< Return to Video

Jak kukurydza podbiła świat - Chris Kniesly

  • 0:07 - 0:12
    Kukurydza stanowi obecnie więcej niż
    jedną dziesiątą światowych upraw.
  • 0:12 - 0:17
    Jej pola w Stanach Zjednoczonych
    wystarczyłyby, aby pokryć całe Niemcy.
  • 0:17 - 0:21
    Ale choć inne rośliny uprawne
    mają wiele różnych odmian,
  • 0:21 - 0:29
    ponad 99% uprawianej kukurydzy
    to dokładnie ten sam typ: koński ząb 2.
  • 0:29 - 0:32
    Oznacza to, że ludzie uprawiają
    więcej końskiego zęba 2,
  • 0:32 - 0:35
    niż jakiejkolwiek innej rośliny
    na całej planecie.
  • 0:35 - 0:39
    W jaki sposób jedna odmiana tej rośliny
  • 0:39 - 0:44
    odniosła największy sukces
    w historii rolnictwa?
  • 0:44 - 0:46
    Prawie 9000 lat temu
  • 0:46 - 0:50
    kukurydzę udomowiono
    z pochodzącej z Mezoameryki
  • 0:50 - 0:53
    trawy o nazwie teosinte.
  • 0:53 - 0:57
    Jej twarde nasiona były prawie niejadalne,
  • 0:57 - 1:01
    ale jej włóknistą łupinę można było
    przekształcić w uniwersalny materiał.
  • 1:01 - 1:06
    Przez następne 4700 lat
    rolnicy rozmnażali tę roślinę,
  • 1:06 - 1:10
    aż stała się ich podstawowym plonem
    z większymi kolbami i jadalnymi ziarnami.
  • 1:10 - 1:15
    Rozprzestrzeniając się po Amerykach,
    kukurydza przyjęła ważną rolę:
  • 1:15 - 1:19
    wiele społeczności czciło
    "Kukurydzianą Matkę"
  • 1:19 - 1:22
    jako boginię, która stworzyła rolnictwo.
  • 1:22 - 1:27
    Gdy Europejczycy po raz pierwszy przybyli
    do Ameryki, unikali tej dziwnej rośliny.
  • 1:27 - 1:31
    Wielu z nich uważało, że była źródłem
    fizycznych i kulturowych różnic
  • 1:31 - 1:33
    pomiędzy nimi a Mezoamerykanami.
  • 1:33 - 1:39
    Ale próby uprawiania europejskich roślin
    na amerykańskiej ziemi nie powiodły się
  • 1:39 - 1:42
    i osadnicy musieli poszerzyć swoją dietę.
  • 1:42 - 1:46
    Kukurydza im posmakowała,
    więc bardzo szybko pokonała Atlantyk,
  • 1:46 - 1:49
    a możliwość rośnięcia
    w różnych klimatach sprawiła,
  • 1:49 - 1:53
    że stała się popularnym zbożem
    w wielu krajach europejskich.
  • 1:53 - 1:58
    Ale nowo utworzone Stany Zjednoczone
    dalej były kukurydzianą stolicą świata.
  • 1:58 - 2:02
    Na początku XIX wieku różne regiony kraju
  • 2:02 - 2:06
    produkowały szczepy
    o odmiennym rozmiarze i smaku.
  • 2:06 - 2:07
    Jednak w połowie XIX wieku
  • 2:07 - 2:12
    te unikalne odmiany zaczęły być
    kłopotliwe w transporcie kolejowym,
  • 2:12 - 2:14
    a dla kupców do sprzedaży.
  • 2:14 - 2:18
    Tablice handlowe w węzłach
    kolejowych, takich jak Chicago,
  • 2:18 - 2:21
    zachęcały rolników do wyhodowania
    jednej ujednoliconej uprawy.
  • 2:21 - 2:26
    To marzenie wreszcie spełniono
    na Wystawie Światowej w 1893 roku,
  • 2:26 - 2:31
    gdzie kukurydza koński ząb
    Jamesa Reida wygrała Niebieską Wstążkę.
  • 2:31 - 2:35
    Przez następne 50 lat
    koński ząb opanował cały kraj.
  • 2:35 - 2:38
    Dzięki postępowi technologicznemu
    po II Wojnie Światowej,
  • 2:38 - 2:41
    kombajny stały się powszechnie dostępne.
  • 2:41 - 2:46
    Oznaczało to, że partię kukurydzy, której
    zbieranie ręcznie zajmowało cały dzień,
  • 2:46 - 2:50
    można było teraz zebrać w 5 minut.
  • 2:50 - 2:54
    Inne odkrycie z czasu wojny,
    materiał wybuchowy, azotan amonu
  • 2:54 - 2:57
    też znalazł nowe życie na farmie.
  • 2:57 - 2:59
    Dzięki temu nowemu sztucznemu nawozowi,
  • 2:59 - 3:03
    rolnicy mogli obsiewać gęste pola
    kukurydzy rok po roku,
  • 3:03 - 3:08
    bez konieczności stosowania płodozmianu,
    w celu przywrócenia azotu do ziemi.
  • 3:08 - 3:12
    Te postępy sprawiły, że kukurydza
    stała się popularna wśród Amerykanów,
  • 3:12 - 3:16
    ale rząd USA ograniczył ilość,
    którą rolnicy mogli wyhodować,
  • 3:16 - 3:18
    aby zagwarantować wysokie ceny sprzedaży.
  • 3:18 - 3:23
    W 1972 prezydent Richard Nixon
    wycofał te ograniczenia
  • 3:23 - 3:27
    podczas negocjowania
    sprzedaży zboża do ZSRR.
  • 3:27 - 3:31
    Wraz z tą nową umową handlową
    i technologią z II Wojny Światowej,
  • 3:31 - 3:35
    produkcja kukurydzy stała się
    światowym fenomenem.
  • 3:35 - 3:40
    Góry kukurydzy zainspirowały
    wiele kukurydzianych wytworów.
  • 3:40 - 3:43
    Skrobia kukurydziana
    mogła służyć jako zagęszczacz
  • 3:43 - 3:45
    dla wszystkiego, od benzyny po klej,
  • 3:45 - 3:51
    albo być przekształcona w tani słodzik,
    syrop glukozowo-fruktozowy.
  • 3:51 - 3:55
    Kukurydza szybko stała się jedną
    z najtańszych pasz dla zwierząt.
  • 3:55 - 3:58
    To pozwoliło na tanią hodowlę mięsa,
  • 3:58 - 4:02
    która z kolei zwiększyła popyt
    na mięso i paszę kukurydzianą.
  • 4:02 - 4:07
    Dziś ludzie jedzą jedynie
    40% uprawianej kukurydzy,
  • 4:07 - 4:12
    podczas gdy pozostałe 60%
    wspiera inne branże.
  • 4:12 - 4:16
    Jednak rozpowszechnienie
    tej rośliny ma swoją cenę.
  • 4:16 - 4:21
    Źródła wody są zanieczyszczane przez
    nadmiar azotanu amonu z pól kukurydzy.
  • 4:21 - 4:26
    Kukurydza odpowiada za znaczną część
    związanej z rolnictwem emisji węgla,
  • 4:26 - 4:30
    w części ze względu
    na zwiększoną produkcję mięsa.
  • 4:30 - 4:32
    Używanie syropu glukozowo-fruktozowego
  • 4:32 - 4:35
    może przyczynić się do
    cukrzycy i otyłości.
  • 4:35 - 4:38
    A wzrost popularności monokultury
  • 4:38 - 4:43
    uczynił nasze zapasy żywności
    podatnymi na szkodniki i patogeny.
  • 4:43 - 4:48
    Jeden wirus może zarazić światowe
    zapasy tej wszechobecnej rośliny.
  • 4:48 - 4:51
    Kukurydza przekształciła się
    z krzaczastej trawy
  • 4:51 - 4:54
    w kluczowy element światowej gospodarki.
  • 4:54 - 5:00
    Tylko czas pokaże, czy doprowadzi nas
    do niezrównoważonego rozwoju.
Title:
Jak kukurydza podbiła świat - Chris Kniesly
Speaker:
Chris Kniesly
Description:

Zobacz całą lekcję: https://ed.ted.com/lessons/how-corn-conquered-the-world-chris-kniesly

Kukurydza stanowi obecnie więcej niż jedną dziesiątą światowej uprawy. Ponad 99% uprawianej kukurydzy jest dokładnie tego samego typu: koński ząb 2. To oznacza, że ludzie uprawiają więcej końskiego zęba 2 niż jakiejkolwiek innej rośliny na naszej planecie. W jaki sposób jedna odmiana jednej rośliny odniosła największy sukces w historii rolnictwa? Chris Kniesly bada dzieje tej wspaniałej rośliny uprawnej.

Lekcja: Chris Kniesly, reżyseria: Artrake Studio.

more » « less
Video Language:
English
Team:
closed TED
Project:
TED-Ed
Duration:
05:00
Marta Konieczna approved Polish subtitles for How corn conquered the world
Marta Konieczna edited Polish subtitles for How corn conquered the world
Agnieszka Fijałkowska accepted Polish subtitles for How corn conquered the world
Agnieszka Fijałkowska edited Polish subtitles for How corn conquered the world
Agnieszka Fijałkowska edited Polish subtitles for How corn conquered the world
Agnieszka Fijałkowska edited Polish subtitles for How corn conquered the world
Ola Sauer edited Polish subtitles for How corn conquered the world
Ola Sauer edited Polish subtitles for How corn conquered the world
Show all

Polish subtitles

Revisions