< Return to Video

چی بکەین ئەگەر دژەبەکتریاکان چیتر کار نەکەن؟

  • 0:01 - 0:03
    ئەمە مامى باوكمە
  • 0:03 - 0:06
    برا بچوکەکەی باپیرم
  • 0:06 - 0:08
    ناوی جۆ مەکێنا بوو
  • 0:08 - 0:13
    مێردێکی گەنج و یاریزانێکی
    باسکەی نیمچە پیشەگەر بوو
  • 0:13 - 0:16
    کارمەندی ئاگرکوژاندنەوەی نیویۆرک بوو
  • 0:17 - 0:20
    مێژووی خێزانەکە دەریدەخات کە
    حەزی لە پیشەکەی بووە،
  • 0:20 - 0:24
    ئيتر لە سالَى 1938، لەڕۆژيَكى پشوويدا
  • 0:24 - 0:26
    خۆى تەرخان كرد وەک چاودێرى فەرمانگەكە بمێنێتەوە.
  • 0:27 - 0:31
    بۆ ئەوەى سوودێكى هەبێت ئەو رِۆژە
    دەستى كرد بە پۆليش كردنى هەموو مسەكان، و
  • 0:31 - 0:35
    پليكانەكانى ئۆتۆمبيلى ئاگر كوژيَێەرەوەكە،
    كەرەستەى ناو فەرمانگەکە،
  • 0:35 - 0:37
    وە يەكێك لەسەرە سۆندەكان،
  • 0:37 - 0:39
    كە پارچەيەك ئاسنى گەورە بوو
  • 0:39 - 0:43
    لە تاقێك كەوتە خوارەوە و بەرى كەوت.
  • 0:44 - 0:47
    پاش چەند رِۆژيَك، شانى دەستى كرد بە ئازار.
  • 0:47 - 0:49
    پاش دوو رِۆژ، تاى لێهات.
  • 0:51 - 0:53
    تاكەی هەر بەرز دەبووەوە
  • 0:53 - 0:55
    خێزانەكەى چاودێرى دەكرد،
  • 0:55 - 0:59
    بەڵام هەر چى دەكرد گۆڕانكارى
    دروست نەدەكرد، و کاتێک پزيشكەكەيان هێنا،
  • 0:59 - 1:02
    ئەويش چى دەكرد چارەى نەبوو.
  • 1:02 - 1:05
    تەكسييەكيان گرت و برديان بۆ نەخۆشخانە.
  • 1:06 - 1:10
    پەرستارەكان دەست بە جێ ناسييانەوە
    كە هەوکردنی بەکتریایی هەیە،
  • 1:10 - 1:14
    كە لەو كاتەدا پێیان دەگووت " ژەهراوى بوونی خوێن"
  • 1:14 - 1:16
    وە هەر چەندە ڕەنگە نەيانگووتبێت،
  • 1:16 - 1:18
    بەڵام دەستبەجێ دەيانزانى.
  • 1:18 - 1:21
    هيچ لە دەسەڵاتيياندا نەبوو بيكەن
  • 1:22 - 1:25
    هيچ دەسەڵاتێكيان نەبوو چونكە ئەو شتانەى ئێستا
  • 1:25 - 1:27
    بۆ چارەسەرى بەکتریا بەكارى دەهێنين هێشتا نەبوون
  • 1:28 - 1:31
    یەکەم تاقی کردنەوەی پەنسیلین یەکەم دژە بەکتریا
  • 1:31 - 1:34
    سێ ساڵى مابوو.
  • 1:34 - 1:39
    ئەو كەسانەى تووشی میکرۆب دەبوون
    ئەگەر بەختیان هەبووایە چاک دەبوونەوە،
  • 1:39 - 1:40
    یان دەمردن.
  • 1:40 - 1:42
    مامى باوكم بەختەوەر نەبوو.
  • 1:42 - 1:46
    هەفتەيەك لە نەخۆشخانە مايەوە، لەرزى لێدەهات،
  • 1:46 - 1:48
    وشك بووبووەوە و ورِێنەى دەكرد،
  • 1:48 - 1:50
    بێ هۆش بوو و ئەندامەكانى لەشى لە كار كەوتن.
  • 1:50 - 1:53
    هێندە دۆخەكەى بێ هيوا بووكە
  • 1:53 - 1:57
    كە هاوپيشەكانى بەڕیز وەستابوون خوێن بدەن
  • 1:57 - 2:01
    بە هيواى ئەوەى خوێنە
    ژەهراوييەكەى ڕوون بكەنەوە
  • 2:01 - 2:05
    هیچ شتێک سوودی نەبوو. گیانی لەدەستدا.
