The business cycle | Aggregate demand and aggregate supply | Macroeconomics | Khan Academy

Gəlin, xətti funksiya şəklində Ümumi Daxili Məhsulun (ÜDM)

qrafasını hazırlayaq.

Burada aksis (x) oxu read ÜDM olacaq, yəni,

bu, nominal ÜDM yox,

faktiki ölçüdür.

Bu, iqtisadiyyat məhsuldarlığının və ya

iqtisadiyyatın istehsal etdiyi əmtəə və

xidmətlərin həqiqi ölçüsüdür.

bura da vaxtı qeyd edək.

Kiçik ölkəmizdə və ya iqtisadiyyatını öyrəndiyimiz

hər hansı bir yerrdə zamanla əhalinin

artdığını fərz edək.

Gəlin, bunları qeyd edək.

Deməli, əhalinin sayı artır və bu

qeyri-real bir şey deyil,

əksər ölkələr üçün doğrudur.

Fərz edək ki, əhalinin artımıyla

məhsuldarlıq da artır.

Məhsuldarlıq mahiyyət etibarilə

hər bir fərdin nə qədər

məhsul istehsal etməsidir.

Məhsuldarlıq

getdikcə artır.

Məhsuldarlıq

əsasən texnologiya ilə əlaqəli

genişlənə bilər,

ancaq bunula yanaşı,

resursların aşkar edilməsi,

yeni biznes prosesləri də

buna səbəb ola bilər.

İnsanlar bəlkə də texnologiya,

yeni proseslərin olduğunu düşünməzlər.

Zaman keçdikcə, onlar adambaşına

daha çox məhsul istehsal edə bilirlər.

Bunlar bir çox iqtisadiyyatda

baş verən tendensiyalardır

və iqtisadiyyatın həqiqi

məhsuldarlığının

artacağını gözləyəcəksiniz.

Əgər sadəcə bu iki şeyə- əhalinin

artması və məhsuldarlığın yaxşılaşdırılmasına

əsaslanaraq tendensiya etəniz,

zamanla real ÜDM-nin

belə meyli olmalıdır.

Ən düzgün işləyən iqtisadiyyatların

uzunmüddətli tendensiyası budur.

Qısamüddətli olanı isə

o qədər düzgün,

yaxşı deyil.

Dünya iqtisadiyyatın və ya hər hansı

iqtisadiyyatı araşdırsanız,

qüsursuz, düz tendensiya xətti əvəzinə,

daha çox buna bənzədiyini görəcəksiniz.

Real ÜDM bəlkə də trend xəttindən

daha sürətli olacaq

və birdən-birə

yavaşlayacaq,

ya da kiçiləcək.

Sonra yenidən artmağa başlayacaq,

bəlkə də trend xəttini yenə aşacaq,

sonra yenə azalaraq trend xəttindən aşağı düçşəcək.

Daha sonra yenə trend

xəttinin üstünə çıxacaq və beləcə onun

ətrafında hərəkət etməyə davam edəcək.

Bu trend xətti ətrafındakı dövrə

iş dövrü deyilir.

Siz bəlkə də

onu bir zirvədən digər zirvəyə,

bir çuxurdan digər çuxura

olduğunu deyə, ya da

necə istəsəniz adlandıra bilərsiniz.

Bu, sadəcə iqtisadiyyatın ancaq gözəl,

davamlı artım deyil, sürətli artım

bəlkə də trend xəttinin üstündə olacaq,

daha sonra aşağı düşəcək,

sonra yenidən artacaq və

azalacaq.

Bu, trend xəttinin üstündən

aşağı doğru gedir, ancaq bunu

proqnozlaşdırmaq çətindir.

Ümumiyyətlə hər qalxma ilə

enmə arasında eyni

müddət yoxdur, buna görə də

onu proqnozlaşdırmaq çətindir.

Bir növ bunu nə baş verdiyini

təsvir etmək üçün istifadə etdim.

Burada, iqtisadiyyatın ardığı hissədə,

biz bunu iş dövrünün

mərhələsi adlandırırıq,

bunu

yaşıl rənglə işarələyək və

buna genişlənmə deyək, çünki,

iqtisadiyyat sözün əsl mənasında genişlənir.

Bu iqtisadiyyatda daha çox istehsal

olunan əmtəə və xidmətlər vardır.

Daha sonra bunun baş vermə səbəbləri

barədə danışacağıq,

iqtisadiyyat

zəifləməyə başlayır,

burada, buna geriləmə deyirik,

digər sözlə desək,

bu, tənəzzül adlanır.

Deməli, burada gördüyünüz

bənövşəyi hissə

tənəzzülü göstərir.

