Ekosistem və biomlar|Ekologiya|Khan Academy

Beləliklə, biraz gözdən keçirək.

Eyni ərazidə yaşayan müəyyən növlərin

üzvlərini götürsək,

biz onlara populyasiya deyirik.

Populyasiya.

Bu xüsusi populyasiyadakı bütün orqanizmlər

eyni növün üzvləri sayılacaq.

O növün eyni yerdə yaşamayan

digər üzvləri də ola biərdi və onlar

bu xüsusi populyasiyaya aid olmaya bilərdilər.

Yəni müəyyən ərazidə sadəcə bir növ olmaycaq,

yaxud o sadəcə bir növə sahib olmağa meylli deyil.

Beləliklə, biz bunu birinci populyasiya adlandırdıq.

Sizin ola bilsin ki, digər müxtəlif növlərdən olan

populyasiyanız ola bilərdi.

Yəni o, burada olan digər növlərdəndir.

Onların hamısı eyni yerdə cəmlənib,

biz onu populyasiya adlandıra bilərik,

ikinci populyasiya.

Və əgər siz nəzərə alsanız.....

Yəni bizim aydın şəkildə burada bir çox populyasiyamız var.

Və əgər siz verilmiş ərazidəki bütün

populyasiyaları nəzərə alsanız,

bu ərazini və ya regionu necə

təyin edəcəyinizlə bağlı uyğunluq yaranar və

onları birlikdə götürsəniz, o zaman

həqiqətən buradakı canlıarın hamısını

nəzərə alsanız, onlar cəmiyyət olacaq.

Populyasiya cəmiyyəti.

Bu cəmiyyət yalnız canlı varlıqlardan ibarətdir,

yəni biotik faktorlardan.

qoyun aşağıdan yazım.

Biotik bu ərazidə yaşayan canlılara istinad edir.

Ancaq yalnız canlı varlıqlar haqqında deyil

cansız varkıqlar barədə də düşünək.

İndi abiotik sözünü yazacam.

Bunu başqa rəngdə yazım.

İndi isə gəlin abiotik faktorları,

yaxud abiotik mühiti nəzərə alaq.

Yəni yenidən eyni regionda yaşayırıq və bu

sizin hansı regionu seçməyinizdən asılı olaraq dəyişir.

Siz bunların hamısını götürürsünüz və

sonra öz ekosisteminizi yaradırsınız.

Sizin bu ekosistem

ola bilsin ki, çox kiçik regionu

yaxud çox böyük regionu ehatə etsin

əsas faktor onun canlılardan təşkil olunmasıdır,

yəni biotik və cansız

abiotik faktorlardan.

Bu videoda sizin sahib ola biləcəyiniz

ekosistemlərin növləri barədə düşünəcəyik.

Biraz bu barədə sonra isə

müxtəlif faktorların necə qarşılıqlı

əlaqədə olduğu barədə düşünün.

Maddənin bir formadan

digərinə keçmə meyli olduğu bir ekosistemdə

maddə necə qorunur?

Sizin həm də enerji axınınız var.

Enürji bir ekosistemə

əsasən işıq formasında daxil olur

və o bir orqanizmdən digərinə ötürülür,

bəzən isə hətta

cansız varlıqlarla birlikdə

nəticədə aktual istiliyə çevrilir.

İndi isə ekosistem növlərinə əsasən baxaq.

Artıq burada çoxlu müxtəlifliyin olduğunu qeyd etmişəm.

Tam buradakı, Half Moon körfəzindəki tidal hovuzudur,

mənim yaşadığım yerdən uzaqda deyil.

Mən demək olar ki, orada olmuşam.

Siz müəyyən bir tidal hovuzu yəni

həm abiotik faktorlar, su və qaya,

həm də biotik dəniz ulduzu,

dəniz anemonları və

başqalarının olduğu yeri

nəzərə ala bilərsiniz.

Onlar birləşib ekosistem formalaşdıra bilər.

Siz bütöv hovuza ekosistem deyə bilərsiniz.

Bütöv regiona ekosistem deyə bilərsiniz.

Bir daha, nə qədər yaxınlaşdırmaq

və ya uzaqlaşdırmaq istədiyinizdən asılıdır

və bir az da uzaqlaşdıra bilərsiniz.

Buradakı yağış meşəsidir,

Amazon yağış meşələri.

Bütöv yağış meşələrini bir ekosistem

hesab edə, yaxud sadəcə bu regionda

tam olaraq nə baş verdiyini

araşdırmaq istəyə bilərsiz.

Həmçinin onu ekosistem hesab edə bilərsiniz.

Suda, ekosistemdə yaxud suyun müəyyən qismində

nə baş verdiyini nəzərə ala bilərsiniz.

Və sizin də sezdiyiniz kimi, mən quruda və sudakı

bəzi ekosistemlər barədə danışıram,

bu, onları sinifləşdirmənin ümumi yoludur.

Beləliklə,sizin quruda sahib ola biləcəyiniz ekosistem.

Bu suda onun üzərində və ya yaxınında ola bilər.

Beləliklə, suda olduğunu söyləyə bilərsiniz.

