Who owns the university? | Anna Gevorgyan | TEDxUFARSalon

Երկու ընկերներ են լինում,
Ջոնը և Ջիմը:

Ջիմը շուն է ունենում:

Մի օր տղաները տղաները գնում են
զբոսնելու և Ջիմն ընկերոջը ասում է.

- Գիտե՞ս, ես իմ շանը սովորեցրել եմ սուլել:

- Իրո՞ք,- զարմանում է Ջոնը,-
բայց նա ոնց-որ թե չի սուլում:

- Գիտեմ,- ասում է Ջիմը:

- Ես ասացի, որ սովորեցրել եմ,
չասացի, որ նա սովորել է:

Այս անեկդոտի հետ կապված մի
անձնական պատմություն պատմեմ:

Մոտ 4 տարի առաջ,

երբ ես լրացնում էի Անգլիայում
համալսարանի ընդունելության դիմումս,

հարցերից մեկն էր՝
ինչու՞ եմ ես ուզում իրենց մոտ սովորել:

Ես էլ մեծ-մեծ գրել էի,

որ ինձ համար շատ կարևոր է կրթության
քաղաքականության ոլորտը,

դա շատ կարևոր է իմ ապագայի համար, բլաբլա:

Երկու տարի հետո, երբ արդեն
ուսումս գալիս էր իր ավարտին,

մեր վերջնական հանդիպումն էր
դասախոսների հետ մեկտեղ,

և դասախոսներիցս մեկը հարցրեց.

-Հիմա ի՞նչ կասեք,

այս ծրագիրը, ձեր պատկերացումներին,
սպասումներին համապատասխանու՞մ էր:

Ես էլ ասեցի,

-Գիտե՞ք, ես ոնց որ թե կրթության
քաղաքականության ոլորտ այդպես էլ չսովորեցի,

բայց դրա տեղը ստացա
շատ ու շատ այլ բաներ:

Կատակում եմ, իհարկե,
սովորածիս չափը ահռելի էր,

և ինչպես իմ ընկերներիցս մեկն է կատակում,

տեղեկացվածության և գիտելիքի առումով այս
համալսարանում

մենք զիջում էինք միայն ՆԱՍԱ-ին:

Ինձ համար ամենակարևորը սովորածիս
ոչ նյութական, ոչ շոշափելի բաներն էին:

Դրանք էին, օրինակ, ինչպես սովորել սովորել
ինչպես մտածել, քննադատել ու քննադատվել,

ինչպես լինել բարզմակարծության ու
բազմազանության մեջ և ընդունել այն,

ինչպես վերանալ դոգմայից,
ինչպես լինել բաց:

Բայց, ամենակարևորը ՝ ինպես լինել
ակադեմիկան համայնքի մաս:

Իսկ, ո՞րն էր դա:

Երբևէ մտածել եք՝ ինչու է «համալսարան»
բառը կոչվում համալսարան:

Հավանաբար, այո՛, շատ հեշտ բառ է,
շատ հեշտ կռահելի:

Համա-լսարան, պարզ, բայց շատ կարևոր:

Իրականում, լատիներեն բառը ՝ universitas,
ինչը նշանակում է համալսարան,

նշանակում է հավաք, համայնք, մարդկանց խումբ
հավաքված մի ընդհանուր վայրում:

Համալսարանի գաղափարը հենց
այդ համայնքի մեջ է,

հենց այդ համայնքի գաղափարի մեջ է,
այն ոչ միայն ուսումնառության տեղ է ,

(չնայած ուսումնառությունը շատ մեծ դեր
ունի համալսարանական կյանքում)

բայց այն մի ուրույն վայր է, որտեղ ոչ ոք
իրեն չպետք է զգա անդեմ մեքենայի մաս:

Համալսարանը այնքանով է կարողանում
պահպանել իր հանրային տարածքը ,

որքանով որ հնարավորություն է տալիս ազատ
ստեղծագործելու, մտածելու , ստեղծելու,

քննադատելու, փորձարկելու, քանդելու,
վերսկսելու, վերափոխելու համար:

Այն կրիտիկական դեր ունի հասարակության մեջ:

Համալսարանի դերը ոչ այնքան պետություն,
որքան հասարակություն կառուցելու մեջ է:

Եվ այնքանով, որ համալսարանը կարողանում է
պահպանել իր կրիտիկական դերը՝

որպես հանրային տարածք , այդքանով նա
մնում է հանրային տարածք և համա-լսարան:

Եթե համալսարանը հանրային է,
հանրային տարածք է, ու՞մ է այն պատկանում:

Մի այսպիսի առակ կա:

Մի իմաստուն ուսուցչի հարցնում են՝ ինչպես է
նա տարբերում իր ուսանողներին, նա ասում է.

- Շատ են իմ ուսանողները և շատ տարբեր,
բայց ես կասեմ հետևյալը:

Մի խումբ ուսանողներ կան,
որոնց ես անվանում եմ աստղիկներ,

նրանք չեն հավատում իմ ասածներին,
կասկածի տակ են դնում ամեն ասածս,

չեն ենթարկվում, քննադատում են, ստիպում են
մտածել, սխալվում են, նորից մտածում:

Քիչ են նրանք, բայց ուրախ եմ, որ նրանք կան
և նրանց անուններով բոլորին հիշում եմ:

Մնացածներին այլ կերպ եմ վերաբերվում:

Նրանք մտածում են, որ իմ տված գիտելիքը կամ
իմ ասածը կգա կկուտակվի իրենց մոտ մի օր:

Լսում են, խելոք են,
համաձայնում են ինձ հետ:

Շատ են նրանք, նրանց հետ շատ հեշտ է,
բայց նրանց անունները շատ արագ մոռանում եմ:

Համալսարանը՝ որպես հանրային տարածք
ունի շատ կարևոր նշանակություն:

Այն հատկանշական է նրանով, որ մասնակցային է

և կրթության դերն այնտեղ դառնում է

դասախոսի և ուսանողի համատեղ
գիտելիքի կառուցումը համա-լսարանում:

Համալսարանի դերը այդ դեպքում
դառնում է հնարավորություններ ստեղծել

այդ համատեղ գիտելիքի կառուցման համար:

Վերջերս մի հետազոտություն էի կարդում
շատ հետաքրքիր էր,

կոչվում էր՝ «Անկախության սերունդ»,

որտեղ հայ երիտասարդներին հարցրել էին՝

ինչ են իրենք մտածում
կրթության և ուսման մասին,

և ստացվում էր մի հետաքրքիր բան:

Ստացվում էր, որ հայ երիտասարդները
համալսարան գալիս են ավելի շատ

իրենց հասակակիցների հետ շփվելու,
հաղորդակցվելու, կապեր ձեռք բերելու,

քան կրթություն ստանալու, գիտելիք
ստանալու, գիտելիք ձեռք բերելու :

Համալսարանը փաստորեն նրանց համար դարձել է

ավելի շատ հասարակական վայր,
բայց ոչ հանրային:

Ու ստացվում էր մի շատ հետաքրքիր բան:

Իհարկե, մեր ժամանակներում գիտելիք
ձեռք բերելը ամենահեշտ գործն է

վերջիվերջո Google-ը դարձել է
ուսանողների ամենամոտ ընկերը,

բայց այստեղ հարցն ուրիշ տեղ է՝

ի՞նչ անել այդ գիտելիքի հետ,
ի՞նչ որակի է այդ գիտելիքը,

ինչպե՞ս այն քննադատության ենթարկել,
քանդել, կառուցել, ստեղծել, տարածել:

Այստեղ է համալսարանի առաջնային դերը:

Համալսարանը պետք է տա այն
հնարավորությունը, որ դասախոսն ու ուսանողը

միմյանց հետ համատեղ կառուցեն
իրենց գիտելիքը, գան ինչ-որ ճշմարտության:

Համա-լսարանի դերը դասախոսի և ուսանողի
համատեղ մտավոր գործունեության ապահովումն է

Իսկ ի՞նչ ունենք մենք:

Մենք ունենք, ցավոք, մի իրականություն,

որտեղ համալսարանը ավելի շատ ներկայացվում
և գովազդվում է կոմերցիոն տեսանկյուններից:

Իհարկե, համալսարանի տնտեսական
նպատակը չեմ թերագնահատում,

բայց երբ որ համալսարանը ներկայացվում է
միայն կոմերցիոն տեսանկյունից,

և կրթությունն ասոցացվում է ավելի շատ
դիպլոմ ստանալու, քան ուսանող լինելու հետ,

այն երևի թե կորցնում է
իր հիմնական նպատակը:

Այնպիսի տպավորություն է, որ
մեր ուսանողները, ինչ-որ անդեմ էակներ են,

ովքեր գալիս են համալսարան սնելու համար,
իսկ համլսարաններն էլ,

չափազանց կախված լինելով ուսման
վարձից, զբաղվում են միայն ուսանող որսալով

և ամեն գնով այդ ուսանողին պահելով:

Ուսանողը հաճախորդ չէ,
գնահատող չէ, սպառող չէ, եկամտի աղբյուր չէ,

ինչ-որ անհայտ կենսատիպ չէ,
ուսանողը մարդ է:

Համակարգի անբաժանելի մաս:

Մենք շատ ավելի վատ ենք մտածում
մեր ուսանողների մասին, քան իրականում կա,

և ոչ մի ուսումնասիրության
մեջ չկա այն եզրակացությունը,

որ ուսանողը գալիս է համալսարան՝
սպառելու ինչ-որ մի բան,

կրթությունից օգտվելու՝
որպես ծառայությունից:

Ոչ, ամենևին:

Համալսարաններն են իրենց
այդպես ներկայացնում:

Ավելի շատ վաճառում են գիտելիքը,
այլ ոչ թե ստեղծում հնարավորություն,

որ այդ գիտելիքը կառուցվի:

Բացեք յուրաքանչյուր համալսարանի
կայքէջ ու կտեսնեք

ուսանողների իրավունքներ
և պարտականություններ, ասվում է,

որ ուսանողներն իրավունք ունեն շարունակելու
իրենց մասնագիտական կրթությունը

ուսանողներն իրավունք ունեն մասնակցելու
որակի ապահովման գործընթացներին,

ուսանողներն իրավունք ունեն
մասնակցելու պրոֆեսորադասախոսական կազմի

գործունեության արդյունավետությանը:

Շատ լավ է, գիտե՞ք ինչից են
ամենաշատը ուսանողները բողոքում,

ուսանողները բողոքում են նրանից, որ
ուսանող-դասախոս հարաբերությունները վատ են,

որ որոշ դասախոսներ ունեն անհարգալից
վերաբերունք ուսանողների նկատմամբ

որ որոշ դասախոսներ ունեն խտրական,
անարդար վերաբերմունք ուսանողների նկատմամբ,

բողոքում են
ոչ որակյալ դասախոսություններից,

ուսանողները բողոքում են համալսարանի
ոչ համա-լսարան լինելուց:

Կրթությունը մարդկային համակարգ է:

Այն մարդկանց մասին է, այն
մեխանիկական, անդեմ, գծային համակարգ չէ,

այն Հայաստանում ՝ 78.000 ուսանողի և 10.000
պրոֆեսորադասախոսական կազմի մասին է:

Կրթությունը ստատիկ չէ:

Այն դինամիկ է:

Այն ոչ միայն ստանալու և ունենալու
մասին է, այն դառնալու մասին է,

լինելու, փոխվելու, վերափոխվելու մասին է:

Եվ ինչպես ասում է հայտնի ամերիկացի
փիլիսոփա, մանկավարժ Ջոն Դյուին

«Կրթությունը կյանքին պատրաստելը, չէ,
կրթությունը հենց ինքը կյանքն է»:

Վայելեք ամենայն պատասխանատվությամբ:

Շնորհակալություն

(Ծափահարություններ)