317 gün rehin tutuldum. İşte düşündüklerim…

Vincent Cochetel 1998 yılında Çeçenistan'da BM Mülteci Baş Sorumlusu olarak çalışırken 317 gün boyunca rehin tutuldu. İlk olarak, karanlık yeraltı mahzeninde yatağına zincirlenmiş bir şekilde yaşamanın nasıl olduğundan, onu kaçıranlarla aralarında geçen beklenmedik konuşmalara kadar edindiği tecrübelerini anlatıyor. Şiirsel ve etkili bir şekilde, bu işe neden bugün de devam ettiğini açıklıyor. 2000 yılından beri insani yardım çalışanlarına yapılan saldırılar üç katına çıktı - ve bu artışın dünyaya nasıl bir mesaj verdiğini merak ediyor.

Onları unutamam.

İsimleri Aslan, Alik, Anderi,

Fernanda, Fred, Galina, Gunnhild,

Hans, Ingeborg, Matti, Natalya,

Nancy, Sheryl, Usman, Zarema,

ve bu liste daha uzun.

Birçoğu için, onların varlığı, insanlığı

''güvenlik kazaları'' olarak,

istatistiklere kaydedildi.

Benim için, onlar iş arkadaşıydı.

İnsani yardım çalışanları
topluluğuna bağlıydılar.

90'larda Çeçenya savaş mağdurlarını

biraz olsun rahat ettirmek istemişlerdi.

Onlar birer hemşire,
lojistikçi, sığınak uzmanı,

hukukçu, çevirmendiler.

Bu hizmetleri için öldürüldüler,

aileleri darmadağın edildi

ve hikayeleri büyük ölçüde unutuldu.

Kimse bu suçlardan dolayı mahkum olmadı.

Onları unutamam.

Onlar sanki benim içimde yaşıyorlar,

anıları her günüme anlam veriyor.

Aynı zamanda hiç aklımdan çıkmıyorlar.

İnsani yardım çalışanları olarak,

yardım, konfor ve koruma sağlamak için,

mağdurun yanında durmayı tercih ettiler

fakat onlar korumaya ihtiyaç duyduklarında

kimse yoktu.

Bu günlerde Irak veya
Suriye'deki savaşla ilgili

gazete manşetlerini görüyorsunuzdur:

Yardım çalışanı kaçırıldı,
rehin infaz edildi

Peki onlar kimdi?

Neden oradaydılar?

Onları ne motive etti?

Nasıl bu suçlara karşı duyarsızlaştık?

Bu nedenle bugün buradayım.

Onları hatırlamanın daha iyi
yollarını bulmalıyız.

Hayatlarını adadıkları
değerleri anlatmalıyız.

Ayrıca adalet talep etmeliyiz.

1996 yılında

BM Kuzey Kafkasya Mülteciler Yüksek
Komisyonu tarafından görevlendirildiğimde

bazı riskleri biliyordum.

Beş meslektaşım öldürülmüş,

üçü ağır yaralanmış,

yedisi rehin alınmıştı.

Bu yüzden dikkatliydik.

Zırhlı araçlar,
aldatıcı arabalar kullanıyor,

seyahat şeklini ve evleri değiştiriyor,

her türlü güvenlik önlemini alıyorduk.

Buna rağmen, Ocak 1998'de
soğuk bir kış gecesi sıra bana gelmişti.

Bir koruma ile beraber
Vladikavkaz'daki daireme girdiğimde

silahlı kişiler etrafımızı sardı.

Korumayı yere yatırdılar,

onu gözlerimin önünde dövdüler,

bağladılar, sürükleyerek uzaklaştırdılar.

Silah susturucusu ensemdeyken
ellerim kelepçelendi,

gözlerim bağlandı
ve diz çökmeye zorlandım.

Bu başınıza geldiğinde,

düşünmeye ve dua etmeye vaktiniz yoktur.

Hayatım bir film şeridi gibi

gözlerimin önünden geçti.

O maskeli adamların

beni öldürmek için orada
olmadığını uzun zaman sonra anladım

fakat bir yerlerdeki birileri onlara
beni kaçırılmalarını emretmişti.

İnsanlıktan çıkarma süreci
o gün orada başladı.

Artık eşyadan farksızdım.

Normalde bunun hakkında konuşmam,

ama o 317 günlük esaretin birazını
sizinle paylaşmak istiyorum.

Yer altında bir hücrede tutuldum,

her gün 23 saat 45 dakika

tamamen karanlıktı

ve sonra korumalar gelirdi,
normalde iki kişiydi.

Büyük bir parça ekmek,

bir kase çorba ve bir de mum getirirlerdi.

Mum 15 dakika yanardı,

15 dakikalık eşsiz aydınlık.

