Làm thế nào các nhà báo của tờ Panama đã tiết lộ vụ rò rỉ lớn nhất lịch sử

Gerard Ryle dẫn đầu đội ngũ quốc tế tiết lộ hồ sơ Panama, 11,5 triệu tài liệu mật rò rỉ từ 40 năm hoạt động của công ty luật Panama Mossack Fonseca, cung cấp một cái nhìn chưa từng có vào phạm vi và phương pháp hoạt động của thế giới bí mật của tài chính nước ngoài. Hãy lắng nghe câu chuyện đằng sau dự án hợp tác báo chí lớn nhất trong lịch sử.

Bạn sẽ làm gì nếu bạn
phải tìm ra thông tin

đằng sau 11.5 triệu tài liệu,

thẩm tra và tìm ra ý nghĩa của chúng?

Đó là một thử thách

mà một nhóm các nhà báo
phải đối mặt cuối năm ngoái.

Một người ẩn danh
tự xưng là John Doe

bằng cách nào đó đã tìm cách sao chép hồ sơ
trong gần 40 năm

của công ty luật
Panama Mossack Fonseca.

Đây là một trong nhiều công ty trên toàn thế giới

chuyên về lĩnh vực lập tài khoản trốn thuế
ở các thiên đường thuế nước ngoài

giống như ở British Virgin Islands,

cho những người giàu và quyền lực,
những người thích giữ bí mật.

John Doe đã tìm cách sao chép từng bảng tính
từ công ty này,

từng hồ sơ khách hàng,

từng email,

từ năm 1977 đến nay.

Nó cho thấy bộ lưu trữ lớn nhất

của thông tin nội bộ vào hệ thống trốn thuế

mà người ta đã từng thấy.

Nhưng nó cũng cho thấy một thử thách khổng lồ
cho báo chí điều tra

Hãy thử nghĩ xem:
11,5 triệu tài liệu,

chứa đựng bí mật của nhiều người
ở hơn 200 quốc gia khác nhau.

Bạn bắt đầu từ đâu
với một nguồn tài liệu lớn như vậy?

Bạn bắt đầu từ đâu để
bắt đầu kể một câu chuyện

có thể ảnh hưởng
đến mọi ngõ ngách của thế giới

và có thể ảnh hường hầu như
đến tất cả mọi người ở mọi ngôn ngữ ,

thỉnh thoảng theo cách mà
họ thậm chí cũng không biết.

John Doe đã đưa thông tin
cho hai nhà báo

ở tờ báo Đức
Süddeutsche Zeitung.

Anh ấy nói rằng mình được thúc đẩy bởi--
và tôi trích dẫn --

"Quy mô của sự bất công
mà các tài liệu có thể tiết lộ."

Nhưng một người đơn độc không thể tìm ra ý nghĩa

của một số lượng lớn thông tin như vậy.

Nên tờ Süddeutsche Zeitung tìm đến

tổ chức của tôi ở Washington, DC,

Hiệp Hội Các Nhà Báo Điều Tra Quốc Tế.

Chúng tôi quyết định làm điều ngược lại

với những gì chúng tôi được dạy
để làm nhà báo:

chia sẻ.

(cười)

Về bản chất, phóng viên điều tra là
những con sói đơn độc.

Chúng tôi quyết liệt bảo vệ
các bí mật của mình,

thỉnh thoảng thậm chí
khỏi các biên tập viên,

bởi chúng tôi biết thời khắc chúng tôi
nói ra câu chuyện chúng tôi có,

họ sẽ muốn câu chuyện đó ngay lập tức.

Thẳng thắn mà nói,

khi bạn có một câu chuyện hay

bạn muốn giữ vinh quang đó cho chính mình.

Nhưng không nghi ngờ gì,
chúng ta đang sống trong một thế giới dần thu hẹp,

và truyền thông phần lớn rất chậm
bắt kịp với điều này.

Vấn đề chúng tôi đưa ra càng ngày càng trở nên
xuyên quốc gia hơn.

Các tập đoàn khổng lồ hoạt động
trên cấp độ toàn cầu.

Cuộc khủng hoảng môi trường
và sức khoẻ mang tính toàn cầu.

Vì vậy, dòng tài chính và khủng hoảng kinh tế
cũng là toàn cầu.

Nên lấy làm lạ rằng báo chí
đã quá muộn

để kể câu chuyện ở quy mô toàn cầu.

