Itay Talgam: Stjórnun að hætti hinna þekktu hljómsveitarstjóra

Hljómsveitarstjóri þarf að horfast í augu við stærstu forystuáskorunina: Að ná fram fullkomnum samhljóm, án þess að segja eitt einasta orð. Í þessu heillandi erindi sýnir Itay Talgam mismunandi stílbrigði sex mikilla hljómsveitarstjóra 20. aldarinnar og dregur fram mikilvæg atriði fyrir hvaða leiðtoga sem er.

Hin töfrandi stund hljómsveitarstjórnunar.

Þú stígur á svið. Hljómsveitin situr.

Og þau eru að hita upp og svona.

Og ég stíg upp á stjórnandapallinn.

Litlu skrifstofu hljómsveitarstjórans.

Eða frekar opnu rými með skilveggjum.

Með fullt af plássi.

Og frammi fyrir öllum þessum hávaða,

gerirðu örlitla bendingu.

Eins og þetta. Ekki of hátíðlegt: þetta.

Og skyndilega, út úr óreiðunni, skipulag.

Hávaði verður að tónlist.

Þetta er frábært. Og það er svo freistandi

að halda að þetta snúist allt um mig.

(Hlátur)

Allt þetta frábæra fólk, snillingar,

þau mynda hljóð; þarfnast mín til þess.

Eða þannig. Ef það væri svoleiðis

myndi ég bara hlífa ykkur fyrir erindinu,

og kenna ykkur bendinguna.

Svo að þið gætuð farið út í heiminn

og gert þetta með hverjum og hvar sem er,

náð fullkomnum samhljóm. Það virkar ekki.

Skoðum fyrstu stikluna. Ég vona

að ykkur það gott dæmi um samhljóm.

Svo getum við rætt hvernig það kemur til.

(Tónlist)

Var þetta fallegt?

Þannig að þetta var vel heppnað.

Hverjum má þakka velgengnina?

Ég meina, augljóslega hljóðfæraleikurunum

sem léku fallega,

-Fílharmóníusveit Vínarborgar.

Oft líta þau vart á stjórnandann.

Já, svo eru það klappandi aðdáendurnir

sem taka í raun þátt í tónlistinni. í Vín

truflar fólk tónlistina. yfirleitt ekki

Þetta er næst austurlensku magadansatriði

sem hægt er að komast í Vín.

(hlátur)

Ólíkt Ísrael
þar eru áheyrendur síhóstandi

Píanóleikarinn Arthur Rubinstein sagði oft

að "Víðast hvar fer kvefað fólk til læknis

Í Tel Aviv kemur það á tónleikana mína."

(Hlátur)

Það er einhvers konar hefð.

En Vínarborgarbúar gera það ekki.

Þeir gera undantekningu til að taka þátt,

þátt í hljómsveitinni, sem er frábært.

Vitiði, áheyrendur eins og þið

búa til viðburðinn.

En hvað með stjórnandann? Hvað má segja

að hljómsveitarstjórinn geri í raun?

Hann var glaður.

Og ég sýni þetta oft framkvæmdarstjórum.

Fólk verður pirrað.

"Þú ert í vinnunni.
Hví ertu svo glaður?"

Eitthvað er bogið þarna, ekki satt?
En hann dreifir gleði.

Og ég held að það mikilvægasta
sé gleðin.

Hún kemur ekki bara frá

hans eigin sögu og ást á tónlist.

Gleðin snýst um að leyfa sögum annarra

að heyrast samtímis.

Það er saga hljómsveitarinnar sem faghóps.

Saga áheyrendanna sem samfélags. Já.

Saga einstaklinganna,

bæði í hljómsveitinni og í salnum.

Og svo allar hinar ósýnilegu sögurnar.

Fólkið sem byggði fallegu tónleikahöllina.

Fólk sem smíðaði Stradivariusa,
Amatifiðlur og öll hin hljóðfærin

Og allar þessar sögur heyrast samtímis.

Þetta er raunverulega tónleikaupplifunin.

Það er ástæðan til að fara út, ekki satt?

Og ekki allir stjórnendur gera bara þetta.

Sjáum annan frábæran hljómsveitarstjóra,

Riccardo Muti, takk.

(Tónlist)

Já, þetta var mjög stutt, en gátuð þið séð

að þetta var allt öðruvísi, ekki satt?

