hide馃専Accessibility matters for everyone!馃専
Learn with Amara.org about the Best Practices for Creating SDH Subtitles !

< Return to Video

Jak rozpozna膰 dystopi臋 - Alex Gendler

  • 0:07 - 0:10
    Czy kiedykolwiek pr贸bowali艣cie
    wyobrazi膰 sobie idealny 艣wiat?
  • 0:10 - 0:13
    Bez wojny, biedy i przest臋pczo艣ci?
  • 0:13 - 0:15
    Je艣li tak, nie jeste艣cie jedyni.
  • 0:15 - 0:19
    Platon wyobra偶a艂 sobie o艣wiecon膮 republik臋
    rz膮dzon膮 przez kr贸l贸w-filozof贸w.
  • 0:19 - 0:22
    Wiele religii obiecuje raj
    w 偶yciu po艣miertnym.
  • 0:22 - 0:23
    Na przestrzeni wiek贸w
  • 0:23 - 0:27
    r贸偶ne grupy pr贸bowa艂y
    budowa膰 raj na Ziemi.
  • 0:27 - 0:33
    "Utopia" Thomasa Morusa z 1516 roku
    nada艂a tej koncepcji nazw臋 pochodz膮c膮
  • 0:33 - 0:36
    z greki, "miejsce, kt贸rego nie ma".
  • 0:36 - 0:38
    Cho膰 nazwa sugeruje niemo偶liwo艣膰,
  • 0:38 - 0:40
    post臋p naukowy i polityczny
  • 0:40 - 0:44
    wzbudzi艂 nadziej臋
    na realizacj臋 tego marzenia.
  • 0:44 - 0:48
    Ale za ka偶dym razem
    艣wiat przekszta艂cano w koszmar
  • 0:48 - 0:51
    wojny, g艂odu i opresji.
  • 0:51 - 0:54
    Gdy tw贸rcy zacz臋li
    kwestionowa膰 istnienie utopii,
  • 0:54 - 0:59
    narodzi艂 si臋 gatunek dystopii,
    czyli z艂ego miejsca.
  • 0:59 - 1:03
    Jedna z najwcze艣niejszych dystopii
    to "Podr贸偶e Guliwera" Jonathana Swifta.
  • 1:03 - 1:07
    W trakcie swojej podr贸偶y
    Guliwer spotyka fikcyjne spo艂ecze艅stwa.
  • 1:07 - 1:12
    Niekt贸re na pocz膮tku robi膮 wra偶enie,
    ale p贸藕niej okazuj膮 si臋 mie膰 powa偶ne wady.
  • 1:12 - 1:14
    Na lataj膮cej wyspie Laputa
  • 1:14 - 1:18
    naukowcy i politycy przedstawiaj膮
    ekstrawaganckie i bezu偶yteczne plany,
  • 1:18 - 1:22
    ignoruj膮c potrzeby zwyk艂ych ludzi.
  • 1:22 - 1:25
    Houyhnhnmy, rasa koni
    偶yj膮ca w pe艂ni logicznej harmonii,
  • 1:25 - 1:30
    nie toleruje ludzkich niedoskona艂o艣ci.
  • 1:30 - 1:33
    Powie艣膰 Swifta sta艂a si臋
    wzorcem tworzenia dystopii,
  • 1:33 - 1:37
    pokazania 艣wiata, w kt贸rym pewne tendencje
    wsp贸艂czesnego spo艂ecze艅stwa
  • 1:37 - 1:39
    dochodz膮 do skrajno艣ci,
  • 1:39 - 1:42
    i obna偶enia le偶膮cych u ich podstaw wad.
  • 1:42 - 1:47
    Kolejne stulecia dostarczy艂y
    mn贸stwo materia艂u.
  • 1:47 - 1:50
    Technologia przemys艂owa,
    kt贸ra mia艂a uwolni膰 robotnik贸w,
  • 1:50 - 1:55
    uwi臋zi艂a ich w slumsach i fabrykach,
  • 1:55 - 1:58
    a potentaci stali si臋
    bogatsi ni偶 kr贸lowie.
  • 1:58 - 2:03
    Pod koniec XIX wieku zastanawiano si臋,
    do czego takie warunki doprowadz膮.
  • 2:03 - 2:06
    W "Wehikule czasu" H.G. Wellsa
    klasa wy偶sza i robotnicy
  • 2:06 - 2:09
    ewoluuj膮 w osobne gatunki,
  • 2:09 - 2:14
    a w "呕elaznej stopie" Jacka Londona
    tyraniczna oligarchia
  • 2:14 - 2:17
    rz膮dzi zubo偶a艂ymi masami.
  • 2:17 - 2:23
    Nowy wiek przyni贸s艂 wi臋cej
    ekscytuj膮cych i przera偶aj膮cych zmian.
  • 2:23 - 2:27
    Post臋p w medycynie umo偶liwi艂
    przekraczanie biologicznych ogranicze艅,
  • 2:27 - 2:29
    a media zapewni艂y
    natychmiastow膮 komunikacj臋
  • 2:29 - 2:32
    mi臋dzy przyw贸dcami a spo艂ecze艅stwem.
  • 2:32 - 2:34
    W "Nowym wspania艂ym 艣wiecie"
    Aldousa Huxley'a
  • 2:34 - 2:40
    obywatele s膮 genetycznie zaprogramowani
    do wype艂niania r贸l spo艂ecznych.
  • 2:40 - 2:43
    Gdy propaganda i leki utrzymuj膮
    spo艂ecze艅stwo w szcz臋艣ciu,
  • 2:43 - 2:46
    staje si臋 jasne,
    偶e pierwiastek ludzki si臋 zatraci艂.
  • 2:46 - 2:52
    Ale najs艂ynniejsze dystopie