  • 2:05 - 2:08
    تەمەنى سى ساڵ بوو.
  • 2:08 - 2:10
    ئەگەر تەماشاى رِابردوو بكەيت،
  • 2:10 - 2:13
    دەبينيت زۆربەى كەسەكان بە
    هەمان شێوەى مامى باوكم مردوون
  • 2:13 - 2:16
    زۆربەى كەس بە هۆى نەخۆشى
    شێرپەنجە و دڵەوە نەمردوون،
  • 2:16 - 2:20
    ئەو نەخۆشييانەى ئەمرِۆ لە رِۆژئاوادا
    بەهۆى شيَوازى ژيانەوە دووچارى دەبين
  • 2:20 - 2:24
    بەو نەخۆشييانە نەدەمردن چونكە هێندە نەدەژيان
  • 2:24 - 2:26
    تا تووشى ببن
  • 2:26 - 2:28
    بە برين دەمردن –
  • 2:28 - 2:31
    گایەک برينداری دەکردن،
  • 2:31 - 2:33
    لە مەيدانى شەڕدا تەقەيان لێدەكرا،
  • 2:33 - 2:36
    لە يەكێك لە كارگە نوێيەكانى
    شۆڕشی پيشەسازيدا وورد دەبوون و
  • 2:36 - 2:40
    زۆربەی کاتیش هەوکردنی بەکتریایی،
  • 2:40 - 2:43
    کە ئەوەی تەواودەکرد کە ئەو
    برینانە دەستیان پێکردبوو.
  • 2:44 - 2:48
    هەموو ئەوانە گۆڕان
    کاتێک دژەبەكتريا پەيدابوو.
  • 2:49 - 2:52
    لەپڕ ئەو بەکتریایانەی دەبوونە هۆى مردن
  • 2:52 - 2:56
    بوون بە شتێک کە بە چەند
    رۆژێک باش ئەبوویتەوە لێیان.
  • 2:56 - 2:59
    وەك موعجيزە وابوو
  • 2:59 - 3:05
    وە لەو كاتەوە لە ناو سەردەمی ئاڵتوونی
    دەرمانە موعجيزەكاندا دەژين.
  • 3:05 - 3:09
    ئێستاش خەریکە دەگەینە کۆتایی ئەو سەردەمە.
  • 3:09 - 3:14
    مامی باوکم لە کۆتا ساڵەکانی سەردەمی
    نەبوونی دژەبەکتریادا مرد.
  • 3:14 - 3:19
    ئەمڕۆ لەسەر لێواری سەردەمی
    دوای دژەبەکتریا وەستاوین،
  • 3:19 - 3:23
    لە سەرەتاى رِۆژانێكين كە دەکرێت
    هەوكردنێکی بەکتریایی سادە
  • 3:23 - 3:28
    وەك ئەوەى جۆ هەيبوو جارێکی تر خەڵك بكوژێت.
  • 3:29 - 3:32
    لە رِاستيدا، خەریکە خەڵك دەكوژێت.
  • 3:33 - 3:36
    خەڵک بەهۆی دیاردەیەکەوە بەهۆی
    هەوکردنی بەکتریایەوە گیان لەدەست دەدەن
  • 3:36 - 3:38
    كە پێي دەگووترێت بەرگری بۆ دژەبەكتريا.
  • 3:38 - 3:40
    بە كورتى، بەم شێوەيە كار دەکات.
  • 3:40 - 3:45
    بەكتريا لە دژى يەكتر بۆ
    خواردن و سەرچاوە کێبڕکێ دەكەن
  • 3:45 - 3:50
    لە ڕێگەی درووستکردنی ماددەی کووشندە
    کە دژی یەکتر درووستی دەکەن.
  • 3:50 - 3:52
    بەكترياى تر، بۆ بەرگرى كردن لە خۆيان،
  • 3:52 - 3:55
    بەرگرى دژى ئەو هێرشە بەرهەم دێنن
  • 3:55 - 3:58
    كە يەكەم جار دژەبەكتريامان دروست کرد،
  • 3:58 - 4:02
    ئەو ماددانەمان بردە تاقيگە و ماددەی
    خۆمانمان لێ بەرهەم هێنان، و
  • 4:02 - 4:06
    بەکاریاکانیش بەهەمان شێوەی سرووشتی
    خۆیان وەڵامی هێرشەکانیان داینەوە.