Hann er frábær.
Svo skipandi, er það ekki?

Svo skýr. Kannski aðeins of.

Gerum smá tilraun. Getið þið
verið hljómsveitin mín augnablik?

Viljið þið syngja fyrsta tón Don Giovanni?

Þið syngið "Aaaa"
ég stöðva ykkur svo.

Allt í lagi? Tilbúin?

Salur: ♫ Aaaaa... ♫

Koma svo, með mér. Ef þið syngið án mín

finnst mér ég enn óþarfari en áðan.

Þannig að bíðið eftir stjórnandanum, takk.

Fylgist með. "Aaaa," ég stöðva ykkur.
Svona nú.

Salur: ♫ Aaaa... ♫

(Hlátur)

Við þurfum aðeins að ræða saman á eftir.

(Hlátur)

En... -Það er opin staða fyrir...-

En -(Hlátur)

þið sáuð að það má stöðva hljómsveit
með einum fingri.

Hvgerir Riccardo Muti?
Eitthvað svona ...

(Hlátur)

Og svo - einhvernveginn - (Hlátur)

Svo ekki aðeins skipunin er greinileg,

heldur líka viðurlögin;
hvað ef þú gerir ekki eins og ég segi.

(Hlátur)

Þannig, virkar þetta? Já, þetta virkar

upp að vissu marki.

Þegar Muti er spurður
Hví stjórnarðu svona?

Svarar hann: "Ég er ábyrgur."

Ábyrgur fyrir honum.

Nei, ekki Hann.
Heldur Mozart,

sem situr - (Hlátur) -
í þriðja sæti frá miðju.

(Hlátur)

Svo bætir hann við: "Ef ég-

(Klappað)

-Ef ég er ábyrgur fyrir Mozart,

verður þetta eina sagan sem er sögð.

Mozart eins og ég, Riccardo Muti,
skil hann."

Og vitið þið hvað varð um Muti?

Fyrir 3 árum fékk hann svohljóðandi bréf

frá öllum 700 starfskröftum La Scala,

tónlistarfólkinu:
"Þú ert góður stjórnandi.

Við viljum ekki vinna með þér.
Vinsamlegast segðu upp."

(Hlátur)

"Af hverju?
Því þú leyfir okkur ekki að þroskast.

Þú notar okkur sem hljóðfæri, ekki félaga.

Og unun okkar af tónlist,
o.s.frv...."

Svo hann varð að segja upp.

Gott, ekki satt?
(Hlátur)

Hann er ágætis náungi. Mjög fínn.

Er hægt að komast af með minni stýringu

eða annars konar stýringu?

Sjáum næsta stjórnanda, Richard Strauss.

(Tónlist)

Þið haldið sjálfsagt að ég sé á móti honum
vegna aldurs hans.

Það er ekki satt. Þegar hann var ungur,

um þrítugt, skrifaði hann:

"Tíu boðorð hljómsveitarstjórans."

Fyrsta var: Ef þú svitnar í lok tónleika

hefurðu gert eitthvað vitlaust.

Það var fyrsta.
Fjórða er enn betra:

"Horfðu aldrei á básúnuleikarana."

Það hvetur þá bara áfram.

(Hlátur)

Þannig að málið er bara að láta þetta

gerast af sjálfu sér.

Ekki skipta þér af.

En hvernig gerist það? Sáuð þið hann

fletta síðunum í nótnaheftinu?

Nú, annað hvort er hann elliær

og man ekki eigin verk,
því að hann samdi þessa tónlist,

eða hann er að senda sterk skilaboð
til þeirra um að:

"Svona nú, spilið eftir bókinni.

Þetta snýst ekki um mína sögu, eða ykkar.

Heldur um að flytja tónlistina
eins og hún er skrifuð

-ekki um að túlka."

Túlkun er hin sanna saga flytjandans.

Nei, hann vill það ekki.
Það er annars konar stýring.

Sjáum annan súperstjórnanda.

Þýskur ofurstjórnandi,
Herber von Karajan, takk.

(Tónlist)

Hvað var öðruvísi? Sáuð þið augun? Lokuð.

Sáuð þið hendurnar?

Sáuð þið svona bendingu?
Leyfið mér að stjórna ykkur, tvisvar.

