Skomplikowana historia surfingu - Scott Laderman

Obejrzyj całą lekcję: https://ed.ted.com/lessons/the-complicated-history-of-surfing-scott-laderman

Współczesny surfing to biznes wart wiele miliardów dolarów, z dziesiątkami milionów entuzjastów na całym świecie. Dla niektórych to poważny sport, dla innych - jedynie sposób na odprężenie. Ale pomimo typowych skojarzeń z zabawą i słońcem, surfing ma znacznie bogatszą historię, niż się wydaje. Scott Laderman dzieli się ukrytą historią surfingu.

Lekcja: Scott Laderman, reżyseria: Silvia Prietov.

Dla niektórych to poważny sport,

dla innych jedynie sposób na odprężenie.

Pomimo skojarzeń z zabawą i słońcem,

surfing ma dłuższą i bogatszą
historię, niż się wydaje.

Surfing, jaki znamy dziś, narodził się

na wyspach Polinezji
na Oceanie Spokojnym.

Z wielu źródeł wiemy,

że fale ujeżdżano
na polinezyjskim Pacyfiku,

a także w Afryce Zachodniej i Peru,

ale to Hawaje były miejscem,

gdzie surfing był szczególnie rozwinięty,

najlepiej udokumentowany

i, przeciwnie do reszty Polinezji,
wytrwale kontynuowany.

Dla mieszkańców Hawajów

ślizganie się po falach
nie było tylko rozrywką,

ale miało też znaczenie
duchowe i społeczne.

Jak wiele sfer życia Hawajczyków,

prawie każdy aspekt surfingu
regulował zbiór zasad i tabu,

nazywany „kapu".

Podczas wybierania drzew do rzeźbienia,
Hawajczycy składali ofiary,

modlili się o fale z kahuną,
czyli specjalnym kapłanem,

i dziękowali za przetrwanie
niebezpiecznych wypraw.

Niektóre miejsca do surfowania
zarezerwowane były dla elity.

Ale nie wszystko odbywało się na poważne.

Surferzy konkurowali i zakładali się,
kto wypłynie najdalej,

najszybciej,

lub kto najsprawniej
złapie największą falę,

co zapewniało szacunek,

status społeczny

oraz powodzenie w miłości.

Choć surfing nazywano
potem sportem królów,

Hawajczycy każdej płci, wieku
i klasy społecznej brali udział,

pływając na deskach z drzewa koa,

chlebowca

lub drzew wiliwili.

Wielu korzystało z "desek alaia",

które były wąskie, średniej wielkości,
podobne do dzisiejszych shortbordów.

Niektórzy wybierali "deski paipo":

krótkie, o zaokrąglonych końcach,
na których zwykle leżano na brzuchach.

Tylko wodzowie pływali
na ogromnych "deskach olo",

dwa razy dłuższych niż longboardy.

Inaczej niż współcześnie,

większość desek nie miała stateczników,

więc do skręcania używano rąk i nóg.

Nie wiemy dokładnie,
kiedy surfing został wynaleziony,

ale wiemy, że był praktykowany
w Polinezji od wieków,

zanim w 1777 roku został opisany
przez Williama Andersona,

lekarza na statku Resolution
kapitana Cooka.

Choć Anderson był pełen podziwu,

większość chrześcijańskich misjonarzy,
którzy przybyli z USA na Hawaje

kilkadziesiąt lat po nim,

uważali surfing za grzech

i, podobnie jak inne aspekty
rodzimej kultury, odradzali go.

Największym zagrożeniem dla surfingu
były zagrożenia spotykające tubylców.

Do 1890 roku nowe choroby przywiezione
przez Europejczyków i Amerykanów

zdziesiątkowały populację,
zostawiając mniej niż 40 000 Hawajczyków

z populacji, która przed przybyciem
odkrywców przewyższała 800 000 osób.

Jednocześnie obcy wpływ wzrastał,

kiedy biali osadnicy obalili
rdzenną monarchię w 1893 roku,

a USA zagarnęło wyspy 5 lat później.

Koniec hawajskiej niepodległości

zbiegł się z odrodzeniem
rdzennego surfingu,

szybko wykorzystanym
przez amerykańskich kolonizatorów.

Ale najpierw część Hawajczyków
zabrała surfing za morze.

W 1907 roku George Freeth,
tak zwany "hawajski cud",

przybył na Zachodnie Wybrzeże

i zademonstrował surfing
w południowej Kalifornii.

Później, w 1914 roku, olimpijski
pływak Duke Kahanamoku

wyjechał do Australii i Nowej Zelandii,

pływał po południowym Pacyfiku,

przyciągając wszędzie
urzeczoną publiczność.

Krótko przed wyjazdem Freetha

Alexander Hume Ford z Karoliny
Południowej przeniósł się na Hawaje,

nauczył się surfingu
i został mistrzem tej rozrywki.

Ale Ford mógł kierować się złymi pobudkami

przy swych entuzjastycznych próbach
propagowania tego sportu.

Jak wielu kolonizatorów, chciał,
by Hawaje zostały stanem USA,

ale nie podobało mu się, że większość
mieszkańców to nie-biali tubylcy i Azjaci.

Ford promował surfing,
aby przyciągnąć białych Amerykanów,

najpierw jako turystów,
potem jako mieszkańców.

Pomagało mu wielu pisarzy i filmowców.

Demograficzny plan Forda
nie zdał egzaminu.

Hawaje zostały jednym
ze stanów w 1959 roku

i pozostały najbardziej zróżnicowanym
etnicznie obszarem Ameryki.

Promocja surfingu
okazała się większym sukcesem.

Dziś surfing to globalny przemysł,
wart miliardy dolarów,

z dziesiątkami milionów
entuzjastów na całym świecie.

Choć niewielu z nich wie
o, tak kiedyś istotnych, śpiewach do fal

lub o rytualnym rzeźbieniu desek,

Hawajczycy dalej zachowują tradycje,

prawie zmiecione falami historii.

Jeśli podobają ci się lekcje TED-Ed,

pomóż nam stworzyć ich więcej,

wspierając naszą pracę
na Patreon.com/TEDed.