  • 4:08 - 4:10
    دواتر ئەمە ڕوويدا:
  • 4:10 - 4:13
    پەنسلين لە سالَى ١٩٤٣ بڵاوكرايەوە،
  • 4:13 - 4:19
    وە لە ١٩٤٥ بەرگرییەکی
    فراوان بۆ پەنسلین پەيدا بوو
  • 4:19 - 4:22
    ڤانكۆمايسين لە سالَى ١٩٧٢ پەيدابوو،
  • 4:22 - 4:25
    بەرگرییەکەی لە ١٩٨٨.
  • 4:25 - 4:27
    ئیمیپێنیم لە ١٩٨٥،
  • 4:27 - 4:30
    بەرگرییەکەی لە ١٩٩٨.
  • 4:30 - 4:34
    داپتۆمايسين، يەكێك لە دەرمانە
    هەرە نوێيەكان، لە ساڵى ٢٠٠٣ و
  • 4:34 - 4:38
    بەرهەڵستی بۆی تەنها دواى ساڵيَك، لە ٢٠٠٤.
  • 4:39 - 4:42
    ماوەى ٧٠ ساڵ يارى بازبازێنمان كرد
  • 4:42 - 4:45
    دەرمانى ئێمە و بەرگری ئەوان
  • 4:45 - 4:49
    دەرمانێكى تر، و دووبارە بەرهەڵستی -
  • 4:49 - 4:51
    وە ئێستا يارييەكە خەریکە كۆتايي دێت.
  • 4:51 - 4:55
    بەكتريا هێندە زوو بەرگرى لە دژی
    دەرمانەكان بەرهەم دێنيَت
  • 4:55 - 5:00
    کە کۆمپانیاکانی دەرمان بڕیاریان داوە کە
    درووستکردنی دژەبەکتریا لە قازانجیان نییە
  • 5:00 - 5:03
    بۆيە هەوكردنى وا لە جيهاندا هەيە
  • 5:03 - 5:06
    كە لە زیاتر لە ١٠٠ دژەبەكتريا
  • 5:06 - 5:08
    کە لە بازاردا هەیە
  • 5:08 - 5:12
    ٢ دەرمان ڕەنگە بە هەندێك
    زيانيشەوە ئينجا كارى لێبكات
  • 5:12 - 5:14
    ،یان تەنیا يەك دەرمان
  • 5:14 - 5:16
    یان هيچيان
  • 5:16 - 5:18
    بەم شێوەيە ئەبێت.
  • 5:18 - 5:22
    لە ساڵى ٢٠٠٠، سەنتەرى چاودێرى و
    خۆپاراستن لە نەخۆشى، سي دی سي
  • 5:22 - 5:25
    يەك حاڵەتى نەخۆشی دیاریکرد
  • 5:25 - 5:27
    لە نەخۆشخانەيەك لە کارۆلاینای باکور
  • 5:27 - 5:30
    كە بەرهەلَستى بۆ هەموو
    دەرمانێك هەبوو جگە لە دووان
  • 5:31 - 5:35
    ئەمرِۆ ئەو هەوکردنە بەکتریاییە،
    كە ناسراوە بە کەی پی سی،
  • 5:35 - 5:38
    بڵاو بۆتەوە بۆ هەموو ویلایەتەکان
    جگە لە سیانیان، و
  • 5:38 - 5:40
    هەروەها بۆ ئەمريكاى خواروو، ئەوروپا و
  • 5:40 - 5:42
    ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاستیش.
  • 5:43 - 5:45
    لە ساڵى ٢٠٠٨، لە وڵاتى سويد، پزيشكەكان
  • 5:45 - 5:48
    هەوکردنێکی بەکتریایی پیاوێکی
    هیندیان دۆزییەوە
  • 5:48 - 5:52
    كە بەرهەڵستى تەنها لە دژى يەك دەرمان نەبوو.
  • 5:52 - 5:54
    ئەو جينەى ئەو بەرهەلَستە دروست دەكات،
  • 5:54 - 6:00
    ناسراوە بە ئێن دی ئێم، ئێستا بڵاوبووەتەوە
    لە هیندستانەوە بۆ چین، ئاسیا، ئەفریقا،
  • 6:00 - 6:05
    ئەوروپا، كەنەدا، و ويلايەتە يەكگرتووەكان.
  • 6:05 - 6:08
    ئاسايي دەبوو هیوا بخوازیت
  • 6:08 - 6:11
    ئەم نەخۆشييانە حاڵەتى دەگمەن بوونايە،
  • 6:11 - 6:13
    بەڵام لە رِاستيدا،
  • 6:13 - 6:16
    لە ويلايەتە يەكگرتوووكان و ئەوروپا،
  • 6:16 - 6:18
    ٥٠,٠٠٠ كەس لە ساڵێكدا
  • 6:18 - 6:22
    بەهۆى هەوکردنێکەوە دەمرن كە هيچ
    دەرمانێك ناتوانێت چارەى بكات.
