Return to Video

Si ndikon ndryshimi i klimës në shëndetin e juaj mendor

  • 0:01 - 0:05
    Për gjithçka që është thënë ndonjëherë
    në lidhje me ndryshimin klimatik
  • 0:05 - 0:08
    ne nuk kemi dëgjuar gati sa duhet
    në lidhje me ndikimet psikologjike
  • 0:08 - 0:11
    e të jetuarit në një botë të ngrohtë.
  • 0:11 - 0:13
    Nëse keni dëgjuar hulumtimin
    e zymte të klimës
  • 0:13 - 0:17
    që komunikuesit shkencorë si unë
    endemi në librat dhe dokumentarët tanë,
  • 0:17 - 0:20
    ju keni ndjerë ndoshta frikë,
    fatalizëm ose të pashpresë.
  • 0:20 - 0:22
    Nëse jeni ndikuar
    nga katastrofa klimatike,
  • 0:22 - 0:25
    këto ndjenja mund të vendosen
    shumë thellë,
  • 0:25 - 0:27
    duke çuar në tronditje, trauma,
  • 0:27 - 0:29
    marrëdhënie të tendosura,
    abuzim të substancave
  • 0:29 - 0:32
    dhe humbja e identitetit
    personal dhe kontrollit.
  • 0:32 - 0:36
    Puna politike dhe teknologjike është
    realizuar për të frenuar kaosin e klimës,
  • 0:36 - 0:39
    por unë jam këtu për të zgjuar
    një ndjenjë në ju
  • 0:39 - 0:42
    pse na duhen gjithashtu
    veprimet dhe politikat tona
  • 0:42 - 0:45
    për të pasqyruar një mirëkuptim
    se si mjediset tona në ndryshim
  • 0:45 - 0:48
    kërcënojnë mendjen tone,
    mirëqenien sociale dhe shpirtërore.
  • 0:49 - 0:53
    Ankthi, pikëllimi dhe depresioni
    i shkencëtarëve dhe aktivistëve të klimës
  • 0:53 - 0:54
    janë raportuar për vite me radhë.
  • 0:54 - 0:57
    Trendet që kemi parë
    pas ngjarjeve ekstreme të motit
  • 0:57 - 0:59
    si uragani Sandy ose Katrina
  • 0:59 - 1:01
    për rritjen e PTSD dhe vetëvrasjeve.
  • 1:01 - 1:05
    Dhe ka të dhëna të pasura për
    shëndetin mendor nga komunitetet veriore
  • 1:05 - 1:06
    ku ngrohja është më e shpejta,
  • 1:06 - 1:08
    si Inuiti në Labrador,
  • 1:08 - 1:11
    që përballen me shqetësime ekzistenciale
    pasi ata dëshmojnë që akulli,
  • 1:11 - 1:13
    një pjesë e madhe e identitetit të tyre,
  • 1:13 - 1:15
    po zhduket para syve të tyre.
  • 1:15 - 1:17
    Nëse nuk do të mjaftonte,
  • 1:17 - 1:18
    Shoqata Psikologjike Amerikane
  • 1:18 - 1:21
    thotë se përgjigjjet psikologjike
    ndaj ndryshimit klimatik,
  • 1:21 - 1:26
    si shmangia e konfliktit, pafuqia
    dhe dorëheqja, janë në rritje.
  • 1:26 - 1:29
    Kjo do të thotë që proceset tona mentale
    të vetëdijshme dhe pavetëdijshme
  • 1:29 - 1:30
    po na mbajnë mbrapa
  • 1:30 - 1:33
    nga identifikimi i shkaqeve
    të problemit për ato që janë,
  • 1:33 - 1:37
    duke punuar në zgjidhje dhe kujdesjen
    për aftësinë tonë psikologjike
  • 1:37 - 1:41
    por ne kemi nevojë për të gjitha ato gjëra
    për të marrë përsipër atë që kemi krijuar.
  • 1:41 - 1:43
    Kohët e fundit,
    unë kam studiuar një fenomen
  • 1:43 - 1:45
    që është vetëm një shembull
    i vështirësive emocionale
  • 1:46 - 1:47
    që ne po shohim.
  • 1:47 - 1:49
    Dhe vjen në formën e një pyetje
  • 1:49 - 1:53
    që një sasi e konsiderueshme njerëzish
    në gjeneratën time përpiqen të përgjigjen.