Eins og Muti, þið: (Klappar) - einu sinni.

Svo eins og Karajan. Sjáum hvað gerist?

Eins og Muti. Tilbúin? Af því að Muti...

(Hlátur) Allt í lagi? Tilbúin? Svona.

Salur: (Klappar).

Hmm... Aftur.

Salur: (Klappar)

Gott. Eins og Karajan,
fyrst þið eruð æfð.

Leyfið mér að einbeita mér, loka augunum.

Salur: (Klappar) (Hlátur)

Afhverju voruð þið ekki samtaka? (Hlátur)

Því þið vissuð ekki hvenær átti að spila.

Ég get sagt ykkur að
Berlínar Fílharmónían

veit ekki einu sinni hvenær á að spila.

(Hlátur)

Ég skal segja hvernig þau fara að.

Án kaldhæðni.
Þetta er þýsk hljómsveit?

Þau horfa á Karajan og svo á hvert annað.

(Hlátur)

"Skiljið þið hvað hann er að biðja um?"

Og að því loknu horfa þau

virkilega á hvert annað
og leiðararnir

leiða alla heildina saman.

Og þegar Karajan er spurður um þetta

svarar hann í alvöru: "Já, mesti skaðinn

sem ég get gert hljómsveitinni minni

er að gefa þeim skýr skilaboð.

Því það myndi

hindra sveitina í að hlusta á hvert annað

sem að er nauðsynlegt fyrir hljómsveit."

Það er frábært. Hvað með augun?

Af hverju eru augun lokuð?

Það er góð saga um Karajan
að stjórna í London.

Hann gefur flautuleikaranum svona merki.

Og kauði veit ekkert
hvað hann á að gera. (Hlátur)

"Meistari, með virðingu,
hvenær á ég að byrja?"

Hverju haldið þið að Karajan hafi svarað?
Hvenær á ég að byrja?

Ójá, hann svarar:
"Þegar þú afberð það ekki lengur."

(Hlátur)

Sem þýðir að þú hefur ekkert vald
til að breyta neinu.

Þetta er mín tónlist. Hún er bara til
í höfði Karajans.

Þú verður að giska hvað ég hugsa.
Svo þú ert undir miklu álagi.

Af því að ég gef þér engar leiðbeiningar

og samt verður þú að lesa hugsannir mínar.

Svo þetta er öðrvísi, mjög andleg en samt

mjög ströng stjórnun.

Auðvitað má gera annað.
Förum til baka.

Til fyrsta stjórnandans sem við sáum:

Carlos Kleiber.
Næstu stiklu takk.

(Tónlist)

(Hlátur) -Já.

Þetta er öðruvísi.
En er þetta ekki sams konar stjórnun?

Nei, því hann segir þeim ekki
hvað þau eiga að gera.

Þegar hann gerir þetta, þá er það ekki:

"Takið Stradívaríus-fiðluna ykkar
eins og Jimi Hendrix

og berjið í gólfið."
Þetta er ekki þannig.

"Þetta er hreyfing tónlistarinnar.

Ég er að gera ykkur kleift

að setja inn annað lag

af túlkun."

Það er önnur saga.

En hvernig gengur þetta upp?

Ef hann gefur þeim engar leiðbeiningar?

Þetta er eins og að vera í rússíbana, ekki satt?

Þú færð engar leiðbeiningar

en kraftur ferlisins sjálfs
heldur þér á réttum stað.

Það er það sem hann gerir.

Rússíbaninn er auðvitað ekki til.

Þetta er ekki efnislægt.
Þetta er í höfði tónlistarmannsins.

Og þetta gerir þau að samspilurum.

Maður er með planið í hausnum.

Maður veit hvað á að gera,
jafnvel án stjórnunar Kleibers.

En hérna og þarna og svona.
Þú veist hvað þú átt að gera.

Og þú eignast hlutdeild í
að byggja rússíbanann.

Sko, með hljóði,

á meðan þú ert í raun í rússíbanareiðinni.

Þetta er spennandi fyrir
hljóðfæraleikarana.

Þeir þurfa svo tvær vikur
á heilsuhæli.

(Hlátur)

Þetta er mjög þreytandi, ekki satt?

En þetta er besti tónflutningurinn, svona.

Auðvitað snýst það ekki bara um hvatningu

og að gefa frá sér mikla líkamlega orku.