  • 6:23 - 6:26
    كە لە لايەن حكومەتى بەريتانى دەستپێكراوە،
  • 6:26 - 6:30
    ناسراو بە پياچوونەوە
    بەسەر بەرگری بۆ دژەبەكتريا
  • 6:30 - 6:37
    بەپێی خەمڵاندنەکان ساڵانە دەبێتە هۆی
    نزیکەی ٧٠٠,٠٠٠ مردن.
  • 6:38 - 6:42
    ئەوە رِێژەيەكى زۆرى مردنە،
  • 6:42 - 6:46
    هێشتا، زۆر بۆى هەيە كە تۆ
    هەست بە مەترسى نەكەيت
  • 6:46 - 6:49
    وا بیهێنیتە بەرچاوت ئەم کەسانە
    نەخۆشی نەخۆشخانە بوون
  • 6:49 - 6:51
    لە یەکەکانی چاودێری ورددا
  • 6:51 - 6:55
    یان کەسانێک بوون لە ماڵەوە بوون
    لە کۆتاییەکانی ژیانیاندا،
  • 6:55 - 6:58
    ئەو كەسانەى نەخۆشييەكانيان لێمان دوورن،
  • 6:58 - 7:01
    کە ئێمە ناکرێت تووشی ببین.
  • 7:02 - 7:06
    ئەوەی کە بیرتان لێنەکردۆتەوە،
    زۆربەشمان بیرمان لێنەکردۆتەوە،
  • 7:06 - 7:11
    ئەوەیە کە دژەبەکتریاکان
    هاوکارییە بۆ زۆربەی زۆری ژیانی سەردەم.
  • 7:12 - 7:14
    ئەگەر دژەبەكترياکان لەدەست بدەین،
  • 7:14 - 7:15
    ئەمانەشمان لە دەست دەچێت:
  • 7:16 - 7:20
    یەکەم، پاراستنێک بۆ ئەو کەسانەی
    کۆئەندامی بەرگریان لاواز بووە --
  • 7:20 - 7:23
    نەخۆشانى شێرپەنجە،
    نەخۆشەکانی ئایدزیان هەیە،
  • 7:23 - 7:28
    وەرگرانی ئەندامێکی لەش،
    منداڵانی نەباکام.
  • 7:28 - 7:32
    دواتر هەر چارەسەرێك كە
    شێيَكى دەرەكى لە لەشدا دادەنيَـت
  • 7:32 - 7:36
    شەبەكە و باڵۆن بۆ جەڵتەى مێشک، ئامێرى پێدانى
    ئەنسولين بۆ نەخۆشی شەكرە
  • 7:36 - 7:40
    دەیلەزە، جوومگەى دەستکرد.
  • 7:40 - 7:44
    چەند وەرزشوانى پێگەشتوو هەن كە پێويستيان
    بە سمت و ئەژنۆى دەستكرد هەيە؟
  • 7:44 - 7:47
    تويَژينەوەيەكى ئەم دواييە
    دەريخستووە كە بە بێ دژەبەكتريا،
  • 7:47 - 7:50
    يەك لە شەش كەس گيان لە دەست دەدات.
  • 7:51 - 7:54
    دواتر، رِەنگە چیتر نەشتوانین
    نەشتەرگەری بکەین.
  • 7:54 - 7:56
    پێش زۆر نەشتەرگەری
  • 7:56 - 7:59
    بڕێک دژەبەکتریای
    ڕێگەگر لە هەوکردن دەدرێت
  • 7:59 - 8:01
    بە بێ ئەو پاراستنە،
  • 8:01 - 8:05
    تواناى كردنەوەى شوێنە شاراوەكانى
    لەشى مرۆڤ لە دەست دەدەين،
  • 8:05 - 8:08
    كەواتە نە نەشتەرگەرى دڵ دەکرێت،
  • 8:08 - 8:11
    نە وەرگرتنی نموونە لە پرۆستات،
  • 8:11 - 8:13
    نە نەشتەرگەرى منداڵبوون.
  • 8:14 - 8:18
    دەبێت لەو نەخۆشييانەش بترسين
    كە ئيَستا ناگرنگ دیارن.
  • 8:19 - 8:23
    قورگ ئاوسان پێشتر دەبووە
    هۆى لا وازبوونی دڵ.