Və sonra, suda olarsa,

bunlara sahib ola bilərsiz ...

Sizin tam və ya qismən duzlu suyunuz var,

bunlar dəniz adlanır və

əsas dəniz ekosistemi, biz okeanlar və

onlara bənzər şeylər barədə düşünürük.

Və sonra sizin şirin su ekosisteminiz var.

Yəni əgər Amazondan yuxarıdasızsa,

buradan şirin su axır.

Biz şirin, içməli su deyirik

yəni duzlu olmayan su.

Çaylar böyük görünsə də

ətrafımızda çoxlu şirin su var.

Aydındır ki,yaşamaq üçün

şirin suya ehtiyacımız var və su ekosistemlərinin

əksəriyyəti şirin olmayan dənizlərdir.

İçməli su hövzəsi çox az hissəni əhatə edir.

Bu sadəcə bir neçə nümunədir.

Hətta siz öz orqanizminizə bütöv bir

ekosistem kimi yanaşa bilərsiniz.

Bədəninizin hissələrini də ekosistem kimi düşünə bilərsiniz.

Buna baxa bilərsiniz...

Yalnız bir hissəsinə baxa bilərsiniz ...

Əgər buradakı mənim əlimdirsə,

burada balaca meydanı götürsəz,

ekosistem kimi təsvir edə bilərsiniz.

Siz buradakı fərqli bakteriyalar,

mikroorqanizmlərin növləri və onların hava kimi

cansız mühitlə necə qarşılıqlı əlaqədə

olduğunu düşünə bilərsiniz.

Onlar sizin dərinizdəki yağ,

ölü dəri hüceyrələri və həmçinin canlı dəri hüceyrələri

və sizin özünüzlə necə

qarşılıqlı əlaqədə olurlar?

İndi içində olduğumuza görə

və ekosistemləri necə təsnif edə biləcəyimizə

fokuslanmaq üçün ümumiyyətlə edilməli olan şey

torpaq ekosistemlərini kateqoriyalara ayırmaqdır.

Və burada planetimizdəki

torpaq ekosistemlərinin əsas növlərini

və onları harada

tapa biləcəyinizi təsvir etmişik.

Bunlar torpaq ekosistemlərinin müxtəlif növləridir,

onlar biomlar adlanır.

Biomlar.

Və diaqramda gördüyünüz kimi, tropik meşələri

tam burada görə bilərsiniz.

Bu, Amazonun yağış meşəsidir.

Siz bunu Afrikada tapa bilərsiniz.

Cənub-şərqi Asiyada da rast gələ bilərsiniz.

Onlar həmçinin Mərkəzi hətta Cənubi

yaxud Şimali Amerikada da var.

Əsasən, şimal enliyində yerləşən

boreal (şimal) meşələrini görə bilərsiniz.

Savanna,səhra,tundra,çaparal,qütb buzlağı,

mülayim meşə, mülayim çəmənliklər bunlar hamısı

ekosistemin növləri barədə təxmini olaraq

düşünməyə yaxud ətrafımızdakı ekosistemləri

tapa bilməyimizə kömək edir.

Və təbii olaraq, o, temperatur, rütubət və

iqlimə əsasən müəyyən olunur.

Əslində, iqlim və ərazi və burada

tapa biləcəyiniz mineral növləri onun

və həyatın nəyə bənzədiyini anlamaq üçün

indikator rolunu oynayır.

Ancaq deyilənə görə, hələ də

burada çoxlu müxtəliflik ola bilər.

Misal üçün tam buradakı

cənub-qərbi Amerika, Meksikanın

şimal-qərbindəki Sonora səhrası.

Bu bir səhradır və

dünyanın qalan yerində də səhralar var,

lakin onlarda bu olmayacaq......

Onlar bəzi cəhətlərinə görə oxşar ola bilərlər,

lakin onların eyni iqlimi yaxud

dəqiq eyni abiotik amilləri və

eyni biotik amilləri yoxdur.

Beləliklə, misal olaraq,indi mən sizə şəkil göstərəcəm,

Sonora və Rok səhrasının şəkillərini,

onlar Boa Vista adasındadır.

Boa Vista buradadır.

Siz əslində onu görə bilməzsiniz.

O, Afrika sahilərində yerləşən çox kiçik bir adadır.

Bu diaqramlardan və şəkildən gördüyümüz kimi

sizin bunu anlamaq üçün ekspert olmağınıza gərək yoxdur,

yaxşı bunların hər ikisi səhradır.

İkisi də quru görünür.

Burada çoxlu su hövzəsi yoxdur,lakin

onlar yenə də çox fərqlidir.

Sonora səhrası Rok səhrasına nisbətən

ən azından daha çox canlı görünür.

Elə ona görə uyğun olaraq

Rok (qayalı) səhrası adlandırılıb,

çünki çıplaq gözlə baxsaq belə

yenə də büsbütün qayaları görərik.

Biomlar torpaq ekosistemlərini təsnif etməyin

çox dəqiq, yüksək səviyyəli bir yoludur.

Lakin hətta eyni biomlar çox fərqli ola bilər....

Eyni biomda təsnif edilən

iki şey çox fərqli ola bilər.