< Return to Video

Uyqusizlikning sababi nimada?

  • 0:07 - 0:09
    Kechalari uxlolmayapsizmi?
  • 0:09 - 0:11
    Muhim masalalar haqida o'ylayapsizmi?
  • 0:11 - 0:12
    Uzoq safarni kutyapsizmi?
  • 0:12 - 0:15
    Yoki tugallanmagan ish,
    yaqinlashib kelayotgan
  • 0:15 - 0:16
    nazorat yoki yoqimsiz
  • 0:16 - 0:18
    oilaviy bayram tufayli
    tashvishlanyapsizmi?
  • 0:18 - 0:23
    Ko'pchilik uchun bunday stress vaqtincha
    va uni sabablarini bartaraf etish mumkin.
  • 0:23 - 0:28
    Uyqu yo'qolishi haqida tashvishlanayot-
    ganingizdan uxlolmayotgan bo’lsangiz-chi?
  • 0:29 - 0:33
    Bu muammoli charxpalak
    uyqusizlikning - dunyodagi
  • 0:33 - 0:36
    eng keng tarqalgan uyqu buzilishinining
    asosini tashkil qiladi.
  • 0:36 - 0:39
    Uyqusiz tunning sababi har qanday
    narsa bo'lishi mumkin:
  • 0:39 - 0:41
    juftingizning xurrak otishi,
  • 0:41 - 0:42
    jismoniy og'riq
  • 0:42 - 0:44
    yoki ruhiy kechinmalar.
  • 0:44 - 0:48
    Masalan uzoq vaqt davomida uyquning
    yo'qligiga bir necha vaqt zonalarini kesib
  • 0:48 - 0:52
    o'tishda biologik ritmlarning
    buzilishi, dam olish
  • 0:52 - 0:56
    tartibini butunlay yo'q qiladi.
    Lekin ko'pincha biz qisqa vaqtgagina
  • 0:56 - 0:59
    uyqumizni yo'qotamiz.
    Oxir-oqibat, charchoq bizni qutqaradi.
  • 0:59 - 1:03
    Biroq, ba'zi surunkali kasalliklar,
    masalan, nafas olish tizimi,
  • 1:03 - 1:05
    oshqozon-ichak trakti va boshqa
  • 1:05 - 1:08
    kasalliklar charchoqdan ko'ra
    kuchliroq bo'lishi mumkin.
  • 1:08 - 1:10
    Tunlaringizni qanchalik ko'p uyqusiz
  • 1:10 - 1:14
    o'tkazsangiz, yotoqxona shunchalik kam
    dam olish joyi sifatida gavdalanadi va
  • 1:14 - 1:16
    bu esa stress olib keladi.
  • 1:16 - 1:19
    Uyqusizlikka chalinganlarda u
    uyqu vaqti bilan birga boshlanadi.
  • 1:19 - 1:22
    Stress holatida miya
    "ur, qoch yoki qotib qol"
  • 1:22 - 1:27
    himoya reaktsiyasini boshlab yuboradi.
  • 1:27 - 1:32
    Qon aylanishi bilan Kortizol va adreno-
    kortikotrop gormonlar tarqaladi,
  • 1:32 - 1:35
    natijada puls va bosim kuchayadi,
    bu o'z o'rnida
  • 1:35 - 1:38
    uyqusizlikka olib keldi.
  • 1:38 - 1:41
    Bu holatda miya potentsial tahdidlar
    bilan to'qnashuvni kutadi,
  • 1:41 - 1:47
    va shuning uchun eng kichik noqulaylik
    yoki begona shovqinni sezmaslik qiyin.
  • 1:47 - 1:49
    Uyqusizlikka chalinganlar uxlab
    qolishsa ham
  • 1:49 - 1:52
    ularning uyqu sifati pasayadi.
  • 1:52 - 1:56
    Miyamiz uchun energiyaning asosiy
    manbai glyukoza bo'lib, sog'lom uyqu bilan
  • 1:56 - 2:02
    birga metabolizm kamayadi,
    bu bedorlik uchun glukozani saqlaydi.
  • 2:02 - 2:06
    PE tadqiqotlari davomida adrenalin nafaqat
    uyqusizlik bilan og'rigan bemorlarga
  • 2:06 - 2:09
    uxlab qolishiga yo'l qo'ymasligini,
    balki ulardagi metabolizmni ham
  • 2:09 - 2:12
    tezlatishini aniqlashdi.
    Ular uxlayotganda, tananing miya uchun
  • 2:12 - 2:16
    saqlagan glyukoza energiya zahiralari
    yonib, ortiqcha ish vaqtidek ishlaydi.
  • 2:16 - 2:19
    Yomon uyquning bu alomati uyqusizlik bilan
    og'riganlarning charchash,
  • 2:19 - 2:24
    chalkashlik va stress holatida uyg'oni-
    shiga olib keladi, oqibatda bu jarayon
  • 2:24 - 2:27
    yana bir bor aylana boshlaydi.
  • 2:27 - 2:31
    Stress va uyqusizlikning bu davrlari
    bir necha oy davom etganda,
  • 2:31 - 2:34
    surunkali uyqusizlik tashxisi qo’yiladi.
  • 2:34 - 2:37
    Uyqusizlik kamdan-kam hollarda
    o'limga olib keladigan
  • 2:37 - 2:40
    bo'lsa-da, uning kimyoviy mexanizmlari
    tushkunlikka chalinganlar
  • 2:40 - 2:43
    panik hujumlarning xurujiga o’xshaydi.
  • 2:43 - 2:46
    Shuning uchun ta'riflangan
    muammolarning har biri
  • 2:46 - 2:50
    bu ikki tashxis xavfini orttiradi.
  • 2:50 - 2:54
    Baxtimizga, uyqusizlik davrlarini
    yengish yo'llari mavjud.
  • 2:54 - 2:57
    Haddan tashqari zo'riqishga
