पनामा प्रकरणातील सत्य पत्रकारांनी कसे उजेडात आणले

गेराल्ड राइल यांनी 350HUN आधी जगभरातील प[अत्र्कारांचे नेतृत्व करून पनामा प्रकरणातील घोटाळा उजेडात आणला चाळीस वर्षातील ११.५ दशलक्ष कागदपत्रे एक कोटी इमेल जे पनामा स्थित एका कायदेशीर`कायदा कंपनीचे होते व ज्यात देशाबर कर चुकवून गुंतवणूक करणाऱ्यांची माहिती होती हि पत्रकारितेची अनोखी कहाणी आहे

तुम्ही काय कराल जेव्हा तुम्हाला
१ कोटी १५ लाख कागदातून

मिळणारी माहिती शोधायची असते.

तिची सत्यता पडताळून पाहयची असते

हे एक मोठे आव्हान होते.

जे गेल्या वर्षी
पत्रकारांच्या एका समूहाने स्वीकारले

स्वतःला ज्होन डो म्हणनाऱ्या एकाने

४० वर्षापूर्वीची कागदपत्रे
मिळवून त्यांच्या प्रती बनविल्या.

मोझाक फोन्सेका स्थित पनामाच्या कायदे
कंपनीच्या कागदपत्रांच्या मालकीच्या

जगातील अनेक कंपन्यांपैकी ती एक आहे.

जी काहीना खाते उघडून देते
देशाबाहेर कर चुकवून संपत्ती गुंतविण्यास

जसे ब्रिटीश वर्जिन आयर्लंड

श्रीमंत व सत्ताधीश जे गुप्तपणे आपले खाते
बनवितात

या कंपनीतील प्रत्येक खात्याची माहिती
जोहन डोने मिळविली

प्रत्येकाची फाईल,

प्रत्येकाचे इ मेल,

अगदी १९७७ पासून आजपावतो.

हि खूपच मोठी
हस्तगत केलेली माहिती आहे.

कर चुकविगेरीची
गोपनीय अंतर्गत माहिती

जी कोणालाही माहित नव्हती.

पत्रकारांसमोर हे मोठे आव्हान होते.

जरा विचार करा ११.५ दशलक्ष कागदपत्रे.

२०० देशातील लोकांची गुप्त माहिती.

यासाठी कोठून सुरवात करायची?

कोठे माहिती सांगण्यास सुरवात करायची.

जीचे शेपूट जगभर आहे.

ज्याचा परिणाम कोणत्याही
व्यक्तीवर व भाषेवर होईल.

तो कसा होईल नाही सांगता येणार.

जोन डो ने हि माहिती दोन पत्रकारांना दिली.

जर्मन वृत्तपत्र सुथडोईशे झेईतुंगमध्ये.

तो म्हणाला मला प्रेरणा मिळाली

हि कागदपत्रे जो मोठा अन्याय दाखवीत
ती उघड करण्याची.

हे एकाजानाचे काम नव्हते.

कारण माहिती अफाट होती.

सुथडोईशे झेईतुंग वृत्तपत्राने

माझ्या व वाशिंग्टन कार्यालयात
संपर्क केला.

जी पत्रकारांची आतरराष्ट्रीय संघटना होती.

आम्हाला अगदी उलट करावयाचे होते.

जे पत्रकार म्हणून करू नये
असे आम्हास शिकविले होते

(वृत्ताची)भागीदारी करणे

(हशा)

स्वभावतः शोधक पत्रकार हा
लांडग्या सारखा असतो.

आम्ही आमच्या जवळील गुपिते काहीवेळा

संपाद्कानाही सागत नाही.

कारण आम्ही त्यांना सांगतो त्यावेळी

ते सर्वच माहिती विचारतात.

खरे तर,
तुमच्याजवळ जेव्हा

एखादी चांगली बातमी असते

तुम्हाला ती आपल्याजवळच ठेवावीशी वाटते.

निसंदेह आपण छोट्या झालेल्या
जगात राहत आहोत.

माध्यमे आपल्याला जागे करण्यास मंद आहेत

आमच्या जवळील माहिती
अनेक देशांशी निगडीत होती

एक महाकाय संस्था जागतिक पातळीवर
कार्यरत होती

आरोग्य व पर्यावरण या जागतिक समस्या आहेत.

तसेच आहे आर्थिक समस्या व पैशांचा ओघ.

या समस्यांपुढे पत्रकारिता कमी कार्यरत आहे.

जगभर बातम्याच प्रसार करण्यास

इतकी ती मंद आहे कि

तंत्रज्ञानही तिला जागे करू शकत नाही.