  • 8:23 - 8:25
    هەوکردنێکی بەکتریایی پيَست دەبووە
    هۆى برِينەوەى پەلێک مرۆڤ،
  • 8:26 - 8:29
    منداڵبوون لە خاوێنترین نەخۆشخانەکان،
  • 8:29 - 8:31
    لە هەر ١٠٠ ژنێك يەكێكى دەكوشت.
  • 8:32 - 8:37
    هەوکردنی سییەکان لە دە منداڵ
    سیانی دەکردە قووربانی.
  • 8:37 - 8:39
    لە هەموو شتێك زياتر،
  • 8:39 - 8:44
    ناتوانین بەشێوەیەک ژیانی
    ڕۆژانەمان بەسەربەرین و لەهیچ نەترسین.
  • 8:45 - 8:49
    ئەگەر بتزانیایە كە برينێك دەکرێت بتكوژێت،
  • 8:49 - 8:52
    ئايا ماتۆڕت لێدەخورِى،
  • 8:52 - 8:56
    لە شاخێکى بەفراوی خليسكيَنەت دەكرد،
  • 8:56 - 8:59
    دەچوويتە سەر پەیژەيەك بۆ ئەوەى
    گڵۆپى داری کریسمس هەڵبواسيت،
  • 8:59 - 9:03
    رِێگات دەدا مندالَەكەت يارى بەيسبۆڵ بكات؟
  • 9:04 - 9:07
    دواى ئەوە، يەكەم كەس كە پەنسلينى وەرگرت
  • 9:07 - 9:11
    پۆليسێكى بەريتانى بوو
    بەناوى ئالبێرت ئەلكساندر،
  • 9:11 - 9:15
    کە هەوکردنە بەکتریاییەکەی ئەوەندە پیسبوو
    کێم لە سەرییەوە دەهاتە دەرەوە و
  • 9:15 - 9:18
    پزیشکەکانیش دەبوو چاوێکی دەربهێنن،
  • 9:18 - 9:21
    بە هۆى ئەنجامدانی شتێکی
    سادە تووشى ئەو هەوكردنە بوو،
  • 9:22 - 9:27
    چووبووە ناو باخەكەى و
    سەرى بەر دڕكێك كەوتبوو.
  • 9:29 - 9:32
    ئەو پرۆژە بەریتانیەی نیشانمدا کە دەڵێت
    قووربانیانی ئەو دیاردەیە
  • 9:32 - 9:36
    لە ئێستادا ٧٠٠,٠٠٠ مردنە لە سالێکدا
  • 9:36 - 9:43
    پێشبينى دەكات ئەگەر ئەمە
    تا سالَى ٢٠٥٠ كۆنترۆل نەکەين،
  • 9:43 - 9:50
    زۆری پێناچێت، ڕێژەی مردن لە جیهاندا
    لە ساڵێکدا دەگاتە ١٠ ملیۆن کەس.
  • 9:50 - 9:53
    چۆن گەيشتينە ئەم ئاستەى
  • 9:53 - 9:55
    کە ئەو داهاتووەی چاوەڕێی ئەکەین
  • 9:55 - 9:58
    ئەم ژمارە ترسناکانە بن؟
  • 9:58 - 10:03
    وەڵامە قوورسەکە ئەوەيە كە
    خۆمان بە خۆمانمان كرد.
  • 10:03 - 10:06
    بەرگری پرۆسەيەكى ڕێگەلێنەگیراوی سرووشتييە
  • 10:06 - 10:10
    بەڵام ئێمە بەرپرسين لە خێراکردنی.
  • 10:10 - 10:14
    ئەمەمان بە خراپ بەکارهێنانی
    دژەبەکتریاکان کرد
  • 10:14 - 10:18
    بە بەکارهێنانێکی ناپێویست
    کە ئێستا زۆر مەترسیدار بووە.
  • 10:19 - 10:23
    پەنسلين تا كۆتايى ساڵى ١٩٥٠کان
    بە بێ رِەچەتەى پزيشك دەفرۆشرا.
  • 10:23 - 10:27
    لە زۆربەى جيهان هیشتا زۆربەى
    دژەبەكتريا وەها دەفرۆشرێن.
  • 10:27 - 10:31
    لە ويلايەتە يەكگرتووەكان %٥٠ی،
  • 10:31 - 10:35
    دژەبەکتریاکانی لە نەخۆشخانەکاندا
    دەدرێت ناپێویستن.
  • 10:35 - 10:39
    لە سەدا چلی ئەو دژە بەکتریایانەی
    لە نوسینگەی پزیشکدا دەنوسرێت
  • 10:39 - 10:43
    بۆ ئەو دۆخانەن کە دژەبەکتریا سوودی نییە.