Þú verður líka að vera mjög faglegur.

Sjáið þetta aftur, Kleiber.

Gætum aðeins við fengið næstu stiklu?

Sjáið hvað gerist þegar mistök eru gerð.

(Tónlist)
Aftur sjáið þið fallegu líkamstjáninguna.

(Tónlist)

Og hér er það trompet-leikari

sem gerir eitthvað ekki alveg rétt.

Fylgist með myndskeiðinu. Sjáið.

Í annað skipti, sami leikari.

(Hlátur)
og nú í þriðja sinn hjá sama leikara.

(Hlátur)

"Bíddu mín eftir tónleikana.

Ég þarf að gefa þér viðvörun."

Þegar þörf er á er valdið til staðar.
Það er mjög mikilvægt.

En vald er ekki nóg til að láta fólk
spila með þér.

Sjáum næstu stiklu.
Sjáið hvað gerist hér.

Þið gætuð orðið hissa
hafandi séð Kleiber

sem svona ofvirka týpu.

Hann er að stjórna Mozart.

(Tónlist)

Öll sveitin spilar.

(Tónlist)

Og nú eitthvað annað.

(Tónlist)

Sjáið þið? Hérna er hann 100 prósent.

En ekki stýrandi, ekki gefandi skipanir.

Bara njóta þess hvað einleikarinn gerir.

(Tónlist)

Annað sóló nú. Hvað má læra af því?

(Tónlist)

Horfið á augun.

Allt í lagi, sáuð þið þetta?

Þetta er hrósið sem við vildum öll fá.

Þetta er ekki gagnrýni. Þetta er "Mmm..."
Já, það kemur héðan.

Svo það er jákvætt.

Í annan stað,

þá snýst þetta um að stjórna í raun

en á mjög sérstakan hátt.

Þegar Kleber gerir... -sáuð þið augun?

Koma héðan? (Raular)

Vitið þið hvað gerist?
Aðdráttaraflið hverfur.

Kleiber býr ekki aðeinst til ákveðið ferli

heldur setur skilyrðin í veröldinni

þar sem þetta ferli á sér stað.

Svo að aftur, er óbóleikarinn

algerlega sjálfstæður.

Og því hamingjusamur og
stoltur af frammistöðu sinni

og skapandi og allt það.

Og stjórnun Kleibers er á allt öðru plani.

Svo stjórn er ekki lengur núllsummuspil.

Þú stjórnar og allt sem þú blandar,

með samvinnu, verður að bestu tónlistinni.

Þannig að Kleiber snýst um ferli.

Kleiber snýst um skilyrðin í heiminum.

Þú verður að hafa feril og innihald
til að skapa merkingu.

Lenny Bernstein, minn eigin lærifaðir,

þar sem hann var frábær kennari,

Lenny Bernstein byrjaði alltaf á þýðingu.
Fylgist með.

(Tónlist)

Munið þið eftir andlitinu á Muti í byrjun?

Hann var með stórkostlegan svip,
en bara einn.

(Hlátur)

Sáuði þið andlitið á Lenny?

Vitið þið af hverju?
Því að tónlistarin þýðir sársauki.

Og þú ert að leika sársaukafullan hljóm.

Og þú horfir á Lenny og hann þjáist.

En ekki á þann hátt að þú viljir hætta.

Þjáning, eins og að njóta sín Gyðinglega,
eins og sagt er

(Hlátur)

En þú getur séð tónlistina í svip hans.

Þú sérð sprotann hverfa úr hendi hans.
Enginn sproti lengur.

Nú snýst þetta um að þú,

hljóðfæraleikarinn, segir sögunna.

Nú er þessu öfugt farið. Þú segir söguna.

og í smástund ert þú orðinn sögumaðurinn

sem allt samfélagið hlustar á.

Og Bernstein gerir það kleyft.
Er það ekki yndislegt?

Nú, ef þú gerir allt sem við höfum rætt,
í einu

og kannski eitthvað fleira

geturðu komist á það stig að gera
án þess að gera.

Og síðusta stiklan, ég held þetta sé
einfaldlega besti titillinn.

Vinur minn Peter segir:

"Ef þú elskar eitthvað,
gefðu það frá þér".

Gjörið svo vel. (Tónlist)

(Klappað)