Əgər geriləmə olduqca sürətlidirsə,

bu bəzən "depressiya" kimi təsnif

edilir və depressiya üçün fərqli kateqoriyalar var.

Məşhur bir zarafat var:

"Qonşunuzun işini itirməsi tənəzzüldür,

özünüzün işinizi itirməyiniz isə depressiyadır."

Maraqlı olan isə, biz nu nümunənin

hər yeddi, səkkiz, on ildə bir

görürük,

ancaq bunun baş vermə səbəbini

tam anlamırıq.

Növbəti bir neçə videoda

bəzi modelləri nəzərdən keçirərək

bunları izah etməyə çalışacağıq.

Əslində elə məcmu tələb və

məcmu təkliflə bağlı araşdırmamızda da

əsas məqsəd budur.

Bunları biraz şişirdilmiş

hesab edin, çünki iddia edirəm ki,

bunlar iqtisadi dövriyyədə

və ya hər hansı bir bazar

dövriyyəsində

nəzərə alınmayan, həddindən artıq

sadələşdirilmiş modellərdir və

əsas amil ehtimal ki,

insan emosiyalarıdır.

İndiyə qədər etdiyimiz iqtisadi

araşdırmaların əksəriyyətinə fikir

verə bilərsiniz, görəcəksiniz ki,

doğrudan da insan duyğuları və ya yaxın keçmişi,

ekstrapolyasiya meyilləri,

tamah ya da qorxu və tamah riski, bunların hamısı

çox real şeylərdir, çünki

onlar ənənəvi iqtisadiyyatda

bu modellərə tam uyğun gəlmir.

Davranış iqtisadiyyatı və davranış

maliyyəsində insan duyğuları kimi yeni şeyləri

nəzərə alacaq sahələr var,

anca bu, məcmu təklif və məcmu tələbdə

araşdıracağımız modellərə

yol açmayacaq.

İnsan duyğularını deməyimin səbəbi

bir investisiya şirkətində analitik

olduğum vaxtlarda 6-7 il

marketlərlə bağlı araşdırma etdim və

aydın oldu ki

bazar dövrlərini və iqtisadi dövrlərin

idarə olunması

insan duğyularından asılıdır.

Burada baş verənlər uzun müddətlidir,

bu, birinci sinif

iqtisadiyyat dərsində

klassik olaraqöyrənəcəyiniz şey deyil.

Bunu klassik olanı

demədən əvvəl deyəcəyəm,

çünki məncə, bu, iqtisadi dövrdə

baş verənləri daha yaxşı göstərir.

Genişlənmə mərhələsi başlayanda

insanlar hələ də şübhə edirlər.

Bunlar yenicə baş verirdi,

insanlar işdən çıxarılır,

fakturalarını ödəməkdə çətinlik çəkir,

şirkətlər çox az

qazanır, bəlkə də heç bir

mənfəət əldə etmir,

iflaslar baş verirdi,

buna baxmayaraq, iqtisadiyyat

burada genişlənməyə başlayır və

insanlar bir növ bir-birinə şübhə ilə yanaşır.

İnsanlar yaxın keçmişdə baş verən

bu çətinliyi xatırlayırlar, ona görə də

pullarını burada xərcləmək istəmirlər.

Burada gedib yatırım etməyə

başlamaq istəmirlər.

O nöqtədən nə qədər irəli

getsələr də, yəqin ki, iqtisadi

dövrün bəlkə də ən güclü hissəsi olan

emosiyaları izah edirəm.

Nə qədər uzaqlaşsalar da

bunun bəlkə də real olduğunu deyirlər.

Bəlkə də bu doğrudan da baş verir.

Onların bununla bağlı

pis xatirələri getdikcə uzaqlaşır.

Risk, iflas ilə bağlı

bütün xatirələri unudurlar

və bununla da

özlərinə

daha inamlı hala gəlir və

yatırım etmək istəyirlər.

Onlar yatırım etməyə,

getdikcə çox xərcləməyə,

kiralamağa başlayır

və bütün bunlara görə

müflisləşmə, ixtisar halları

daha az baş verir,

kiralar artır,

insanlar bu barədə daha nikbin düşünür,

bununla da iqtisadiyyat böyüməyə davam edir.

Bu nöqtələrə doğru getdikcə

böyük iflaslar,

ixtisarlar və haziclər haqqında

uzun müddət idi ki, danışılmırdı.

Buradakı insanlar özlərindən

olduqca arxayın hiss edir və çox güman ki,

riskə o qədər əhəmiyyət vermirlər.

Onlar yatırım edir,

sabahlarını düşünmədən onu xərcləyirlər,

çünki düşünürlər ki, bu artım

hər zaman olacaq.

Əsasən yaxın keçmişdən

nəticə çıxarırlar.

