Georgette Mulheir: De tragedie van de weeshuizen

Weeshuizen zijn duur en kunnen onherstelbare schade toebrengen, mentaal en fysiek, aan de kinderen onder hun hoede. Waarom zijn ze dan alomtegenwoordig? Georgette Mulheir beschrijft de tragedie van de weeshuizen en dringt erop aan dat we niet meer op weeshuizen vertrouwen maar op alternatieve manieren om kinderen in nood te steunen.

Over heel Europa en Centraal-Azië

leven ongeveer een miljoen kinderen in grote

opvanghuizen, beter gekend als weeshuizen.

De meeste mensen stellen zich weeshuizen voor
als milde omgevingen

die voor kinderen zorgen.

Anderen weten meer over de leefomstandigheden

maar geloven dat ze een noodzakelijk kwaad zijn.

Waar moeten we anders heen
met al die kinderen

die geen ouders hebben?

Maar 60 jaar onderzoek heeft aangetoond

dat kinderen van hun familie scheiden

en ze in grote instellingen plaatsen,

een aanslag is op hun gezondheid en ontwikkeling,

vooral bij jonge baby's.

Baby's worden geboren

met onvolkomen ontwikkelde spieren

en hersenen.

Tijdens de eerste drie levensjaren
groeit het brein

tot zijn volle grootte.
De meeste groei heeft plaats

in de eerste 6 maanden.
Het brein ontwikkelt zich

als het kind ervaring opdoet en prikkels krijgt.

Telkens als een baby iets leert --

zijn ogen richten,

een beweging of een gelaatsuitdrukking imiteren,

iets oppakken, een woord vormen, rechtop zitten --

worden nieuwe synaptische verbindingen
gelegd in het brein.

Jonge ouders verbazen zich
over de snelheid van het leerproces.

Ze zijn terecht verbaasd en verrukt
over hun slimme kinderen.

Ze geven dat gevoel door aan hun kinderen,

die reageren: ze lachen

en willen meer kunnen en leren.

De vorming van deze krachtige hechting
tussen kind en ouder

zorgt voor de bouwstenen voor fysieke, sociale,

taal-, cognitieve en psychomotorische ontwikkeling.

Het is het model voor alle toekomstige relaties
met vrienden,

met partners en met hun eigen kinderen.

Het gebeurt in de meeste families zo natuurlijk

dat we het zelfs niet merken.
De meesten van ons beseffen niet

hoe belangrijk het is voor de menselijke ontwikkeling

en dus ook van een gezonde maatschappij.

Pas als het fout gaat, beseffen we

hoe belangrijk families zijn voor kinderen.

In augustus 1993 was ik voor het eerst getuige,

op grote schaal,
van de impact op kinderen

van verblijf in een instelling en gebrek aan ouderschap.

Wie zich de krantenartikels herinnert

uit Roemenië, na de revolutie in 1989,

kent de gruwelijke omstandigheden
in sommige instellingen.

Ik kreeg de vraag om de directeur van een grote instelling

om te helpen voorkomen
dat kinderen van hun ouders werden gescheiden.

Dit weeshuis met 550 baby's
was het kijkweeshuis van Ceausescu,

en dus waren de omstandigheden blijkbaar veel beter.

Ik had veel met jonge kinderen gewerkt

en verwachtte dat het een hels kabaal zou zijn
in de instelling,

maar het was er stil als in een klooster.

Het was moeilijk te geloven
dat er kinderen waren,

maar de directeur toonde me zaal na zaal,

met rijen en rijen wiegjes,

waarin telkens een kind
naar het plafond lag te staren.

In een kamer met 40 pasgeborenen
huilde er niet één.

Toch zag ik vuile luiers,
en ik kon zien

dat sommige kinderen overstuur waren,

maar ik hoorde alleen
een laag, voortdurend gekreun.

De hoofdverpleegster zei trots:

"U ziet het, onze kinderen gedragen zich prima."