Và cũng lấy làm lạ rằng báo chí đã quá chậm

để đánh thức những khả năng
mà công nghệ mang lại,

thay vì sợ hãi chúng.

Lý do các nhà báo sợ hãi công nghệ là:

các tổ chức lớn nhất trong ngành
đang trải qua thời kỳ khó khăn

do con người thay đổi
cách tiêu thụ tin tức.

Các mô hình kinh doanh quảng cáo
nhằm duy trì các tờ báo bị đổ vỡ.

Và điều này đã đưa báo chí
vào cuộc khủng hoảng,

buộc các tổ chức phải
xem xét lại cách họ hoạt động.

Nhưng ở đâu có khủng hoảng,

ở đó cũng có cơ hội.

Thử thách đầu tiên

mà sau này sẽ được biết tới là Hồ sơ Panama

là làm cho các tài liệu dễ tìm kiếm và dễ đọc

Có gần năm triệu email,

hai triệu bản PDF cần được
scan và lập mục lục,

và hàng triệu tài liệu và
các loại giấy tờ khác.

Tất cả chúng đều cần được cất giữ
tại một vị trí an toàn

trên dữ liệu đám mây.

Tiếp theo chúng tôi mời các phóng viên
cùng xem các văn bản.

Tổng cộng, phóng viên từ hơn
100 tổ chức truyền thông

ở 76 quốc gia

từ BBC ở Anh

đến tờ Le Monde ở Pháp

đến tờ Asahi Shimbun từ Nhật Bản.

"Những đôi mắt bản xứ rà soát những cái tên ở bản xứ"
chúng tôi gọi ý tưởng này như thế

người phù hợp nhất để nói cho bạn
chuyện gì quan trọng với Nigeria

còn ai hơn một nhà báo Nigeria?

Ai hiểu biết về Canada
hơn một người Canada?

Chỉ có hai quy tắc cho tất cả
những người được mời tham gia:

chúng tôi đều đồng ý chia sẻ tất cả những gì
chúng tôi tìm thấy với mọi người,

và chúng tôi đồng ý công bố cùng nhau
vào cùng một ngày.

Chúng tôi chọn các đối tác truyền thông
dựa trên sự tin tưởng

đã được xây dựng qua các dự án
hợp tác nhỏ từ trước

và cũng từ các tư liệu
từ các văn bản.

Trong vài tháng sau đó,

tổ chức nhỏ phi lợi nhuận của tôi
với ít hơn 20 người

đã mời được 350 phóng viên
đến từ 25 nhóm ngôn ngữ.

Vụ rò rỉ thông tin lớn nhất lịch sử

đã tạo ra sự hợp tác báo chí
lớn nhất lịch sử:

376 cặp mắt bản địa làm công việc mà
các nhà báo thường không làm,

làm việc vai kề vai,

chia sẻ thông tin,

nhưng không nói cho ai khác,

Để nó trở nên rõ ràng vào thời điểm này

rằng để tạo ra
tiếng vang lớn nhất,

đầu tiên chúng tôi cần
sự im lặng lớn nhất.

Để quản lý dự án trong nhiều tháng

chúng tôi tạo nên một toàn soạn ảo
được bảo mật.

Chúng tôi sử dụng hệ thống giao tiếp
được mã hoá,

và chúng tôi xây dựng một công cụ tìm kiếm
được thiết kế riêng.

Bên trong toà soạn ảo,

các phóng viên có thể
thu thập thông tin quanh các chủ đề

nổi bật lên từ các tài liệu.

Ví dụ, những ai quan tâm
đến kim cương máu hay nghệ thuật

có thể chia sẻ thông tin về việc
làm thế nào để lãnh thổ miễn thuế được dùng

để che giấu sự giao thương cho các nhu cầu đó

Những ai quan tâm đến thể thao
có thể chia sẻ thông tin

về việc các ngôi sao thể thao nổi tiếng
đưa bản quyền hình ảnh của họ

đến các công ty ở nước ngoài

và như thế có thể tránh thuế

ở các nước nơi họ tiến hành giao thương.

Nhưng có lẽ điều thú vị nhất

là con số các nhà lãnh đạo
và các chính trị gia của thế giới

có mặt trong các tài liệu --

những người như Petro Poroshenko ở Ukraine,

cộng sự gần gũi với Vladimir Putin ở Nga

và thủ tướng Anh David Cameron,

thông qua người cha quá cố của ông,Ian Cameron.