Əslində, iqtisadçıların belə

öncədən gələcəkdə nələr olacağını

soruşduğunuzda, yaxın keçmişdən

nəticə çıxarmaq meylində

olduqlarını göstərən

araşdırmalar vardır.

Onlar deyir ki, yaxın keçmişdə

nə qədər böyüyürdüksə, indi də elə böyüyəcəyik.

Bu halda, onlar yox qərarlı,

çox nikbin davranırlar,

və çox güman ki, yatırımı düzgün edə bilmirlər.

İşlər insanların isdədiyi kimi

getmədikdə bir az qorxmağa başlayırlar,

lakin hələ də bu vəziyyəti inkar edirlər,

daha da qorxurlar,

xoşagəlməz şeylərin

baş verdiyini söyləyirlər.

Onlar təlaşa düşürlər, ixtisarlar baş verir,

iqtisadiyyat zəifləyir və dövr

yenidən başlayır.

Bunun duyğusal tərəfini anlamaq üçün

yenidən çəkirəm.

İnsanlar iqtisadiyyatın

böyüməsinə

şübhə ilə yanaşmağa

başladığı zaman bu cür qrafiki

yenidən çəkirəm.

Bu, əsasən birja dövriyyəsinə istinad edir.

Birja dövrü həqiqi iqtisadi

dövr ilə sıx bağlıdır.

Məncə, bu sözlər doğrudan da

həm iş dövrü, həm də birja dövrü

zamanə baş verənlərlə bağlı

emosional hissləri ələ keçirir.

Genişlənmənin ortasında olduqda

insanlar çox nikbin olurlar.

Daha doğrusu, onlar

bir az həyəcalı olurlar.

Düşünürlər ki, bəlkə də bu, yeni bir şeydir,

bəlkə də həmişə böyüməyə davam edəcəyik.

Bu zaman da insanlar da həyəcan olur,

onların son bir neçə ildə etdikləri şey

ancaq pul qazanmağı düşünmələridir.

Onlar bütün pullarını yatırım etməyə,

alış-veriş vebsaytları almağa

sərf etməyi düşünürlər.

Bununla da eyforiya yaranır.

Asanlıqla pul qazandıqlarını düşünürlər.

İşləmək məcburiyyətində deyiləm.

Sadəcə evləri bərpa edərək

və ya saytdan səhmləri alaraq gündəlik

ticarət edə bilərəm.

Daha sonra birdən bunun bəlkə də

yaxşı bir yatırım olmadığını,

gözədikləri qədər yaxşı olmadığını

hiss edə bilərlər.

İnsanlar bir az narahat olur, ancaq

göründüyü kimi sonra yenə bunu inkar edirlər.

İnsanlar böhran yaşadıqlarını düşünür,

daha sonra yenə bunu inkar edirlər.

"Böhranda olmağımızdan çox müddət keçib.

Bu dəfə hər şey fərqlidir.

İnternet hər şeyi dəyişir,

ev yatırımları heç vaxt zəifləmir."

Ancaq tənəzzül davam etdikcə

insanlar

artıq qorxmağa başlayır,

sonra hər şeyin yaxşı olduğunu düşünür,

lakin sonra yenə narahatlıq,

ümidsizlik yaranır,

daha sonra isə insanlar

mallarını iş dövründə

olduğu kimi əvvəlki qaydada

satmır, bəlkə də

daha az pul xərcləməyə, artıq pullarını

yığmağa başlayır. Kapitulyasiya...

"Vəziyyət pisdir və bir daha

yaxşılaşmayacaq" deyə düşünürlər,

bunula da ümidsizliyə qapılırlar,

demək olar ki, emosional olaraq

depressiyaya girirlər,

çünki deyirlər ki, uzun müddətdir hər şey

yaxşı idi.

Yaxşı investitorların deyəcəyi kimi,

yatırım üçün yaxşı vaxtdır və ya

yatırım üçün məsləhətli vaxt deyil.

Burada bir az böyümə olsa da,

insanlar düşünür ki,

bu hissləri uzun müddət idi yaşamırdıq,

buna görə də depressiyaya girirlər.

Ancaq böyümə davam etdikcə,

onlar ümidlənməyə, rahatlmağa

başlayırlar. Ən azından

getdikcə pisləşmir deyə düşünürlər

və yenidən nikbin olmağa başlayırlar.

Buna görə də yadda saxlayın ki,

həm biznes, həm də iqtisadi dövrdə

duyğular

əsas rol oynayır.

İqtisadiyyat dərsində

öyrənirik ki, süni olan insan duyğularını

şəkildən bir az kənarlaşdırırıq,

çünki onlar şəklin

ən vacib hissəsi ola bilər.