  • 1:53 - 1:54
    Kjo duke qenë:
  • 1:54 - 1:57
    A duhet të kem fëmijë
    në epokën e ndryshimit klimatik?
  • 1:57 - 1:59
    Mbi të gjitha, çdo fëmijë i lindur sot
  • 1:59 - 2:02
    do të duhet të jetojë në një botë
    ku uraganet, përmbytjet, zjarret --
  • 2:02 - 2:04
    ato që ne i quanim fatkeqësi natyrore --
  • 2:04 - 2:06
    janë bërë të zakonshme.
  • 2:07 - 2:10
    20 vitet më të nxehta në rekord
    ndodhën brenda 22 fundit.
  • 2:11 - 2:14
    OKB presin që dy të tretat
    të popullsisë globale
  • 2:14 - 2:17
    mund të përballen me mungesa të ujit
    vetëm gjashtë vjet nga tani.
  • 2:17 - 2:20
    Banka Botërore parashikon
    që deri në vitin 2050,
  • 2:20 - 2:23
    do të ketë 140 milion refugjatë të klimës
  • 2:23 - 2:26
    në Afrikën sub-Sahariane,
    Amerikën Latine dhe Azinë e Jugut.
  • 2:26 - 2:29
    Dhe vlerësimet e tjera
    e vendosin atë numër në mbi një miliard.
  • 2:29 - 2:31
    Migrimet masive dhe mungesa e burimeve
  • 2:31 - 2:35
    rrit rrezikun për dhunë,
    luftë dhe paqëndrueshmëri politike.
  • 2:36 - 2:41
    OKB-ja sapo raportoi se ne po vëmë
    deri në një milion specie në zhdukje,
  • 2:41 - 2:42
    shumë brenda dekadave,
  • 2:42 - 2:47
    dhe emetimet tona janë ende në rritje,
    edhe pas Marrëveshjes së Parisit.
  • 2:47 - 2:49
    Gjatë një viti e gjysmë të fundit,
  • 2:49 - 2:51
    Unë kam qenë duke kryer
    seminare dhe intervista
  • 2:51 - 2:52
    me qindra njerëz
  • 2:52 - 2:55
    në lidhje me prindërimin
    në krizën e klimës.
  • 2:55 - 2:56
    Dhe unë mund t'ju them
  • 2:56 - 2:59
    se njerëzit që shqetësohen të kenë
    fëmijë për shkak të ndryshimit klimatik
  • 2:59 - 3:01
    nuk motivohen nga një krenari asketike.
  • 3:01 - 3:03
    Ata janë të shqetësuar.
  • 3:03 - 3:05
    Ka edhe një lëvizje
    e quajtur Greva e Lindjeve,
  • 3:05 - 3:08
    anëtarët e të cilëve kanë deklaruar
    se ata nuk do të kenë fëmijë
  • 3:08 - 3:10
    për shkak të gjendjes të krizës ekologjike
  • 3:10 - 3:13
    dhe mosveprimit nga qeveritë
    për të adresuar kërcënimin ekzistencial.
  • 3:13 - 3:17
    Po, edhe gjeneratat e tjera u
    përballën me rreziqet e tyre apokaliptike,
  • 3:17 - 3:21
    por kjo s'është arsye për të mosrespektuar
    kërcënimin e vërtetë për mbijetesën tonë.
  • 3:21 - 3:23
    Disa mendojnë se është më mirë
    të birësojnë fëmijë.
  • 3:23 - 3:25
    Ose është joetike të kenë më shumë se një,
  • 3:25 - 3:27
    veçanërisht tre, katër ose më shumë,
  • 3:27 - 3:31
    sepse fëmijët rritin
    emetimet e gazit serë.
  • 3:31 - 3:34
    Tani, është vërtet për të ardhur keq
    gjendja e punëve
  • 3:34 - 3:37
    kur njerëzit që duan fëmijë
    sakrifikojnë të drejtën e tyre
  • 3:37 - 3:41
    sepse, disi, atyre u është thënë se zgjedhjet
    e tyre të jetesës janë për tu fajësuar
  • 3:41 - 3:42
    kur faji është shumë më sistemik,
  • 3:42 - 3:44
    por le të shpalosim logjikën këtu.