Chôn sâu trong các tài liệu
là các tổ chức nước ngoài bí mật,

như Wintris Inc.,

một công ty ở quần đảo British Virgin

mà thực ra thuộc về
Thủ tướng đương nhiệm Iceland.

Tôi muốn đề cập tới Johannes Kristjansson,

một phóng viên Iceland
đã được chúng tôi mời tham gia dự án,

như một người đàn ông
cô độc nhất trên thế giới.

Trong chín tháng, ông từ chối nhận tiền
để làm công việc này

và sống bằng thu nhập của vợ mình.

Ông dán giấy
lên các cửa sổ nhà mình

để tránh những con mắt tò mò
trong suốt mùa đông dài ở Iceland.

Và khi ông không thể thanh minh
cho nhiều lần vắng mặt của mình,

bởi anh đã làm việc đến đỏ mắt,

đêm này qua đêm khác,

tháng này qua tháng khác.

Trong suốt thời gian đó,
anh ấy ngồi trên lượng thông tin

có thể hạ bệ
nhà lãnh đạo của đất nước mình.

Giờ đây, khi bạn là một phóng viên điều tra
và bạn có một khám phá tuyệt vời,

như Thủ tướng nước bạn có thể liên quan
đến một công ty nước ngoài bí mật

và công ty đó có lãi suất tài chính
trong các ngân hàng Iceland --

vấn đề chính mà nhờ đó ông ta được bầu--

bản năng của bạn là muốn hét lên thật to.

Thay vào đó, là một trong số ít
những người anh ấy có thể chia sẻ,

Johannes và tôi chia sẻ
một sự hài hước cay đắng

"Wintris đang tới đó,"
anh ấy thường nói như thế.

(Cười)

(Vỗ tay)

Chúng tôi là những fan bự của "Game of Thrones."

Khi những phóng viên như Johannes
muốn hét lên,

họ hét lên trong toà soạn ảo,

và họ biến tiếng hét đó thành những câu chuyện

bằng cách chuyển những tài liệu đó
thành hồ sơ vụ án

đăng ký công ty trốn thuế chính thức,

và cuối cùng bằng cách đặt câu hỏi
cho những người mà chúng tôi định gọi tên

Hồ sơ Panama thực sự cho phép
các phóng viên nhìn thấy thế giới

qua một lăng kính khác với mọi người.

Trong khi chúng tôi nghiên cứu các câu chuyện,

không liên quan đến mình,

một vụ bê bối chính trị lớn
xảy ra ở Brazil.

Một nhà lãnh đạo mới được bầu lên ở Argentina.

FBI bắt đầu truy tố các quan chức ở FIFA,

tổ chức kiếm soát giới bóng đá chuyên nghiệp.

Hồ sơ Panama thực sự có các thông tin độc nhất

cho từng sự kiện xảy ra.

Cho nên bạn có thể tưởng tượng ra
áp lực và những kịch tính

có thể đã huỷ hoại những gì
chúng tôi đang cố gắng làm.

Bất kỳ ai trong số các nhà báo này,

họ cũng có thể đã phá vỡ hiệp ước.

Nhưng không ai làm thế.

Và vào ngày 3 tháng 4 năm nay,

vào đúng 8h tối giờ Đức,

chúng tôi đồng thời công bố ở 76 quốc gia.

(Vỗ tay)

Hồ sơ Panama nhanh chóng trở thành
một trong những câu chuyện lớn nhất của năm.

Đây là cảnh ở Iceland
một ngày sau khi chúng tôi công bố.

Đó là cuộc biểu tình đầu tiên
trong số nhiều cuộc biểu tình

Thủ tướng Iceland đã phải từ chức.

Đó là vụ từ chức đầu tiên
trong nhiều vụ từ chức khác

Chúng tôi phát hiện ra
nhiều người nổi tiếng, như Lionel Messi,

cầu thủ bóng đá nổi tiếng nhất thế giới.

Và đã có một số hậu quả không lường.

Những thành viên tình nghi
của một tổ chức ma tuý Mexico bị bắt

sau khi chúng tôi công bố thông tin
về nơi ẩn náu của chúng.

Chúng đã sử dụng địa chỉ

để đăng ký một công ty nước ngoài.

(Cười)

Có một sự châm biếm
trong những việc chúng tôi có thể làm.

Công nghệ -- mạng Internet --
đã phá vỡ mô hình kinh doanh báo chí

lại cho phép chúng tôi tái tạo lại chính nền báo chí

Và sự năng động này đang tạo ra

sự minh bạch và tác động chưa từng có

Chúng tôi cho thấy làm thế nào mà
một nhóm các nhà báo có thể ảnh hưởng đến sự thay đổi thế giới

bằng cách áp dụng phương pháp mới
và kỹ năng báo chí cũ

vào số lượng lớn các thông tin bị rò rỉ.