    olib keladigan stress
  • 2:57 - 3:00
    omillarini bartaraf etish uyqusizlikni
    davolashda eng keng tarqalgan
  • 3:00 - 3:04
    usullardan biridir va quyidagi maslahatlar
    tungi uyquni tiklashga yordam beradi.
  • 3:04 - 3:08
    Yotoqxona qorong'i va yetarlicha salqin
    ekanligiga ishonch hosil qiling,
  • 3:08 - 3:10
    bu xayolli tahdidlarning kamayishiga
    yordam beradi.
  • 3:10 - 3:13
    Faqat krovatingizda uxlang;
    uxlolmasangiz,
  • 3:13 - 3:14
    yotoqxonadan chiqing
  • 3:14 - 3:18
    va o'qish, meditatsiya yoki
    kundalik tutish kabi taskin beruvchi
  • 3:18 - 3:19
    mashg'ulotlarni
  • 3:19 - 3:20
    topishga
  • 3:20 - 3:21
    harakat qiling.
  • 3:21 - 3:22
    Metabolizmni boshqaring,
  • 3:22 - 3:26
    tanangiz biologik soatlarga
    yo'naltirilishi uchun ma'lum vaqtda
  • 3:26 - 3:29
    uxlashga va uyg'onishga rioya
    qilishga harakat qiling.
  • 3:29 - 3:32
    Bu soatlar yoki sirkad ritm
    yorug'likka ham bog'liq,
  • 3:32 - 3:33
    shuning uchun kechalari
    yorqin nurdan
  • 3:33 - 3:35
    qoching,
    shunda organizm uxlash vaqti
  • 3:35 - 3:38
    kelganini bilib oladi.
    Ushbu maslahatlarga qo'shimcha qilib
  • 3:38 - 3:40
    shifokor uxlashga yordam
  • 3:40 - 3:43
    beradigan uyqu tabletkalarini
    yozib berishi mumkin, ammo uyqusizlikning
  • 3:43 - 3:47
    barcha holatlarida yordam beradigan
    dorilar mavjud emas. Hamma joyda
  • 3:47 - 3:50
    sotiladigan dorilar esa bu kasallikning
    takrorlanishiga
  • 3:50 - 3:53
    va yomonlashishiga olib kelishi mumkin.
  • 3:53 - 3:55
    Ammo davolanishni boshlashdan oldin,
    uyquni
  • 3:55 - 3:58
    yo'qolishi, uyqusizlikdan kelib
    chiqqanligiga ishonch hosil qiling.
  • 3:58 - 4:02
    Surunkali uyqusizlik bilan kasallangan
    bemorlarning taxminan
  • 4:02 - 4:06
    8% uyqu fazasi kechikish sindromi
    deb ataladigan
  • 4:06 - 4:10
    kamroq tarqalgan irsiy kasallikdan
    aziyat chekishadi. Kutish fazasini
  • 4:10 - 4:15
    kechiktirish sindromi bo'lgan odamlarda
    sirkad ritm 24soatdan ko'proq davom etadi,
  • 4:15 - 4:20
    buning natijasida uxlash an'anaviy
    uyqu soatlariga to'g'ri kelmaydi.
  • 4:20 - 4:23
    Ular ajratilgan vaqtda uxlashda
    qiyinchiliklarga uchrashadi,
  • 4:23 - 4:26
    lekin ular stressni boshdan
    kechirmaydilar.
  • 4:26 - 4:27
    Agarda ular imkoniyatga ega
  • 4:27 - 4:30
    bo'lsalar, o'zlari uchun qulay vaqtda
    uxlab qolishlari mumkin.
  • 4:30 - 4:33
    Bizning uyqu va uyg'onish siklimiz juda
    nozik mexanizmligi
  • 4:33 - 4:36
    sabab bizning jismoniy va psixologik
    muvozanatimiz uchun bu ishda
  • 4:36 - 4:39
    muvaffaqiyatsizlikka yo'l
    qo'ymaslik muhimdir.
  • 4:39 - 4:39
    Ushbu maqsad -
  • 4:39 - 4:41
    barqaror dam olish
    tartibini saqlab qolish
  • 4:41 - 4:44
    uchun ozgina vaqt va kuch sarflash kerak,
    lekin uyqungizni
  • 4:44 - 4:47
    yo'qotmaslik uchun haddan
    ziyod kuchingizni ishlatmang.
Title:
Uyqusizlikning sababi nimada?
Speaker:
Den Kvartler
Description:

Tunlari uxlay olmaysizmi? Muhim muammolar haqida bosh qotirasizmi?
Uzoq sayohat haqida o'ylaysizmi? Yoki yakunlanmagan ish uchun bezovta bo'lasizmi? Lekin aslida sizni bezovta qilayotgan bu sizning uyqusizlik haqidagi havotirlaringiz bo'lsa-chi? Bu aslida ham uyqusizlikning asosini tashkil etadi. Uyqusizlik aslida nima? Den Kvartler sizga bu haqda batafsil so'zlab beradi.

more » « less
Video Language:
English
Team:
closed TED
Project:
TED-Ed
Duration:
05:03
Nazarbek Nazarov approved Uzbek subtitles for What causes insomnia?
Nazarbek Nazarov accepted Uzbek subtitles for What causes insomnia?
Nazarbek Nazarov edited Uzbek subtitles for What causes insomnia?
Guzal Khasan-zoda edited Uzbek subtitles for What causes insomnia?
Nazarbek Nazarov edited Uzbek subtitles for What causes insomnia?
Nazarbek Nazarov edited Uzbek subtitles for What causes insomnia?

Uzbek subtitles

Revisions