    nie zosta艂y wymy艣lone.
  • 2:52 - 2:55
    Gdy Europa cierpia艂a z powodu
    problem贸w gospodarczych,
  • 2:55 - 2:58
    do w艂adzy dosz艂y nowe si艂y polityczne.
  • 2:58 - 3:01
    Niekt贸re obiecywa艂y likwidacj臋
    wszelkich r贸偶nic spo艂ecznych,
  • 3:01 - 3:05
    inne d膮偶y艂y do zjednoczenia ludzi
    pod sztandarem mitycznego dziedzictwa.
  • 3:05 - 3:08
    Rezultatem by艂y dystopie
    w prawdziwym 艣wiecie,
  • 3:08 - 3:12
    w kt贸rych 偶ycie p艂yn臋艂o
    pod czujnym okiem pa艅stwa,
  • 3:12 - 3:17
    a tych, kt贸rzy nie pasowali
    do koncepcji, czeka艂a pewna 艣mier膰.
  • 3:17 - 3:20
    Wielu pisarzy tamtych czas贸w
    nie tylko obserwowa艂o ten horror,
  • 3:20 - 3:22
    ale w nim 偶y艂o.
  • 3:22 - 3:27
    W powie艣ci "My" radziecki pisarz
    Jewgienij Zamiatin opisa艂 przysz艂o艣膰,
  • 3:27 - 3:31
    w kt贸rej wolna wola i indywidualno艣膰
    zostaj膮 zlikwidowane.
  • 3:31 - 3:35
    Zakazana w ZSRR ksi膮偶ka zainspirowa艂a
    takich pisarzy, jak George Orwell,
  • 3:35 - 3:40
    kt贸ry walczy艂 na froncie zar贸wno
    przeciw faszyzmowi, jak i komunizmowi.
  • 3:40 - 3:43
    Jego powie艣膰 "Folwark zwierz臋cy"
    to jawna drwina z radzieckiego re偶imu,
  • 3:43 - 3:50
    a klasyk "Rok 1984" jest ostr膮 krytyk膮
    totalitaryzmu, medi贸w i nowomowy.
  • 3:50 - 3:54
    Sinclair Lewis w ksi膮偶ce
    "To si臋 tu nie mo偶e zdarzy膰"
  • 3:54 - 3:59
    pokazuje, jak 艂atwo demokracja
    mo偶e doprowadzi膰 do faszyzmu.
  • 3:59 - 4:01
    Po II wojnie 艣wiatowej
  • 4:01 - 4:03
    pisarze zastanawiali si臋,
    co nowe technologie,
  • 4:03 - 4:07
    jak energia atomowa, sztuczna inteligencja
    czy podr贸偶e w kosmos,
  • 4:07 - 4:10
    przynios膮 ludzko艣ci w przysz艂o艣ci.
  • 4:10 - 4:12
    W przeciwie艅stwie do popularnych wizji
    艣wietlanego post臋pu
  • 4:12 - 4:18
    dystopijne science fiction
    przenikn臋艂o do film贸w, komiks贸w i gier.
  • 4:18 - 4:21
    Roboty zwracaj膮 si臋
    przeciwko swym tw贸rcom,
  • 4:21 - 4:25
    a telewizja transmituje
    brutaln膮 rozrywk臋 dla mas.
  • 4:25 - 4:29
    Pracownicy w kosmicznych koloniach
    nad wyczerpan膮 z zasob贸w Ziemi膮
  • 4:29 - 4:30
    s膮 wyko艅czeni.
  • 4:30 - 4:34
    Przeludnione miasta s膮 pe艂ne przest臋pc贸w.
  • 4:34 - 4:37
    Nie zapomniano jednak o polityce.
  • 4:37 - 4:42
    "Doktor Strangelove" i "Stra偶nicy"
    opisuj膮 realne zagro偶enie wojn膮 nuklearn膮,
  • 4:42 - 4:45
    a "V jak Vendetta" i "Opowie艣膰 podr臋cznej"
  • 4:45 - 4:50
    ostrzegaj膮, jak 艂atwo w trudnych czasach
    nasze prawa mog膮 znikn膮膰.
  • 4:50 - 4:53
    Wsp贸艂czesna fikcja dystopijna
    wci膮偶 odzwierciedla dzisiejsze problemy,
  • 4:53 - 4:55
    takie jak nier贸wno艣膰,
  • 4:55 - 4:56
    zmiany klimatyczne,
  • 4:56 - 4:57
    wp艂ywy w艂adzy
  • 4:57 - 4:59
    i globalne epidemie.
  • 4:59 - 5:02
    Wi臋c sk膮d ten pesymizm?
  • 5:02 - 5:05
    Dystopie to tak naprawd臋
    opowie艣ci ku przestrodze,
  • 5:05 - 5:08
    nie o konkretnym rz膮dzie czy technologii,
  • 5:08 - 5:14
    a o prze艣wiadczeniu,
    偶e mo偶na stworzy膰 idealn膮 ludzko艣膰.
  • 5:14 - 5:18
    Wr贸膰my do idealnego 艣wiata,
    kt贸ry sobie wyobrazili艣cie.
  • 5:18 - 5:21
    Czy my艣leli艣cie o tym,
    co trzeba by po艣wi臋ci膰, aby to osi膮gn膮膰?
  • 5:21 - 5:24
    Jak ludzie mieliby wsp贸艂pracowa膰?
  • 5:24 - 5:28
    Co zrobiliby艣cie,
    偶eby ten 艣wiat przetrwa艂?
  • 5:28 - 5:30
    Teraz sp贸jrzcie jeszcze raz.
  • 5:30 - 5:33
    Czy ten 艣wiat wci膮偶 jest idealny?
Title:
Jak rozpozna膰 dystopi臋 - Alex Gendler
Description:

Zobacz pe艂n膮 lekcj臋 na: http://ed.ted.com/lessons/how-to-recognize-a-dystopia-alex-gendler

Gatunek dystopii jako "z艂ego miejsca" od stuleci pokazuje wyobra偶enia tw贸rc贸w i odbiorc贸w. Ale sk膮d ten ca艂y pesymizm? Alex Gendler wyja艣nia,
偶e dystopie s膮 jak opowie艣ci ku przestrodze: nie opowiadaj膮 o konkretnym rz膮dzie czy technologii, a o prze艣wiadczeniu, 偶e mo偶na stworzy膰 idealn膮 ludzko艣膰.

Lekcja: Alex Gendler. Animacje: TED-Ed.
more 禄 芦 less
Video Language:
English
Team:
closed TED
Project:
TED-Ed
Duration:
05:56
Marta Konieczna approved Polish subtitles for How to recognize a dystopia - Alex Gendler Jun 18, 2017, 10:15 PM
Marta Konieczna edited Polish subtitles for How to recognize a dystopia - Alex Gendler Jun 18, 2017, 10:15 PM
Ola Kr贸likowska accepted Polish subtitles for How to recognize a dystopia - Alex Gendler Jun 10, 2017, 10:17 PM
Ola Kr贸likowska edited Polish subtitles for How to recognize a dystopia - Alex Gendler Jun 10, 2017, 10:17 PM
Ola Kr贸likowska edited Polish subtitles for How to recognize a dystopia - Alex Gendler Jun 10, 2017, 9:58 PM
Ola Kr贸likowska edited Polish subtitles for How to recognize a dystopia - Alex Gendler Jun 9, 2017, 2:02 PM
Ola Kr贸likowska edited Polish subtitles for How to recognize a dystopia - Alex Gendler Jun 8, 2017, 9:55 PM
Aleksandra Ka藕mierska edited Polish subtitles for How to recognize a dystopia - Alex Gendler Mar 20, 2017, 2:14 PM
Show all

Polish subtitles

Revisions

  • Revision 8 Edited
    Marta Konieczna Jun 18, 2017, 10:15 PM
Our website uses cookies for analysis purposes.