Chúng tôi đưa tất cả các bối cảnh quan trọng
quanh những gì John Doe cung cấp.

Và bằng cách chia sẻ tài nguyên,

chúng tôi có thể đào sâu --

sâu hơn và xa hơn những gì
hầu hết các tổ chức truyền thông cho phép lúc này,

vì các vấn đề tài chính.

Giờ đây, nó là một nguy cơ lớn,

và nó có thể không hiệu quả cho tất cả các câu chuyện,

nhưng chúng tôi cho thấy với hồ sơ Panama

bạn có thể viết về bất kỳ quốc gia nào
hầu như từ bất cứ đâu,

và sau đó chọn chiến trường
để bảo vệ công việc của bạn.

Hãy thử tìm một toà án

có thể chặn việc kể câu chuyện
từ 76 nước khác nhau.

Hãy thử dừng việc không thể dừng.

Không lâu sau khi chúng tôi công bố,
tôi nhận được tin nhắn gồm 3 chữ từ Johannes:

"Wintris đến rồi."

(Cười)

Nó đã đến, và có lẽ mở ra
một kỷ nguyên mới cho báo chí.

Xin cảm ơn.

(Vỗ tay)

Bruno Giussani: Gerard, cảm ơn anh.

Tôi đoán anh sẽ gửi tràng pháo tay này
đến 350 nhà báo

những người đã làm việc cùng anh, đúng không?

Vâng, một số câu hỏi tôi muốn hỏi anh.

Câu hỏi thứ nhất,

anh đã làm việc trong bí mật
trong vòng hơn một năm

với 350 đồng nghiệp từ khắp thế giới --

có giây phút nào anh nghĩ rằng

sự rò rỉ có thể xảy ra,

sự hợp tác này có thể bị phá vỡ

bởi ai đó đăng một bài báo?

Hoặc ai đó không ở trong nhóm
đăng thông tin

mà họ biết được?

Gerard Ryle: chúng tôi có một loạt các khủng hoảng,

cả chuyện khi một số vụ lớn
xảy ra trên thế giới,

các nhà báo từ những nước đó
muốn xuất bản ngay lập tức.

Chúng tôi phải giúp họ bình tĩnh lại.

Khủng hoảng lớn nhất chúng tôi trải qua
là khoảng một tuần trước khi công bố

Chúng tôi gửi một loạt các câu hỏi
đến các cộng sự của Vladimir Putin,

nhưng thay vì trả lời,

Điện Kremlin lại tổ chức họp báo và tố cáo chúng tôi

và tố cáo toàn bộ sự việc như là,
tôi đoán, một âm mưu của phương Tây.

Vào thời điểm đó, Putin nghĩ là
nó chỉ nhắm vào ông ta.

Và, đương nhiên, rất nhiều biên tập viên
trên toàn thế giới

rất lo lắng về điều này.

Họ nghĩ câu chuyện sắp bị lộ.

Bạn có thể tưởng tượng lượng thời gian
họ bỏ ra,

lượng tài nguyên, tiền bạc bỏ ra.

Nên tôi đã phải dành tuần cuối cùng
giúp mọi người bình tĩnh lại,

giống như một vị tướng,
khi bạn đang phải kìm quân:

"Bình tĩnh, giữ bình tĩnh."

Và cuối cùng, mọi người đã làm được.

BG: Và vài tuần sau đó,

anh đã công bố rất nhiều tài liệu
cùng một cơ sở dữ liệu mở

cho tất cả mọi người có thể tìm kiếm
thông qua từ khoá.

GR: Chúng tôi rất tin rằng

các thông tin cơ bản
về các thiên đường trốn thuế

đều cần được công khai.

Giờ đây, chúng tôi không xuất bản
các tài liệu mật

của các nhà báo chúng tôi đang làm việc cùng.

Nhưng những thông tin cơ bản như
tên của một người,

công ty ở nước ngoài của họ là gì,
và tên của công ty đó,

tất cả đều có sẵn trên mạng.

Thực tế là, nguồn dữ liệu lớn nhất
cơ bản là có ngoài kia.

BG: Gerard, cảm ơn vì công việc anh đã làm.

GR: Xin cảm ơn.

(Vỗ tay)