirəm.
-
0:10 - 0:14Fərz edək ki,
-
0:14 - 0:15anada vərəm
-
0:15 - 0:17xəstəliyi
-
0:17 - 0:19aşkar
-
0:19 - 0:21olunur.
-
0:21 - 0:23Burada qeyd
-
0:23 - 0:26etdim.
-
0:26 - 0:27Anada aşkarlanan
-
0:27 - 0:30xəstəliyin diaqnozudur,
-
0:30 - 0:32yəni təsviridir.
-
0:32 - 0:35Bu, bizə onun hansı xəstəkikdən
-
0:35 - 0:37əziyyət çəkdiyini bildirir.
-
0:37 - 0:38Ancaq vərəmə tək bir orqanizmin
-
0:38 - 0:42səbəb olduğunu unutmamalıyıq.
-
0:42 - 0:44Vərəm infeksion prosesdir,
onu törədən bakteriya -
0:44 - 0:51mikobakteriya adlanır.
-
0:51 - 0:54Vərəm mikobakteriyası.
-
0:54 - 0:56Bunu yadda saxlamaq asandır, çünki
-
0:56 - 0:59bakteriyanın adında "vərəm" sözü var.
-
0:59 - 1:02Ancaq qeyd edim ki, vərəmin yeganə
-
1:02 - 1:05səbəbi vərəm mikobakteriyaları deyil.
-
1:05 - 1:08Adında "miko" hissəciyi olan və
vərəmə səbəb olan -
1:08 - 1:14mikobakteriyaya oxşar digər bir
növ mövcuddur. -
1:14 - 1:16Ancaq əvvəldə qeyd etdiyim vərəmin
-
1:16 - 1:18dünya miqyasında ən çox yayılmış
səbəbidir -
1:18 - 1:20və indi ona fokuslanacağıq.
-
1:20 - 1:24Əslində, "miko", yunancada
-
1:24 - 1:26"göbələk" mənasını verir.
-
1:26 - 1:29Bakteriyanın belə adlanmasının səbəbi isə
-
1:29 - 1:32onun necə böyüdüyü ilə bağlıdır, çünki
-
1:32 - 1:35göbələklərdə olduğu kimi böyümə
yavaş gedir və buna görə də -
1:35 - 1:38"miko" ifadəsi istifadə edilir.
-
1:38 - 1:41Ancaq bu bir bakteriyadır, buna görə də
ayırd etmək -
1:41 - 1:43üçün mötərizəyə alacağam.
-
1:43 - 1:46Diaqnozun və bu hissənin qarşısına
-
1:46 - 1:48fərqləndirmək üçün mötərizə çəkirəm.
-
1:48 - 1:51İndi aydın şəkildə görə bilərik ki,
-
1:51 - 1:54bu diaqnoza səbəb olan bakteriyadır.
-
1:54 - 1:57İndi anada aşkarlanmış vərəmin
-
1:57 - 1:59gedişindən danışaq... Vərəmin
-
1:59 - 2:02ağciyərlərdə olduğunu düşünək,
onların necə -
2:02 - 2:04görünəcəyini təsvir edirəm.
-
2:04 - 2:07Ağciyərlər vərəmlə ən çox zədələnən
-
2:07 - 2:09orqandır, ancaq vərəm təkcə
burda rast gəlinmir. -
2:09 - 2:12Təsəvvür edək ki, bura bir
qədər qırmızıdır, -
2:12 - 2:16onu qırmızı rəngdə çəkəcəyəm və
burada vərəmi törədən -
2:16 - 2:18bakteriya var.
-
2:18 - 2:21Bu, anadan oğluna yoluxa bilər.
-
2:21 - 2:23Bəs vərəmin yayılmasının hansı yolları var
-
2:23 - 2:25və ən çox rast gəlinəni hansıdır?
-
2:25 - 2:28Bir neçə ehtimaldan bəhs edəcəyəm,
-
2:28 - 2:31bu ehtimalların
vərəmin anadan -
2:31 - 2:35oğluna yoluxmasının bir yolu
-
2:35 - 2:38olub-olmadığına baxaq.