  • 10:45 - 10:47
    ئەوە تەنها لە سيستمى تەندروستیدا.
  • 10:47 - 10:52
    لەسەر ئاستی هەسارەکە، زۆربەی ئاژەڵەکانی بۆ
    گۆشت بەخێو ئەکرێن ڕۆژانە دژەبەکتریا وەردەگرن
  • 10:52 - 10:54
    بۆ چاکبوونەوە لە نەخۆشی نا،
  • 10:54 - 10:58
    بەڵكو بۆ قەڵەو كردن و پارێزگارى کردن لێیان
  • 10:58 - 11:02
    لە نەخۆشىیەکانی ناو ئەو
    كێڵگانەى تێيدا گەورە دەكرێن
  • 11:02 - 11:05
    لە ويلايەتە يەكگرتووەكان نزیکەی %٨٠،
  • 11:05 - 11:12
    ئەو دژەبەكتريايانەى ساڵانە دەفرۆشرێن
    بۆ ئاژەڵانى كێلَگەيە نەك مرۆڤ،
  • 11:12 - 11:15
    بەکتریای بەهێز درووست دەکات
    کە لە کێڵگەکە دەچێتە دەرەوە
  • 11:15 - 11:18
    لە رِێگاى ئاوەوە، لە ڕێگای خۆڵەوە،
  • 11:18 - 11:21
    لە ڕێگەی گۆشتى ئاژەڵەكە خۆیەوە.
  • 11:21 - 11:24
    كشتوكاڵى ئاویش پشت بە دەرمانى
    دژەبەكتريا دەبەستێت،
  • 11:24 - 11:26
    بەتايبەتی لە ئاسيا،
  • 11:26 - 11:29
    بەخێوکردنی میوەش
    پێویستی بە دژەبەکتریایە
  • 11:29 - 11:34
    بۆ پاراستنی سێو، هەرمێ
    سندی، دژی نەخۆشی.
  • 11:34 - 11:40
    لەبەر ئەوەی بەکتریا توانای گواستنەوەی
    دی ئێن ئەیان هەیە بۆ یەکتری
  • 11:40 - 11:45
    وەک چۆن گەشتیارێک جانتاکەی
    دائەنێت لە فڕۆکەخانە،
  • 11:45 - 11:49
    هەر کە هانی درووستبوونی
    بەرگرییەکەمان یا،
  • 11:49 - 11:52
    ئیتر کەس نازانێت لەکوێ بڵاو دەبێتەوە.
  • 11:54 - 11:55
    ئەمە چاوەڕوانکراو بوو.
  • 11:56 - 11:59
    لە ڕاستيدا، پێشبينى کرابوو
  • 11:59 - 12:03
    لەلایەن ئەلێکساندەر فلێمینگ، ئەو
    پیاوەی پەنسیلینی دۆزییەوە.
  • 12:03 - 12:07
    ساڵی ١٩٤٥ وەک پێزانینێک
    خەڵاتی نۆبڵی وەرگرت، و
  • 12:07 - 12:11
    وە لە چاوپێكەوتنيَكى دواييدا، ئەمەى گووت:
  • 12:11 - 12:16
    "ئەو كەسە بێباكەى گەمە بە
    چارەسەرى پەنسلين دەكات
  • 12:16 - 12:19
    بەرپرسە لە گيان لە دەست دانى ئەو مرۆڤەى
  • 12:19 - 12:21
    تووشی هەوکردنێکی بەکتریایی دەبێت
  • 12:21 - 12:24
    کە بەرگری هەیە بۆ پەنسیلین."
  • 12:24 - 12:28
    گووتيشى، "هيوادارم ڕێگری
    لەم کردەوە خراپە بگیرێت."
  • 12:29 - 12:32
    دەتوانين ڕێگەی لێبگرین؟
  • 12:32 - 12:36
    هەندێک کۆمپانیا هەن کار لەسەر
    دژەبەکتریای تایبەت دەکەن،
  • 12:36 - 12:39
    تەنانەت ئەوانەی بەهێزترین
    بەکتریاکانیش ڕووبەڕووی نەبوونەتەوە.
  • 12:39 - 12:42
    ئەو دەرمانە نويَيانەمان زۆر پێويستە،
  • 12:42 - 12:44
    پێويستمان بە هاندانە:
  • 12:44 - 12:47
    رِێگەپيَدانى دۆزينەوە، ڕێكردنەوە بۆ كەسەكان،
  • 12:47 - 12:53
    خەڵات كردنيانە، تا سەرنجى كۆمپانياكان
    ڕابکێشین بۆ درووستکردنەوەی دژەبەکتریا.