Sonra onu alırlardı ve
ben karanlığa dönerdim.

Yatağıma metal kabloyla zincirlenmiştim.

Sadece dört küçük adım atabiliyordum.

Beşincinin hayalini kurardım hep.

Televizyon, radyo,
gazete, konuşacak kimse yok.

Havlu, sabun, tuvalet kağıdı yoktu,

sadece iki metal kova;
birisi su, diğeri atık için.

Gardiyanlar sadistleştiklerinde,
sıkıldıklarında veya sarhoşken

gönül eğlendirmek için yalancı infaz
yaptıklarını düşünebiliyor musunuz?

Yavaşça sinirlerim bozuluyordu.

Tecrit ve karanlığı anlatmak zor.

Hiçbir şeyi nasıl tarif edersiniz?

Akıllılık ve deliliğin arasındaki ince çizgide

ulaştığım yalnızlık anlatılamaz.

Karanlıkta, bazen hayali dama oynadım.

Siyah ile başlayıp,

beyaz ile devam edip,

karşı tarafı kandırmak için
sonra yine siyaha dönerdim.

Artık dama oynamıyorum.

Ailem, iş arkadaşlarım, koruma ve
Edik'in düşünceleriyle işkence ediliyorum.

Edik'e ne oldu bilmiyorum.

Düşünmemeye çalışıyordum.

Her tür fiziksel egzersiz yaparak

zamanımı geçirmeyi deniyordum.

Dua etmeyi, çeşitli
hafıza oyunlarını denedim.

Fakat karanlık, normal olmayan
imge ve düşünceler de yaratıyor.

Beyninizin bir tarafı direnmenizi,
bağırmanızı, ağlamanızı

diğer tarafı ise susmanızı

ve kabullenmenizi istiyor.

Bu sürekli bir içsel tartışma,
arabuluculuk yapacak kimse yok.

Bir gün gardiyanlardan birisi
saldırgan bir şekilde bana gelip:

"Bugün yemek için
diz çöküp yalvaracaksın." dedi.

İyi modumda değildim
ve ona hakaret ettim.

Annesine ve atalarına da hakaret ettim.

Tepkisi makuldü:
yemeğimi çöpe döktü.

Bir gün sonra yine aynı istekle geldi.

Aynı cevabı aldı,

ben de aynı sonuçla karşılaştım.

Dört gün sonra vücudum acı içindeydi.

Açlığın bu kadar acıttığını bilmezdim.

Gardiyanlar bir daha geldiğinde,

diz çöktüm,

yemek için yalvardım.

Teslimiyet bir mum almak için tek yoldu.

Kaçırıldıktan sonra,

farklı araba bagajlarında
üç günlük yavaş bir yolculuk sonunda

Kuzey Osetya'dan Çeçenya'ya
transfer edildim.

Varınca, Ruslan adında bir kişi tarafından

11 gün boyunce sorgulandım.

Usul hep aynıydı:

biraz ışık, 45 dakika.

Mahzene gelirdi,

gardiyanlara beni sandalyeye
bağlamalarını söylerdi

ve müziği sonuna kadar açardı.

Sonra bağırarak sorular sorardı.

Bana bağırırdı. Beni döverdi.

Detaylarını size anlatmayacağım.

Anlayamadığım bir sürü soru vardı

ve anlamak istemediğim
sorular da vardı.

Sorgunun süresi kaset süresi kadardı:

15 şarkı, 45 dakika.

Son şarkı için can atardım hep.

Bir gün, bir gece mahzende,
ne olduğunu bilmiyorum,

kafamın üstünde bir çocuk ağlaması duydum.

Bir erkek çocuğu, iki ya da üç yaşlarında.

Ayak sesleri, kargaşa, koşan insanlar.

Bir gün sonra Ruslan geldiğinde,

ilk soruyu sormadan, ben ona sordum:

"Oğlun bugün nasıl, daha iyi mi?"

Ruslan şaşırmıştı.

Gardiyanların bana onun
özel hayatıyla ilgili

bilgiler sızdırabileceği ihtimaline kızdı.

Oğlunun iyileşmesine yardımcı
olabilecek yerel kliniklere ilaç sağlayan

sivil toplum örgütlerinden bahsettim.

Eğitim ve aileler hakkında konuştuk.

Bana çocuklarını anlattı.

Ben de ona kızlarımı anlattım.

Sonra o da silahlar, arabalar,
kadınlar hakkında konuştu.

Ben de silahlar, arabalar ve kadınlar
hakkında konuşmak zorunda kaldım.

Kasetteki son şarkı bitene kadar konuştuk.

Ruslan hayatımda gördüğüm
en acımasız kişiydi.