-
2:38 - 2:42Əvvəlcə deyək ki, onlar bu
dadlı pizzanı paylaşırlar. -
2:42 - 2:45Burada təsvir edirəm.
-
2:45 - 2:49Deyək ki, onlar pizzanı xoşlayırlar və
birlikdə yeyirlər. -
2:49 - 2:52Bu, xəstəliyin
-
2:52 - 2:55yayılmasının bir
-
2:55 - 2:57ehtimalıdır.
-
2:57 - 3:01Hətta bu içkilərini paylaşıqları zaman da
ola bilər. -
3:01 - 3:03Gəlin düşünək ki, onlar evlərində
-
3:03 - 3:06qapıları açıb bağladıqda qapının
-
3:06 - 3:08dəstəyinə toxunurlar və yaxud da
-
3:08 - 3:10evdə hər hansı bir əşyaya əllə
-
3:10 - 3:14toxunurlar. Tutaq ki, ana oğluna
-
3:14 - 3:17açarları saxlamasını söyləyir
və bu zaman onun bütün gün -
3:17 - 3:20əlində saxladığı açarlara
-
3:20 - 3:21oğlu təmas edir. Burada ehtimal
-
3:21 - 3:24edilir ki, ətrafdakı əşyalarda vərəm
-
3:24 - 3:27mikobakteriyaları mövcuddur.
-
3:27 - 3:29Düşünə biləcəyimiz ən sadə yol havadır.
-
3:29 - 3:31Anada öskürək ola bilər.
-
3:31 - 3:33Deyək ki, o, bütün günü öskürür və
-
3:33 - 3:37bakteriyalar öskürəklə havaya yayılır.
-
3:37 - 3:39Bu, bakteriyanın anadan oğluna
keçməsinin -
3:39 - 3:42başqa bir yoludur.
-
3:42 - 3:45Müxtəlif yollar mövcuddur və indi bu
-
3:45 - 3:47yollardan birini burada qeyd edəcəyəm.
-
3:47 - 3:49Deyək ki, bu, hava ilə yoluxmadır.
-
3:49 - 3:52Bəs vərəmin yayılmasında ən çox rast gələn
-
3:52 - 3:54yollar hansılardır?
-
3:54 - 3:56Bunu seçilməsi üçün yaşıl rənglə
-
3:56 - 3:57təsvir edəcəyəm.
-
3:57 - 3:59Ən çox müşahidə edilən yoluxma
-
3:59 - 4:01üsulu "insandan insana hava
ilə yoluxma"dır. -
4:01 - 4:03Beləliklə, bizim misalımızda birincisi ana
-
4:03 - 4:05olacaq, çünki xəstəlik hava
-
4:05 - 4:07yolu ilə anadan oğluna keçəcək.
-
4:07 - 4:10Qida və içki kimi digər yollar çox
-
4:10 - 4:13yayğın deyil, bu yollarla vərəmin
-
4:13 - 4:15yoluxması, demək olar ki, rast gəlinmir,
-
4:15 - 4:18hətta mümkün deyil.
-
4:18 - 4:21Beləliklə, qidanı və içkini paylaşdıqda,
açar və ya qapı dəstəyi -
4:21 - 4:24kimi ətrafdakı əşyalara toxunduqda
-
4:24 - 4:26vərəmə yoluxma halı baş vermir,
-
4:26 - 4:30çünki vərəm bu şəkildə yayılmır.
-
4:30 - 4:31Ümumiyyətlə, o, hava ilə yayılır.
-
4:31 - 4:34Vərəmlə xəstə insan tez-tez öskürür,
nəticədə, başqa -
4:34 - 4:36birisi tənəffüs yolu ilə yoluxa bilir.
-
4:36 - 4:39Gəlin burada bir qədər yer ayıraq və
-
4:39 - 4:41daha sonra nə baş verəcəyinə baxaq.
-
4:41 - 4:44Burada bir alveol çəkib bir neçə dəfə
çoxaldacağam ki, -
4:44 - 4:47baş verə biləcək hadisələr üçün
-
4:47 - 4:50bir neçə fərqli ehtimalı
sizə göstərim. -
4:50 - 4:53Bunlar uşağın alveollarını
-
4:53 - 4:56təmsil edir.