  • 3:45 - 3:47
    Një studim i cituar shpesh
    tregon se, mesatarisht,
  • 3:47 - 3:50
    të kesh një fëmijë më pak
    në një komb të industrializuar
  • 3:50 - 3:54
    mund të kurseni rreth 59 tonë
    të dioksidit të karbonit në vit.
  • 3:55 - 3:56
    Ndërsa në krahasim,
  • 3:56 - 3:59
    duke jetuar pa makinë kursen
    afro 2.5 tonë,
  • 3:59 - 4:02
    shmangia e një fluturimi transatlantik -
    dhe kjo është vetëm një --
  • 4:02 - 4:04
    kursen rreth 1.5 ton,
  • 4:04 - 4:08
    dhe të ngrënit me një dietë me bazë bimore
    mund të kursejë pothuajse një ton në vit.
  • 4:09 - 4:11
    Dhe konsideroni se
    një fëmijë në Bangladesh
  • 4:11 - 4:15
    shton vetëm 56 tonë metrikë karboni tek
    trashëgimia e karbonit e prindërve të tyre
  • 4:15 - 4:16
    gjatë jetës së tyre,
  • 4:17 - 4:22
    ndërsa një fëmijë amerikan, në krahasim,
    shton 9.441 të tyre.
  • 4:22 - 4:24
    Pra, kjo është arsyeja pse
    disa njerëz argumentojnë
  • 4:24 - 4:27
    se janë prindërit nga kombet
    me gjurmë të mëdha karboni
  • 4:27 - 4:30
    që duhet të mendojnë më shumë
    për sa fëmijë kanë.
  • 4:30 - 4:33
    Por vendimi për të pasur një fëmijë
    dhe ndjenjat e dikujt për të ardhmen
  • 4:33 - 4:35
    janë thellësisht personale,
  • 4:35 - 4:38
    dhe të mbështjellura
    në të gjitha llojet e normave kulturore,
  • 4:38 - 4:41
    besimet fetare, statusi socio-ekonomik,
    nivelet e arsimit dhe më shumë.
  • 4:41 - 4:44
    Dhe kështu, për disa, ky debat
    për fëmijët në krizën e klimës
  • 4:44 - 4:47
    mund të duket sikur ka ardhur
    nga një planet tjetër.
  • 4:47 - 4:50
    Shumë prej tyre kanë kërcënime
    të menjëhershme për mbijetesën e tyre,
  • 4:50 - 4:52
    për të menduar,
    si do të vendosin ushqim në tryezë,
  • 4:52 - 4:55
    kur ato janë një nënë beqare
    duke punuar tre punë,
  • 4:55 - 4:58
    ose janë HIV pozitiv,
    ose në lëvizje në një karvan migrant.
  • 4:58 - 5:02
    Sidoqoftë, në mënyrë tragjike, ndryshimi
    klimatik është i mirë në ndërlidhshmëri.
  • 5:02 - 5:05
    Shumon streset që komunitetet
    e margjinalizuara tashmë përballen.
  • 5:06 - 5:09
    Një shkencëtar politik më tha dikur
    që një tregues kryesor
  • 5:09 - 5:13
    se ndryshimi klimatik ka filluar
    të godase ne shtepi, psikologjikisht,
  • 5:13 - 5:15
    do të ishte një rritje
    në shkallën e grave të informuara
  • 5:15 - 5:17
    qe vendosin të mos kenë fëmijë.
  • 5:18 - 5:19
    Interesante.
  • 5:19 - 5:22
    A po të godet ty, psikologjikisht?
  • 5:23 - 5:26
    A jeni ndoshta dikush me stresin
    para-traumatik të lidhur me klimën?
  • 5:26 - 5:29
    Një psikiatër i klimës
    e shpiku atë termin,
  • 5:29 - 5:33
    dhe ky është një profesion, meqë ra fjala,
    psikoterapist për problemet e klimës.
  • 5:33 - 5:36
    Ata punësohen disa herë
    kur disa nxënës të shkollës së mesme
  • 5:36 - 5:38
    nuk duan të aplikojnë në universitet,
  • 5:38 - 5:41
    sepse ata nuk mund të shikojnë
    një të ardhme për veten e tyre.
  • 5:41 - 5:43
    Dhe kjo më kthen në pikën time kryesore.