De komende dagen drong het tot me door

dat deze stilte niet uitzonderlijk was.

De nieuwe kindjes huilden de eerste paar uur,

maar ze kregen geen gehoor,

en dus leerden ze
om die moeite niet meer te doen.

Na enkele dagen staarden ze lethargisch omhoog,

zoals alle anderen.

Door de jaren heen hebben vele mensen
en nieuwsberichten

het personeel in de instellingen de schuld gegeven

van de schade die de kinderen werd berokkend,

Maar vaak zorgt één
personeelslid voor 10, 20, tot zelfs 40 kinderen.

Ze hebben dus geen andere keuze
dan militaire discipline.

De kinderen worden gewekt om 7u
en gevoed om 7u30.

Om 8u worden hun luiers ververst,
dus een personeelslid

heeft soms maar 30 minuten
om 10 tot 20 kinderen te voeden.

Als een kind zijn luier bevuilt om 8u30,
zal het enkele uren moeten wachten

voor het verschoond kan worden.

Het dagelijkse menselijke contact van het kind

is beperkt tot enkele gehaaste minuten
van voeding en verschoning.

Verder is de enige stimulus het plafond,

de muren of de spijlen van hun wieg.

Sinds mijn eerste bezoek
aan de instelling van Ceausescu

heb ik honderden van dit soort plekken gezien
in 18 landen,

van Tsjechië tot Soedan.

In al deze verschillende landen en culturen

zijn de instellingen,
en het pad dat het kind er aflegt,

deprimerend eenvormig.

Gebrek aan stimulus leidt vaak tot zelf-stimulering,

zoals wapperen met de handen
of schommelen,

of tot agressie.
Soms worden psychofarmaca gebruikt

om het gedrag van de kinderen
onder controle te krijgen.

Elders worden kinderen vastgebonden,

zodat ze zichzelf en anderen geen pijn doen.

Deze kinderen krijgen snel het etiket 'gehandicapt'

en worden dan overgebracht naar een instelling
voor gehandicapte kinderen.

De meeste kinderen zullen de instelling
niet meer verlaten.

De kinderen zonder handicap
worden als ze 3 jaar zijn

naar een andere instelling gebracht,
en als ze 7 zijn

naar nog een andere.
Ze worden ingedeeld volgens leeftijd en geslacht,

en dus gescheiden van hun broers en zussen,

vaak zonder afscheid te kunnen nemen.

Er is nauwelijks voldoende te eten.
Ze lijden vaak honger.

De oudere kinderen pesten de jongere.
Ze leren overleven.

Ze leren zichzelf te verdedigen,
of ze gaan er onderdoor.

Als ze de instelling verlaten, valt het ze moeilijk

om stand te houden
en een plaats te vinden in de maatschappij.

In Moldavië zijn jonge vrouwen uit instellingen

10 keer zo vaak slachtoffer van mensenhandel.

Uit een Russische studie blijkt
dat twee jaar na hun vertrek uit de instelling

20 procent van de jongvolwassenen
een strafblad hebben,

14 procent in de prostitutie zitten

en 10 procent zelfmoord hebben gepleegd.

Maar waarom zijn er zoveel wezen in Europa

als er recent geen grote oorlog of ramp is gebeurd?

De ouders van 95 procent van deze kinderen
zijn in leven.

De maatschappij verwijt de ouders meestal

dat ze hun kinderen achterlaten,
maar uit onderzoek blijkt

dat de meeste ouders hun kinderen willen,
en dat de grote oorzaken

voor opname in een instelling

armoede, handicap en etnische afkomst zijn.

Vele landen hebben geen inclusieve scholen

en dus worden zelfs kinderen
met een lichte handicap

naar internaten voor bijzonder onderwijs gestuurd

als ze zes of zeven zijn.

De instelling is soms honderden km
van huis verwijderd.

Als de familie arm is,
kunnen ze moeilijk op bezoek komen.