Bana bir daha dokunmadı.

Başka sorular sormadı.

Artık bir eşya değildim.

İki gün sonra başka yere transfer edildim.

Orada bir gardiyan
hiç alışılmadık bir şekilde geldi ve

çok nazik bir sesle dedi ki:

"Ailem Dağıstan'a yerleştirilirken

organizasyonunuzun sağladığı yardımdan

dolayı size teşekkür ederim."

Nasıl cevap verebilirdim?

Çok acı vericiydi.
Karnıma bıçak saplanmış gibiydi.

O aileye yardım etme sebeplerimiz

ve o kişinin paralı asker
olması düşüncesi ile

barışmam haftalarımı aldı.

Genç ve utangaçtı.

Yüzünü hiç görmedim.

Büyük ihtimalle iyi niyetli biriydi.

Fakat, o 15 saniye içinde

bana yaptığımız bütün fedakarlıkları

sorgulattı.

Ayrıca onların bizi nasıl
gördüğünü düşündürdü.

Sonra, bizim neden orada olduğumuzu ve

ne yaptığımızı bildiklerini varsaydım.

Bu aslında varsayılacak bir durum değil.

Bunu neden yaptığımızı
açıklamak kolay değil,

en yakınımızdaki kişilere bile.

Mükemmel değiliz, üstün değiliz,

dünyanın itfaiye örgütü değiliz,

süper kahraman değiliz,

savaşları durdurmuyoruz,

biliyoruz ki insani müdahale
siyasi çözümün yerini tutamaz.

Yine de bu işi yapıyoruz
çünkü bir hayat bir hayattır.

Bazen tek yarattığın fark budur.

Bir birey, bir aile, bir grup insan

ve bu önemlidir.

Bir tsunami, bir deprem
ya da bir tayfun olduğunda,

dünyanın dört bir yanından gelen
ve haftalarca hayatta kalanları arayan

kurtarma ekiplerini görürsünüz.

Neden? Kimse bunu sorgulamaz.

Her hayat önemlidir

veya her hayat önemli olmalıdır.

Bu durum mültecilere
- çatışma sebebiyle yer değiştiren

ya da vatansız kişilere -
yardım ettiğimizde de aynı.

Bir çok kişi tanıyorum ki

yoğun acılarla yüzleştikleri zaman

kendilerini güçsüz hisseder
ve o noktada dururlar.

Çok yazık, halbuki yardım etmenin
birçok değişik yolu var.

Biz o duygu ile durmuyoruz.

Yardım, koruma, konfor sağlamak için

elimizden geleni yapmaya çalışıyoruz.

Yapmak zorundayız.

Başka türlü yapamayız.

Bu bizim, ne bileyim,
insan gibi hissetmemizi sağlıyor.

Bu serbest bırakıldığım günkü fotoğrafım.

Serbest bırakıldıktan aylar sonra
zamanın Fransız Başbakanı ile görüştüm.

Bana söylediği ikinci şey:

"Kuzey Kafkasya'ya gitmen
tamamen bir sorumsuzluktu.

Bize ne kadar problem
yarattığını bilemezsin."

Kısa bir buluşma oldu.

(Gülüşmeler)

Bence tehlikedeki insanlara
yardım etmek bir sorumluluk.

O savaşta, kimse durmak istemedi

ve böyle kişiler bugün de var.

İhtiyacı olanlara
yardım ve koruma sağlamak

sadece bir insanlık davranışı değildi,

bu onlar için gerçekten fark yaratıyordu.

Neden o bunu anlayamıyor?

Deneme sorumluluğumuz var.

Şu kavramı daha önce de duydunuz:
Koruma Sorumluluğu.

Sonuçlar farklı etkenlere bağlıdır.

Başarısız bile olabiliriz,
fakat bundan daha kötüsü var;

yapabilecek iken denememek.

Eğer böyle bir işe giriştiyseniz,

hayatınız neşe ve üzüntü dolu olacak

çünkü yardım edemediğimiz,

koruyamadığımız,
kurtaramadığımız birçok insan var.

Onlara benim hayaletim diyorum

ve onların acılarına
yakından şahit olarak,

o acı sana da işliyor.

Birçok genç insani yardım çalışanının

ilk deneyimleri çok zor oluyor.

Çok zor durumlara tanık oluyorlar

fakat bunu değiştirmek için güçsüzler.

Bunu kabul etmeyi öğrenmek zorundalar

ve bunu zamanla
pozitif enerjiye çevirmeliler.

Bu zor.

Birçoğu başaramaz,

başaranlar için ise
buna benzer başka iş yok.

Her gün yarattığın farkı görebilirsin.