-
4:56 - 4:59Alveollar bronxial ağacın ucundakı
-
4:59 - 5:02kiçik hava kisələridir, elədir?
-
5:02 - 5:04Onlardan bir neçə dənə çəkirəm.
-
5:04 - 5:06Burada 4 ehtimal var.
-
5:06 - 5:091, 2, 3 və 4.
-
5:09 - 5:12Ana öskürdükdə nə baş verəcəyi
-
5:12 - 5:16ilə bağlı fərqli ssenarilərə
nəzər salacağıq. -
5:16 - 5:18Beləliklə, deyək ki, ana
öskürür və ilk ehtimal -
5:18 - 5:22odur ki, bakteriyalar
çox uzağa yayılmır, -
5:22 - 5:25oğlunun tənəffüs etdiyi
-
5:25 - 5:27havaya gedib çatmır.
-
5:27 - 5:30Belə olarsa, alveollarda bakteriya
-
5:30 - 5:34olmayacaq və ağciyərləri təmiz olacaq,
-
5:34 - 5:37gəlin sağlam
ağciyərləri çəkək, -
5:37 - 5:41bu zaman uşaq özünü yaxşı hiss edəcək.
-
5:41 - 5:46Bəli, bu halda o, özünü həqiqətən yaxşı
-
5:46 - 5:48hiss edir və birinci ssenaridə onun
-
5:48 - 5:51sağlam olduğunu söyləyə bilərik, çünki
-
5:51 - 5:54bakteriyalar ağciyərlərinə çatmır.
-
5:54 - 5:55İndi isə 2-ci ssenariyə baxaq.
-
5:55 - 6:00Tutaq ki, anada öskürək çox şiddətli idi
-
6:00 - 6:03və burun və ya ağız yolu ilə nəfəs aldıqda
-
6:03 - 6:05havadakı bakteriyalar
-
6:05 - 6:08uşağın ağciyərlərinə düşdü.
-
6:08 - 6:10Bu digər bir ehtimaldır.
-
6:10 - 6:12Bakteriyalar ağciyərə çatdıqda,
-
6:12 - 6:16immun hüceyrələr tərəfindən tutula bilər,
gəlin onları -
6:16 - 6:202-ci ssenariyə uyğun olaraq,
bu kiçik alveolların üzərində çəkim. -
6:20 - 6:23Beləliklə, uşağın ağciyərləri
təmiz və sağlamdır, -
6:23 - 6:25burada təsvir etdiyim
-
6:25 - 6:28immun hüceyrələr
-
6:28 - 6:33makrofaqlardır, burada "makro"böyük,
-
6:33 - 6:36"faqeo" udmaq mənasındadır, başqa sözlə,
-
6:36 - 6:40bu immun hüceyrələr bakteriyaları udur
-
6:40 - 6:45və içərisinə alıb məhv edir.
-
6:45 - 6:46Burada başqa
-
6:46 - 6:49bir ehtimal da ola bilər.
-
6:49 - 6:51Beləliklə, bakteriyalar yox oldu.
-
6:51 - 6:52İndi təkrar baxaq. Deyək ki,
-
6:52 - 6:553-cü ssenaridə bir neçə bakteriya
-
6:55 - 6:57və immun hüceyrələri var,
immun hüceyrələri, -
6:57 - 7:02yəni bu çəkdiyim makrofaqlar
-
7:02 - 7:05normalda bakteriyaları məhv edirlər.
-
7:05 - 7:07Ancaq fərz edək ki, 3-cü ssenaridə
-
7:07 - 7:13makrofaqlar bakteriyaları hər
hansı bir səbəbdən -
7:13 - 7:18məhv edə bilmirlər.
-
7:18 - 7:20Bakteriyalar sağ qalır, onları
-
7:20 - 7:23kiçik qırmızı nöqtələr kimi çəkirəm.
-
7:23 - 7:264-cü ssenaridə isə, tutaq ki, bir neçə
bakteriya ağciyərlərə -
7:26 - 7:28daxil olur və immun hüceyrələr onlardan
-
7:28 - 7:34birini məhv edir, burada immun hüceyrələr
digərlərini də -
7:34 - 7:37məhv etməyə çalışır,
-
7:37 - 7:41lakin burada əsas fərq
-
7:41 - 7:44bu bakteriyaların çoxalmağa başlamasıdır,
-
7:44 - 7:47buna görə onları çoxlu çəkirəm.