  • 12:53 - 12:56
    بەڵام لەوانەیە ئەوە بەس نەبێت.
  • 12:56 - 13:00
    لەبەر ئەمە: پەرەسەندن هەمیشە براوەيە.
  • 13:01 - 13:05
    هەموو ٢٠ خولەك جارێك بەكتريا
    نەوەيەكى نوێ پێك دێنيَت
  • 13:05 - 13:09
    كيمياى دەرمانسازى ١٠ ساڵى
    دەوێت تا دەرمانيَكى نوێ پێك دێنيَت
  • 13:09 - 13:12
    هەر كاتێك دەرمانى دژەبەکتريا بەكار دەهێنين،
  • 13:12 - 13:16
    ملیارێک دەرفەت دەدەين بە بەكتريا
  • 13:16 - 13:17
    نهێنییەکانی شکاندنی
  • 13:17 - 13:20
    ئەو بەرگرییە بدۆزنەوە کە پێکمانهێناوە.
  • 13:20 - 13:23
    قەت دەرمانێك نەبووە
  • 13:23 - 13:25
    نەتوانن بیبەزێنن.
  • 13:25 - 13:29
    ئەمە جەنگێکى نایەکسانە،
  • 13:29 - 13:33
    بەڵام دەتوانين ئەنجامەكەى بگۆڕين.
  • 13:34 - 13:40
    دەتوانین سیستمێک پێکبهێنین زانیاری کۆبکەینەوە
    خۆی پێمان بڵێت و دیاری بکات بۆمان
  • 13:40 - 13:43
    چۆن دەرمانى دژەبەكتريا بەكاردەهێنرێن.
  • 13:43 - 13:46
    دەتوانين سيستمى چاودێرى بۆ
    داواكارى دەرمانەكان دابنێين
  • 13:46 - 13:50
    تاكو هەر ڕەچەتەیەک دووجار تەماشا بکرێت
  • 13:50 - 13:56
    دەکرێت داوا لە کەرتی کشتوکاڵی بکەین
    واز لە بەکارهێنانی دژەبەکتریا بهێنن.
  • 13:56 - 13:59
    دەتوانين سيستمى چاودێرى دابنێين
  • 13:59 - 14:04
    تاكو ئاگادارمان بكەنەوە كە لە كوێ
    خەريكە بەرگری نوێ سەرهەڵدەدات.
  • 14:04 - 14:06
    ئەوانە چارەسەرە پێشكەوتووەكانن.
  • 14:06 - 14:09
    رِەنگە ئەوانيش بەس نەبن،
  • 14:09 - 14:12
    مەگەر ئێمە هاوكار بين.
  • 14:16 - 14:18
    بەرگری بۆ دژەبەكتريا خوێکە.
  • 14:18 - 14:22
    هەموو دەزانین گۆڕینی خوو
    چەندێک قوورسە.
  • 14:22 - 14:26
    بەڵام وەك كەمەڵگايەك،
    لەڕابردوودا ئەوەمان ئەنجام داوە
  • 14:26 - 14:30
    لە ڕابردوودا خەڵك خۆڵ و خاشاكى
    فرِێ دەدایە سەر شەقامەکان.
  • 14:30 - 14:32
    پشتيَنى سەلامەتييان نەدەبەست،
  • 14:32 - 14:36
    لە باڵەخانەى گشتيدا جگەرەيان دەكێشا.
  • 14:36 - 14:39
    ئيَستا ئەو جۆرە كارانە ناكەين.
  • 14:39 - 14:41
    ژینگە پيس ناكەين
  • 14:41 - 14:45
    یان ڕووداوی هاتووچۆی قوورس
  • 14:45 - 14:48
    ياخود كەسانى تر ناخەینە بەر
    ئەگەری تووش بوون بە شێرپەنجە،
  • 14:48 - 14:51
    چونكە برِيارماندا كە
    ئەو شتانە نرخيان گرانە،
  • 14:51 - 14:55
    رِووخێنەرن، وە لە قازانجمان نين.
  • 14:56 - 14:59
    ئەو شتانەی کۆمەڵگامان گۆڕی کە
    ئاسایی بوو لای خەڵک.
  • 14:59 - 15:03
    دەتوانین بە ئاسایی وەرگرتنی
    بەکارهێنانی دژەبەکتریاش بگۆڕین.