तंत्रज्ञानाला भिण्यापेक्षा

पत्रकारांना तंत्रज्ञानाची भीती वाटते कारण

वृत्त्सास्थानाब फार संक्रमण काळातून
जावे लागत आहे.

लोकांना असलेली वृत्ताची भूक एक कारण आहे.

जाहिराती मुळेही वृतास मर्यादा आली आहे.

हे पत्रकारिता समोर संकट आले आहे.

या सर्व आस्थापनांनी आपल्या कार्याची
समीक्षा केली पाहिजे.

पण जेथे आव्हान आहे

तेथे संधीही आहे.

पहिले आव्हान उभे ठाकले ते

पनामा पेपर्सचे प्रकरण.

आव्हान होते हि कागदपत्रे वाचणे, शोधणे
सत्यापित करणे

यात आहेत पाच कोटी ई मेल.

दोन कोटी pdf कागदपत्रे
स्कॅन करण्याचे काम,

आणखी लक्षावधी कागदपत्रे

जी सुरक्षित ठेवायची आहेत.

क्लाऊडमध्ये.

हि कागदपत्रे पाहण्यास आम्ही

जगभरातील १०० वृत्तसंस्थेतील
पत्रकारांना बोलाविले.

७६ देशातील

ब्रिटन मधील बी.बी.सी

फ्रान्समधील ले मोंडे

जपान मधील असाई शिम्बून.

या मागे विचार होता की आपल्या देशातील
माणसांवर त्यांचीच माणसे नजर ठेवतील.

नायजेरिया साठी कोण महत्वाचा आहे ते
तेच चांगले सांगू शकतात.

त्यासाठी नायजेरियन पत्रकार योग्य

कॅनडा साठी त्यांच्याच
देशातील पत्रकार योग्य होता.

आमंत्रितांसाठी दोन नियम होते.

आम्ही ठरविले एकमेकांना
मिळत असलेली माहिती द्यायची.

आणि आम्ही ठरविले ते सर्व
एकाच दिवशी प्रसिद्ध करावयाचे.

आम्ही आमच्या विश्वासाची माध्यमे
यासाठी निवडली.

जी लहानसहान सहकार्यातून उभी राहिली.

आणि जी या प्रकरणातून नेतृत्वासाठी
उभी राहिली.

पुढील काही महिन्याच्या काळात.

माझी नफेखोरी न करणारी संघटना जी २० जणांची

ती सलग्न झाली २५ भाषेतील
३५०हुन अधिक वार्ताहरांशी.

जगातील सर्वात मोठे घबाड
जगासमोर आणण्यास.

जगातील पत्रकारांचे हे एवढे मोठे सहकार्य
प्रथमच घडत होते.

हे ३७६ पत्रकार आपल्या देशातील लोकांवर
नजर ठेवून होते हे प्रथमच घडत होते.

खांद्याला खांदा लावून काम केले.

माहितीची भागीदारी करून.

पण गुप्तपणे इतरांना न सांगता.

आम्हाला माहित होते

सर्व जगभर मोठा आवाज उठविण्यासाठी

आम्हालाही मोठीच
शांतता पाळणे आवश्यक होते.

हे कार्य अनेक महिने सुरळीत
चालण्यासाठी हे गरजेचे होते.

आम्ही एक आभासी वृत्तकक्ष बनविला.

गुप्त कोड असलेली
संपर्क यंत्रणा तयार केली.

आम्ही त्याकरिता एक सर्च इंजिन बनविले.

त्या आभासी वृत्त कक्षात.

तेथे सर्व वार्ताहर गोळा होत.

या प्रकरणातील कागदपत्रांचा मागोवा घेत.

जे हिरे शोधत किवा कला वस्तू

ते सांगत देशाबाहेर कशी संपती जाते.

आपले उद्योग या दोन्ही बाबतीत लपविण्यास

ज्यांना खेळात रस होता ते ती माहिती देत.

प्रसिध्य खेळाडू आपली प्रतिष्ठा जपत
आपला पैसा

अन्य कंपनीत कसा गुंतवीत.

कर चुकविण्यासाठी.

आपल्या देशातील उद्योगावरील कर चुकवीत.

यात खळबळ जनक गोष्ट आहे

जागतिक स्तरावरील नेते व राजकारणी

यांची पोल या या प्रकरणाने उघड झाली.

उदा युक्रेन मधील पेट्रो पेरोशेंको

जो व्लादिमिर पुतीनचा सहकारी आहे.