-
7:47 - 7:50Bakteriyalar çoxalır və
bu boşluğu doldurur. -
7:50 - 7:52Beləliklə, bu yer kiçik qırmızı
-
7:52 - 7:56bakteriyalarla doludur.
-
7:56 - 7:57Burada əsas fərqli cəhət
-
7:57 - 7:59onların çoxalmasıdır.
-
7:59 - 8:02Digər ssenarilərdə bakteriyaların
-
8:02 - 8:04çoxalmasından bəhs etmədik.
-
8:04 - 8:07Ancaq indi burada əsas cəhət budur.
-
8:07 - 8:10Sonuncu ssenaridə prosesi
"aktiv" adlandırırıq, -
8:10 - 8:14çünki burada bakteriyaların inkişafını
müşahidə edirik və buna -
8:14 - 8:19"Aktiv vərəm infeksiyası" deyirik.
-
8:19 - 8:21Bundan öncəki 2 ssenariyə
-
8:21 - 8:25qayıtsaq, onları "Latent (gizli)
-
8:25 - 8:31vərəm infeksiyası" adlandırırıq.
-
8:31 - 8:33Onları bir araya gətirməyimin səbəbi,
-
8:33 - 8:402-ci və 3-cü ssenarini ayırd etməyin
klinik cəhətdən çox çətin olmasıdır, -
8:40 - 8:43çünki hər iki vəziyyətdə də
immun sistemi vərəm -
8:43 - 8:47mikobakteriyalarını bir növ tanıyır
-
8:47 - 8:51və burada bakteriyaların
-
8:51 - 8:54bölünməsini və artmasını müşahidə
-
8:54 - 8:58etmirik, buna görə də onları
-
8:58 - 9:00birləşdirərək, hər ikisinə
-
9:00 - 9:02"Latent vərəm infeksiyası" deyirik.
-
9:02 - 9:05Burada qeyd etmək istədiyim vacib məqam,
-
9:05 - 9:08əvvəllər həyatında heç vaxt vərəmə
-
9:08 - 9:10yoluxmamış sağlam insanla latent
vərəm infeksiyası -
9:10 - 9:14keçirən insan arasında fərqin olmasıdır.
-
9:14 - 9:18Latent vərəm infeksiyası zamanı
-
9:18 - 9:21vərəmə yoluxma baş vermiş olur,
ancaq burada bakteriyalar -
9:21 - 9:23çoxalmır, aktiv vərəm infeksiyasında isə
-
9:23 - 9:25bakteriyalar artıb çoxalır.
-
9:25 - 9:27Burada bir az boş yer ayırıram,
indi yalnız -
9:27 - 9:30sonuncu vəziyyətə, aktiv vərəm
-
9:30 - 9:34infeksiyasına diqqət yetirək.
-
9:34 - 9:37Deyək ki, uşaq vərəmə
-
9:37 - 9:40anasından yoluxur və təəssüf ki,
-
9:40 - 9:43aktiv vərəm infeksiyası keçirir, bəs
-
9:43 - 9:46aktiv vərəm infeksiyası olduğunu
-
9:46 - 9:49nə göstərir?
-
9:49 - 9:51Vərəmin olub-olmadığını müəyyən etməyə
-
9:51 - 9:54çalışırıqsa, iki əsas nöqtəyə
diqqət etməliyik: -
9:54 - 9:56Xəstəlik nədir və
simptomları nələrdir? -
9:56 - 9:58Bu, birinci məqamdır.
-
9:58 - 10:00İkincisi isə: Nə qədər müddətdir
davam edir? -
10:00 - 10:02Buna "Davam etmə müddəti" deyəcəyəm.
-
10:02 - 10:06Bu iki göstərici vərəmin olub-olmadığını
müəyyən etmək üçün -
10:06 - 10:08həqiqətən də faydalı məlumatlar verir.