  • 5:43 - 5:46
    Shqetësimi në rritje për të pasur fëmijë
    në krizën e klimës
  • 5:46 - 5:50
    është një tregues urgjent
    se sa presion ndjejne njerëzit.
  • 5:51 - 5:55
    Tani për tani, studentë në të gjithë botën
    po bërtasin për ndryshime
  • 5:55 - 5:57
    në zërin shpues të dëshpërimit.
  • 5:58 - 6:01
    Dhe fakti që ne mund të shohim
    si kontribuojmë në këtë problem
  • 6:01 - 6:02
    kjo na bën të ndjehemi të pasigurtë
  • 6:02 - 6:04
    është marramendëse në vetvete.
  • 6:05 - 6:07
    Ndryshimi klimatik është gjithëpërfshirës
  • 6:07 - 6:10
    dhe kështu janë mënyrat
    që ajo ngatërrohet me mendjet tona.
  • 6:10 - 6:12
    Shumë aktivistë do t'ju tregojnë
  • 6:12 - 6:15
    që antidoti më i mirë për
    pikëllimin është aktivizmi.
  • 6:15 - 6:18
    Dhe disa psikologë do t'ju tregojnë
    përgjigja mund të gjendet në terapi.
  • 6:18 - 6:22
    Të tjerë besojnë se çelësi është të
    imagjinohet që jeni në shtratin e vdekjes,
  • 6:22 - 6:25
    duke reflektuar përsëri atë që ka rëndësi
    më shumë në jetën tënde,
  • 6:25 - 6:28
    kështu që ju mund të identifikoni
    çfarë duhet të bësh më shumë tani,
  • 6:28 - 6:30
    me kohën që ju ka mbetur.
  • 6:30 - 6:32
    Ne kemi nevojë për të gjitha këto ide,
    dhe më shumë,
  • 6:32 - 6:34
    të kujdesemi për veten tonë më të thellë
  • 6:34 - 6:37
    pasi mjediset që kemi njohur
    bëhen më ndëshkues ndaj nesh.
  • 6:37 - 6:38
    Dhe nëse keni fëmijë apo jo,
  • 6:38 - 6:41
    duhet të jemi të sinqertë
    për atë që po ndodh,
  • 6:41 - 6:43
    dhe ato që i detyrohemi njëri-tjetrit.
  • 6:43 - 6:45
    Ne nuk mund të përballojmë të trajtojmë
  • 6:45 - 6:47
    ndikimet psikologjike
    të ndryshimit klimatik
  • 6:47 - 6:48
    si disa të menduara
  • 6:48 - 6:52
    sepse çështjet e tjera, të shkencës,
    teknologjia dhe politika dhe ekonomia,
  • 6:52 - 6:56
    ndjehen të fortë, ndërsa kjo
    disi ndjehet e butë.
  • 6:57 - 6:59
    Shëndeti mendor duhet të jetë
    një pjesë integrale
  • 6:59 - 7:02
    të çdo strategjie mbijetese të
    ndryshimeve klimatike,
  • 7:02 - 7:05
    duke kërkuar fonde,
    dhe etika të barazisë dhe kujdesit,
  • 7:05 - 7:07
    dhe ndërgjegjësim të gjerë.
  • 7:07 - 7:10
    Sepse edhe nëse jeni personi me
    emocionalisht shmangës në planet,
  • 7:10 - 7:14
    nuk ka asnjë qilim në botë që është
    aq i madh sa ta heq këtë.
  • 7:14 - 7:15
    Faleminderit.
  • 7:15 - 7:18
    (Duartrokitje)
Title:
Si ndikon ndryshimi i klimës në shëndetin e juaj mendor
Speaker:
Britt Wray
Description:

"Për gjithçka që është thënë ndonjëherë për ndryshimin e klimës, ne nuk kemi dëgjuar pothuajse sa duhet për ndikimet psikologjike të të jetuarit në një botë të ngrohtë", thotë shkrimtarja e shkencës Britt Wray. Në këtë bisedë të shpejtë, ajo eksploron se si ndryshimi i klimës po kërcënon mirëqenien tonë - mendore, sociale dhe shpirtërore - dhe ofron një pikënisje për atë që mund të bëjmë në lidhje me të.

more » « less
Video Language:
English
Team:
closed TED
Project:
TEDTalks
Duration:
07:31

Albanian subtitles

Revisions