İnsani yardım çalışanları
savaş alanlarında

veya savaş sonrası çevrelerde
aldıkları riskin farkındalar.

Yine de hayatımız, işimiz
artarak tehlikeli bir hal alıyor

ve hayatımızın kutsallığı
yavaşça azalıyor.

Milenyumdan beri
insani yardım çalışanlarına

yapılan saldırıların
3 katına çıktığını biliyor musunuz?

2013 yılı yeni rekorlar kırdı:

155 çalışma arkadaşımız öldürüldü,

171'i ağır yaralandı,

134'ü kaçırıldı.

Birçok yıkılmış hayat.

80'lerin sonuna doğru
Somali'de başlayan sivil savaşa kadar

insani yardım çalışanları bazen

sivil zayiat dediğimiz şeyin
kurbanı oldular.

Fakat genel olarak
saldırıların hedefi biz değildik.

Bu durum değişti.

Şu resme bakın.

Bağdat, Ağustos 2003:

24 arkadaşımız öldürüldü.

BM mavi bayrağının ya da Kızıl Haç'ın

bizi koruduğu günler geride kaldı.

Suçlu gruplar ve bazı siyasi gruplar

son 20 yıldır birbirine karıştı

ve öyle melez bir hal aldı ki,

onlarla iletişim kurmamız imkansız.

İnsani değerler deneniyor, sorgulanıyor
ve çoğu zaman görmezden geliniyor.

Fakat en önemlisi,
adaleti aramayı bıraktık.

Görünüşe göre insani yardım çalışanlarına

yapılan saldırılar için bir sonuç yok.

Serbest bırakıldıktan sonra,
adaleti aramamam söylendi.

Bir faydası olmazmış.
Bana böyle söylendi.

Ayrıca, iş arkadaşlarının
hayatını tehlikeye atarsın dediler.

Kaçırılmamla ilgisi olan üç kişinin

ceza almasını görmem yıllar sürdü

fakat bu bir istisnaydı.

1995 ve 1999 yılları arasında
Çeçenya'da öldürülen ya da kaçırılan

insani yardım çalışanları için
adalet yerini bulmamıştı.

Ve bu durum her yerde aynıydı.

Bu kabul edilemez.

Bu affedilemez.

Uluslararası hukukta, yardım çalışanlarına
yapılan saldırılar savaş suçudur.

Bu suçlar cezasız bırakılmamalıdır.

Cezasız kalma döngüsünü durdurmalıyız.

Yardım çalışanlarına karşı
yapılan saldırıların

insanlığa yapıldığını kabul etmeliyiz.

Bu beni çok öfkelendiriyor.

Yardım ettiğim mültecilere kıyasla
şanslı olduğumu biliyorum.

Şehrimin tamamen tahrip edildiğini,

akrabalarımın gözümün
önünde öldürüldüğünü,

ülkemin korumasız kaldığını
görmek nasıldır bilmiyorum.

Diğer rehinelere nazaran
şanslı olduğumu da biliyorum.

Olaylı salıverilmemden 4 gün önce,
tutulduğum yerin yakınında

dört rehinenin başı kesilmiş.

Neden onlar?

Neden bugün buradayım?

Kolay bir cevap yok.

Akrabalarım,
arkadaşlarım, tanımadığım kişiler

bana destek oldular.

Karanlıktan çıkmam için
yıllarca yardım ettiler.

Herkes benim gibi ilgi görmüyordu.

Travmatik bir olaydan sonra kaç arkadaşım

kendi hayatını kurabildi?

Yakından tanıdığım 9 kişiyi sayabilirim.

Kaç arkadaşım eşine artık

hiç bir şey açıklayamadığı için

zorlu bir boşanma sürecinden geçti?

Sayamadım.

Böyle yaşamın bir bedeli var.

Rusya'da tüm savaş anıtlarının
üzerinde şöyle yazar:

Rusça'da şöyle diyor.

"Hiç kimse unutulmadı,
hiç bir şey unutulmadı."

Kaybettiğim arkadaşlarımı unutamam.

Hiç bir şeyi unutamam.

Onların bağlılığını hatırlamanız

ve insani yardım çalışanlarının daha iyi

korunmasını istemeniz için
size çağrıda bulunuyorum.

Onların yaktığı umut ateşinin
söndürülmesine izin vermeyelim.

İşkenceden sonra, iş arkadaşlarım
bana sordular: "Neden devam ediyorsun?

Neden bu işi yapıyorsun?

Neden bu işe dönmek zorundasın?"

Cevabım basitti:

Eğer bıraksaydım,

bu beni kaçıranın
kazandığı anlamına gelirdi.

Benim ruhumu ve insanlığımı

almış olurlardı.

Teşekkür ederim.

(Alkışlar)