-
10:08 - 10:10Simptomları iki kateqoriyaya
-
10:10 - 10:15ayıracağam, birincisinə
"Konstitusional" deyək, -
10:15 - 10:18bunlar orqanizmə uyğun
simptomlardır və -
10:18 - 10:20bütün bədənə təsir edir.
-
10:20 - 10:23Burada
-
10:23 - 10:26qeyd edirəm.
-
10:26 - 10:29Bu simptomlara hərarət və
üşütməni aid edə bilərik, -
10:29 - 10:32bunlar ümumi simptomlardır
-
10:32 - 10:35və xəstə öz şikayətini
-
10:35 - 10:37dedikdə "özümü çox pis hiss edirəm"
deyə bilər. -
10:37 - 10:40Digər şikayət gecə tərləmələri ola bilər,
-
10:40 - 10:43bu zaman xəstə yuxudan oyandığı zaman
-
10:43 - 10:46köynəyinin islandığını deyəcək.
-
10:46 - 10:47Konstitusional simptomların
-
10:47 - 10:50digər bir nümunəsi arıqlamadır,
-
10:50 - 10:52bu zaman hətta çox az yedikdən
-
10:52 - 10:55sonra belə qusma baş verir, xəstə
çəki itirir. -
10:55 - 10:57Simptomların digər
-
10:57 - 11:01kateqoriyası
"Aşağı tənəffüs yolları" simptomlarıdır. -
11:01 - 11:06Deyək ki, bu,
-
11:06 - 11:08mavi rənglə təsvir
-
11:08 - 11:11etdiyim hissədir.
-
11:11 - 11:14Səs tellərindən alveollara qədər olan
-
11:14 - 11:17hissə aşağı tənəffüs yollarıdır.
-
11:17 - 11:19Burada hansı simptomların olacağını
-
11:19 - 11:20düşünə bilərsiniz.
-
11:20 - 11:23Bunlardan biri öskürək ola bilər.
-
11:23 - 11:26Şiddətli öskürək zamanı,
-
11:26 - 11:28ifraz olunan bəlğəmdə bir qədər qan və ya
-
11:28 - 11:31qan izləri ola bilər, bu,
-
11:31 - 11:33qanlı bəlğəm adlanır.
-
11:33 - 11:34Bu, başqa bir simptomdur.
-
11:34 - 11:36Bəlğəm öskürəklə
-
11:36 - 11:38xaric olunur.
-
11:38 - 11:40Öskürək müşahidə olunmasa belə,
-
11:40 - 11:43nəfəs almada çətinlik və döş qəfəsində
-
11:43 - 11:44ağrı ola bilər.
-
11:44 - 11:47Bunlar aşağı tənəffüs yollarının
-
11:47 - 11:50simptomlarına bəzi nümunələrdir.
-
11:50 - 11:51Əvvəlcə konstitusional
-
11:51 - 11:53əlamətlər barədə düşünməliyik.
-
11:53 - 11:55Əgər varsa, qeyd edirik.
-
11:55 - 11:58Sonra isə aşağı tənəffüs yolları
simptomlarını araşdırırıq. -
11:58 - 12:00Mövcud olarsa, qeyd edirik.
-
12:00 - 12:01Sonda isə davam etmə müddətinə
-
12:01 - 12:05baxırıq. Aktiv vərəm infeksiyası kimi
-
12:05 - 12:10kimi hallar, adətən, 3 həftədən çox çəkir.
-
12:10 - 12:113 həftədən çox olduğunu yazaq.
-
12:11 - 12:14Bəhs etdiklərimiz ağciyərlərin və ya
onları əhatə edən -
12:14 - 12:17plevranın vərəminə aiddir, burada
-
12:17 - 12:19simptomlar bir müddət davam edir.
-
12:19 - 12:23Beləliklə, bunlar aktiv
vərəm infeksiyasının -
12:23 - 12:27olub-olmadığını aşkarlamaq üçün
diqqət edəcəyimiz əlamətlərdir.