ब्रिटीश पंतप्रधान डेव्हिड कामरोन
जो अडकला आहे

त्याच्या मृत्वादी वडिलांमुळे इयान कामरोन

काही देशाबाहेरील गुप्त संस्था आहेत

विन्त्रीस इंक.

जी ब्रिटीश वर्जिन बेटातील कंपनी आहे.

जी कार्यरत आईसलंड पंतप्रधानाची आहे.

जोहान्स क्रीष्टीजान्सन
बद्दल सांगू इच्छितो.

आम्ही आईस लंड मधील
पत्रकारास बोलाविले होते.

जो एकाकी होता सर्वात

नौ महिने तो पगारापासून दुरावला

आपल्या प-अत्नीच्या मिळकतीवर
उपजीविका केली

घरातील खिडक्यांना त्याने डांबर फासले

आईस लंड मधील हिवाळ्यात
स्वतःला अज्ञात ठेवण्यास.

आपल्या गैरहजेरीचे कारणे लवकरच संपली

डोळ्यात रक्त येईस्तो

रात्रभर जागून त्यने काम पूर्ण केले

अनेक महिने हे काम केले.

ज्या माहितीवर त्याने काम केले

त्यामुळे त्याच्या देशातील नेता
सत्तेवरून खाली आला.

शोध पत्रकार म्हणून जेव्हा तुम्ही
अनोखे काम करता

जसे पंतप्रधान देशाबाहेरील कंपनीशी
गुंतवणूक करीत आहे.

जिचा देशातील बँकांना हि रस आहे.

आणि ज्यामुद्द्यावर निवडणूक जिंकला

हे उघड करण्यासाठी तुमची आंतरिक
प्रबळ इच्छा पाहिजे.

असे करण्यास क्वचितच एखादा धजावेल

आम्ही विनोद करीत असू

तो म्हणायचा "हिवाळा येतोय"

(हशा)

(टाळ्या)

आम्हाला गेम्स ऑफ थ्रोन आवडायचा

जीहंस सारख्या पत्रकारास
जेव्हा काही सांगायचे असे

ते याची चर्चा आभासी कशात करीत.

त्यावरून ते बातमी तयार करीत.

त्यासाठी ते बाहेर पडून
कोर्टाची कागदपत्रे पाहत

कंपन्यांची रजिस्टर तपासीत.

साश्यीताना प्रश्न करीत.

पनामा घोटाळ्याने पत्रकारांना
जागतिक दृष्टी मिळाली

प्रत्येकाच्या चष्म्यातून पाहणे शिकले

आम्ही याचा शोध घेत असता

आमच्याशी निगडीत नसलेली

ब्राझील मधील लाच प्रकरण माहित पडले

अर्जेन्तिनात नव्या नेत्याची निवड झाली

फिफा च्या अधिकार्यांची
एफ बी आय ने चोकशी आरंभली

फिफा जी व्यवसायिक संस्था होती फुटबॉलची

पनामा राकारणाने एकप्रकारची
मर्मदृष्टी मिळाली

आम्हा प्रत्येकास

आम्हास अहंकार दबाब
यांना तोंड द्यावे लागले.

त्यात आमचा सत्यानाशही झाला असता

जर आमच्यापैकी कोण वार्ताहराने

गोपनीयतेच्या कराराचा भंग केला असता

कोणीही तसे केले नाही.

या वर्षाच्या ३ एप्रिलला

जर्मन वेळेनुसार रात्री ८ वाजता

आम्ही जगापुढे हे प्रकरण
एकाच वेळी प्रसिद्ध केल्के

(टाळ्या)

लवकरच हे प्रकरण या वर्षातील
सर्वात मोठे प्रकरण मानले गेले.

हे प्रसिद्ध केल्यानंतर दुसऱ्या दिवशी

आईसलंड मधील l हे दृश्य.

आईस लंडच्या पंतप्रधानाला
राजीनामा द्यावा लागला.

हा पहिला राजीनामा होता त्यानंतर अनेकांनी
राजीनामे दिले.

लिओनेल मेसी सारख्या पर्सिध व्यक्तीवर
आम्ही लक्ष केंद्रित केले.

जगातील सर्वात लोकप्रिय फुटबाल खेळाडू

काही परिणामांची
आम्हाला पूर्व कल्पना नव्हती

मेक्सिकोच्या ड्रग कंपनीचे प्रवर्तक
तुरुंगात गेले

जेव्हा आम्ही त्यंनी
लपविलेल्या गोष्टी उजेडात आणल्या

त्यांनी आपला खरा पत्ता वापरला होता

बाहेर देशात कंपनी नोंदविण्यासाठी

(हशा)

हा दुर्दैविलास आहे आम्ही हे करू शकलो

इंटरनेट तंत्रज्ञानाने
ज्याने या व्यवसायाचा काना मोडला

आमी आम्हा पाय्त्र्काराना एक वेगळाच
अनुभव दिला.