  • 15:05 - 15:08
    دەزانم كە ڕێژەى بەرگری بۆ دژەبەكتريا
  • 15:08 - 15:10
    ئێجگار زۆر ديارە،
  • 15:10 - 15:13
    بەڵام ئەگەر جارێک گڵۆپيكى سپيت کڕیبێت
  • 15:13 - 15:16
    لەبەر ئەوەی خەمخۆری گۆڕانی
    کەشوهەوات بووبێت،
  • 15:16 - 15:19
    یان نوسینەکانی سەر
    پاکەتێک پسکیتت خوێندبێتەوە
  • 15:19 - 15:23
    چونكە بير لە بڕينەوەى ئەو دارخورمايانە
    دەکەیتەوە كە زەيتەكەى پێ دروست كراوە،
  • 15:23 - 15:26
    كەواتە دەزانيت ئەو هەستە چۆنە
  • 15:26 - 15:31
    پێویست بە چی دەکات بۆ ئەوەی
    هەنگاوێکی بچووک بنێیت بەرەو کێشەیەکی گەورە
  • 15:32 - 15:36
    دەتوانین ئەو جۆرە هەنگاوانە بۆ
    بەکارهێنانی دژەبەکتریاش بنێین.
  • 15:36 - 15:44
    دەکرێت دژەبەکتریایەک ئەگەر لێی
    دڵنیا نەبین لەوەی کە درووستەکەیە نەیدەین.
  • 15:44 - 15:51
    دەکرێت ئەوەندە سوورنەبین لەسەر نوسینی
    دژەبەکتریا بۆ هەوکردنی گوێچکەی مناڵەکەمان
  • 15:51 - 15:52
    تا دڵنیانەبین لەوەی بەهۆی چییەوە بووە.
  • 15:54 - 15:57
    دەتوانین داوا لە هەموو چێشتخانەیەک بکەین
  • 15:57 - 15:59
    هەموو سوپەرمارکێتێک،
  • 15:59 - 16:00
    کە گۆشتەکەیان لەکوێوە هاتووە.
  • 16:01 - 16:03
    دەتوانين بەلَێن بە يەكتر بدەين
  • 16:03 - 16:07
    هەرگيز جارێكى تر مريشك یان
    رِۆبيان یان ميوەیەک نەكڕين
  • 16:07 - 16:10
    ئەگەر هاتوو بە بەكارهيَنانى
    دەرمانى دژەبەكتريا گەورە کرابێتن،
  • 16:10 - 16:12
    ئەگەر ئەو شتانەشمان کرد،
  • 16:12 - 16:17
    دەتوانین هاتنی جیهانی دوای دژەبەکتریا
    خاوتر بکەینەوە.
  • 16:18 - 16:22
    بەڵام دەبيَت زوو بيكەين.
  • 16:22 - 16:26
    پەنسلين لە سالَى ١٩٤٣ سەردەمى
    دەرمانى دژەبەكترياى دەست پێکرد
  • 16:26 - 16:32
    تەنها لە ماوەى ٧٠ ساڵدا،
    خۆمان گەياندە لێوارى کارەساتێک.
  • 16:32 - 16:35
    ٧٠ ساڵى ترمان نابێت
  • 16:35 - 16:38
    تا رِێگاى چوونە دەرەوەمان لەمە بدۆزينەوە.
  • 16:39 - 16:40
    زۆر سوپاس بۆ گوێگرتنتان.
  • 16:41 - 16:47
    (چەپڵە)
Title:
چی بکەین ئەگەر دژەبەکتریاکان چیتر کار نەکەن؟
Speaker:
مارین ماکینا
Description:

پەنسیلین هەموو شتێکی گۆڕی. هەوکردنە بەکتراییەکانی پێشتر کووشندەبوون لەپڕ چارەسەریان بۆ دۆزرایەوە. لەگەڵ ئەوەشدا ڕاستییە تاڵەکەمان پێدەڵێت، ئەو سوودەمان بەفیڕۆداوە کە یەکەمجار ئەو و دواتریش دژەبەکتریاکانی تر پێیان بەخشیوین. هەبوونی بەکتریایەک کە بەرگری هەبێ بۆ دژەبەکتریا وات پێخستنە ناو جیهانی دوای دژەبەکتریا - و بەدڵنیاییەوە جیهانێکی خۆش نابێت. بەڵام، هەندێک شت هەیە پێمان دەکرێت... ئەگەر هەر ئێستا دەستپێبکەین.
more » « less
Video Language:
English
Team:
closed TED
Project:
TEDTalks
Duration:
16:59

Kurdish subtitles

Revisions

Our website uses cookies for analysis purposes.