- Title:
- Vərəm nədir? | Yoluxucu xəstəliklər | NCLEX-RN |Khan Academy
- Description:
-
Vərəmin əsaslarını, haradan gəldiyini və hara getdiyini öyrənin. Rishi uşaq yoluxucu xəstəlik həkimidir və Khan Academy-də işləyir. Bu videolar tibbi məsləhət vermir və yalnız məlumat məqsədlidir. Videoların peşəkar tibbi məsləhət, diaqnoz və ya müalicənin əvəzi olması nəzərdə tutulmayıb. Tibbi vəziyyətlə bağlı suallarınız üçün həmişə ixtisaslı bir sağlamlıq məsləhətçisindən məsləhət alın. Heç bir Khan Academy videosunda oxuduğunuz və ya gördüyünüz bir şey olduğuna görə heç vaxt peşəkar tibbi məsləhətləri laqeyd yanaşmayın və ya müraciətində gecikməyin. Stanford Tibb Fakültəsi tərəfindən hazırlanmışdır.
Növbəti dərsi izləyin: https://www.khanacademy.org/test-prep/nclex-rn/rn-infectious-diseases/tuberculosis-rn/v/tb-epidemiology?utm_source=YT&utm_medium=Desc&utm_campaign=Nclex-rn
Əvvəlki dərs qaçırdınız? https://www.khanacademy.org/test-prep/nclex-rn/rn-infectious-diseases/malaria-rn/v/preventing-malaria?utm_source=YT&utm_medium=Desc&utm_campaign=Nclex-rn
Khan Academy-də NCLEX-RN: NCLEX-RN-də yer alan məzmundan suallar toplusu. Bu suallar Creative Commons Attribution-NonCommercial-ShareAlike 3.0 Amerika Birləşmiş Ştatları Lisenziyası (http://creativecommons.org/licenses/by-nc-sa/3.0/us/ saytında mövcuddur) altında mövcuddur.
Khan Academy haqqında: Khan Academy şagirdlərə sinifdə və xaricində öz templəri ilə təhsil almağa imkan verən təcrübə məşqləri, təlimat videoları və fərdi öyrənmə panelini təklif edir. Riyaziyyat, elm, kompüter proqramı, tarix, sənət tarixi, iqtisadiyyat və s. Riyaziyyat tapşırıqlarımız güclü və öyrənmə boşluqlarını müəyyənləşdirən ən müasir, uyğunlaşma texnologiyasından istifadə edərək uşaqları uşaq bağçasından hesablamalara aparır. Xüsusi məzmun təqdim etmək üçün NASA, Müasir İncəsənət Muzeyi, Kaliforniya Elmlər Akademiyası və MIT kimi qurumlarla da əməkdaşlıq etmişik.
Pulsuz. Hər kəs üçün. Əbədi. # HərŞeyÖyrənəBilərsən
Khan Academy’nin NCLEX-RN kanalına abunə olun: https://www.youtube.com/channel/UCDx5cTeADCvKWgF9x_Qjz3g?sub_confirmation=1
Khan Academy-yə abunə olun: https://www.youtube.com/subscription_center?add_user=khanacademy - Video Language:
- English
- Team:
Khan Academy
- Duration:
- 12:27
![]() |
Evawest881 edited Azerbaijani subtitles for What is TB? | Infectious diseases | NCLEX-RN | Khan Academy | |
![]() |
Aydan Poladlı edited Azerbaijani subtitles for What is TB? | Infectious diseases | NCLEX-RN | Khan Academy | |
![]() |
Aydan Poladlı edited Azerbaijani subtitles for What is TB? | Infectious diseases | NCLEX-RN | Khan Academy | |
![]() |
Aydan Poladlı edited Azerbaijani subtitles for What is TB? | Infectious diseases | NCLEX-RN | Khan Academy | |
![]() |
Aydan Poladlı edited Azerbaijani subtitles for What is TB? | Infectious diseases | NCLEX-RN | Khan Academy | |
![]() |
Aydan Poladlı edited Azerbaijani subtitles for What is TB? | Infectious diseases | NCLEX-RN | Khan Academy | |
![]() |
Aydan Poladlı edited Azerbaijani subtitles for What is TB? | Infectious diseases | NCLEX-RN | Khan Academy | |
![]() |
Aydan Poladlı edited Azerbaijani subtitles for What is TB? | Infectious diseases | NCLEX-RN | Khan Academy |