De relatie brokkelt langzaam af.

Achter elk van die één miljoen kinderen in instellingen

zit meestal een verhaal van ouders die wanhopig zijn

en denken dat ze geen opties meer hebben,
zoals Natalia in Moldavië,

die maar genoeg geld had
om haar baby te voeden

en haar oudere zoon dus
naar een instelling moest sturen.

Of Desi in Bulgarije, die thuis
voor haar 4 kinderen zorgde

tot haar echtgenoot stierf.

Toen moest ze voltijds gaan werken.

Bij gebrek aan steun zag ze geen andere oplossing
dan een gehandicapt kind in een instelling plaatsen.

Bij gebrek aan steun zag ze geen andere oplossing
dan een gehandicapt kind in een instelling plaatsen.

Of de ontelbare jonge meisjes die te bang zijn
om hun ouders te vertellen

dat ze zwanger zijn,
en die hun baby's in een ziekenhuis achterlaten.

Of de jonge ouders

die pas vernamen dat hun eerste kind gehandicapt is

en die, in plaats van positieve berichten

over het potentieel van hun kind,
van de dokters te horen krijgen:

"Vergeet haar, laat haar in de instelling,

ga naar huis en maak een gezond kind."

Deze toestand is niet nodig
en niet onvermijdelijk.

Elk kind heeft recht op een familie,

elk kind heeft er een nodig,
en kinderen zijn verrassend veerkrachtig.

Als we ze vroeg uit de instelling halen

en aan liefdevolle families toevertrouwen,
halen ze hun ontwikkelingsachterstand in

en leven ze een normaal, gelukkig leven.

Het is goedkoper om families te ondersteunen

dan om instellingen te onderhouden.

Een studie geeft aan dat gezinsondersteuning

10 procent kost van plaatsing in een instelling,

en dat pleegzorg van goede kwaliteit

meestal 30 procent kost.

Als we minder besteden aan deze kinderen,
maar het aan de juiste dingen geven,

kunnen we wat we besparen, herinvesteren in

residentiële zorg van hoge kwaliteit
voor de weinige kinderen met zeer complexe noden.

Over heel Europa groeit een beweging
om de focus te verschuiven

en de middelen over te brengen
van grote instellingen

die zorg van lage kwaliteit leveren,
naar diensten binnen de gemeenschap

die kinderen voor schade behoeden
en zorgen voor hun ontwikkeling

tot hun volle potentieel.
Toen ik begon te werken in Roemenië,

20 jaar geleden, waren er 200.000 kinderen

in instellingen, en er kwamen er elke dag bij.

Nu zijn er minder dan 10.000

en zijn er diensten voor gezinsondersteuning
in het hele land.

In Moldavië is ondanks extreme armoede
en de vreselijke gevolgen

van de financiële crisis
het aantal kinderen in instellingen

met meer dan 50 procent afgenomen

de jongste vijf jaar.
De middelen worden herverdeeld

richting gezinsondersteuning en inclusieve scholen.

Vele landen hebben een nationaal plan
voor verandering opgesteld.

De Europese Commissie en andere grote donoren

vinden manieren om geld af te leiden van instellingen

naar gezinsondersteuning
en zo gemeenschappen te ondersteunen

bij de zorg voor hun eigen kinderen.

Maar er moet nog veel gebeuren
om een eind te maken

aan de systematische opname
van kinderen in instellingen.

Er moet op elk niveau van de samenleving
gesensibiliseerd worden.

Mensen moeten weten
welke schade instellingen aanrichten

en welke betere alternatieven er zijn.

Als we mensen kennen
die weeshuizen willen steunen,

moeten we ze overtuigen om
liever gezinshulpdiensten te steunen.

Dit is dé vorm van kindermisbruik
die we met ons allen

kunnen uitroeien nog tijdens ons leven.

Hartelijk dank. (Applaus)

(Applaus)