यामुळे निर्माण झाली

पारदर्शिकातेची उच्च पातळी व परिणाम

आम्ही दाखवून दिले पत्रकारांचा एक गट
जग कसे बदलू शकतो.

नव्या कल्पना पद्धती
व काही जुन्या पद्धती स्वीकारून

आम्ही हि अफाट गुप्त माहिती उजेडात आणली.

झोन डो ने आम्हाला जे दिले होते
त्यासाठी आम्ही संदर्भ पुरावे शोधले.

आम्ही माहिती एकमेकांना दिली.

आम्ही खोलवर खणात गेलो

जे आजची माध्यमे करण्यास धजावणार नाहीत

आर्थिक कारणांनी.

हे करण्यात मोठा धोका होता

प्रत्येक वृतासाठी यश मिळणार नव्हते.

पण आम्ही दाखवून दिले
जगाच्या कोणत्याही भागातून

कोणत्याही देशातील
गैव्य्वहार उजेडात आणू शकतो

तुमचे लढाईचे क्षेत्र तुम्ही निवडू शकता
त्म्हला सुरक्षित ठेवून.

कोर्टाची अनुमती घ्या

ज्यामुळे हि माहिती अन्य ७६ देशात
प्रसारित करता येणार नाही

आगंतुक काही घडणार नाही
याची काळजी घ्या

हे प्रसारित झाल्यावर
मला तीन ओळीचा संदेश आला

"हिवाळा येत आहे."

(हशा)

आणि तो आला नवे वृत्त घेऊन

आभारी आहे.

(टाळ्या)

ब्रुनो : आभार गेराल्ड

या टाळ्या आहेत ३५० पत्रकारांसाठी

ज्यांनी तुमच्याबरोबर काम केले.

मला काही प्रश्न विचारायचे आहेत

पहिला,

अनेक वर्षापासून तुम्ही
गुप्ततेने काम करीत आहात

३५० जगभरातील सहकारी बरोबर घेऊन

कधी तुम्हाला वाटले

हि गुप्त बाहेर पडेल

एखाद्या सहकार्य करणाऱ्या करवी

एखादी बातमी प्रसिद्ध करून

किवा गटात नसलेल्या एखाद्याकडून

हे बाहेर पडेल

जेराल्ड :आमच्यावर अनेक सकटे आलीत

जेव्हा जगात काही वेगळे घडत होते.

काही देशातील वर्तःराना
हे प्रसिद्ध करण्याची घाई झाली

त्यांना आम्ही शांत केले.

मोठे सक्त आले हे प्रसिद्ध करण्याच्या
एक आठवडा आधी.

आम्ही व्लादिमिर पुतीन यांना
अनेक प्रश्न पाठविले

पण त्यस उत्तर देण्याऐवजी

क्रेम्लोन्ने पत्रकार परिषद घेऊन
आम्हाला लाथाडले

त्यांनी यास पश्चिम राष्ट्रांचा
कट असल्याची हाकाटी केली.

पुतीनला कळले हे आपल्याबद्दल आहे

अर्थातच ,अनेक सपादक

बैचैन झाले.

त्यांना वाटले बातमी फुटत आहे.

विचार करा त्यांनी घेतलेल्या मेहनतीचा

खर्च केलेल्या पैशाचा
व माहितीच्या स्त्रोताचा

मी शेवटचा आठवडा त्या सर्वांचे
सांत्वन करण्यात घालविला

एखाद्या जनरल प्रमाणे जो
सैन्याचे नेतृत्व करतो.

"शांत राहा."

आणि त्यांनी हे पाळले

BG : काही आठवड्यापूर्वी तुम्ही

अनेक कागदपत्रे व माहिती उघड केली

जी प्रतेक जन शोधू शके

GR : आमचा विश्वास होता

देशाबाहेरील कर चुकवून नेलेली संपती

सार्वजनिक व्हावी

आम्ही आमच्या बरोबर काम करणाऱ्या

पत्रकारांची माहिती दिली नाही

पण अशांची नवे दिली

ज्यांनी देशाबाहेर संपती नेली आहे

ती इंटरनेटवर उपलब्ध आहे

सर्वात मोठी माहितीही उघड झाली आहे .

BG: या कामाबद्दल आभार

GR:आभार

(टाळ्या)