Depresyon ve TSSB'yi önleyebilecek yeni bir ilaç sınıfı

Mevcut depresyon ve TSSB tedavileri, işe yaradıkları takdirde yalnızca semptomları bastırır. Bu hastalıkların gelişmesini önleyebilsek ne olurdu? Nörolog ve TED üyesi Rebecca Brachman, takımının, stresin negatif etkilerini ilk kez önleyebilecek - ve bir insanın iyileşme ve büyüme kabiliyetini artırabilecek - yeni bir ilaç sınıfını tesadüfen keşfetme hikayesini paylaşıyor. Bu direnç artırıcı ilaçların, zihinsel hastalıkları tedavi etme biçimimizi nasıl değiştirebileceğini öğrenin.

İlk antidepresanlar her şeyden,

2. Dünya Savaşından kalmış
roket yakıtlarından yapılırdı.

Günümüzden bakıldığında bu uygun,
çünkü beş askerden biri depresyon

veya travma sonrası stres bozukluğu
ya da ikisini birden yaşıyor.

Ama bu hastalıklarda yüksek riskte
olanlar, yalnızca askerler değil.

İtfaiyeci, acil servis doktoru, kanser
hastası, yardım görevlisi, mülteci --

yani travmaya veya büyük hayat
stresine maruz kalan herkes.

Fakat bu hastalıklar
ne kadar sıradan olursa olsun,

mevcut tedavilerimiz, işe yararlarsa eğer,

yalnızca semptomları bastırır.

1798'de, Edward Jenner
ilk aşıyı bulduğunda

-- çiçek hastalığı içindi --

yalnızca bir hastalık için
korucuyu bulmamıştı,

yeni bir düşünme biçimi de bulmuştu:

hastalığı önleyebilecek o ilacı.

Ancak, yaklaşık 200 yıldır

bu önlemenin, psikiyatri hastalıklarına
uzanabileceğine inanılmıyordu.

2014'de meslektaşım ve ben,

tesadüfen depresyon ve TSSB önleyici
ilk ilaçları keşfedene dek.

İlaçları farelerde bulduk

ve insanlarda işe yarayıp yaramadığı
üzerinde çalışıyoruz.

Bu önleyici psikofarmasötikler,

antidepresan değiller.

Onlar tamamen yeni bir ilaç sınıfı.

Stres direncini yükselterek
işe yarıyorlar,

bu yüzden onlara direnç arttırıcı diyelim.

Henüz atlattığınız
stresli bir zamanı düşünün.

Belki bir ayrılık veya bir sınav,
belki uçağı kaçırmışsınızdır.

Stres direnci, stres sonrası
kendimizi toparlamamızı sağlayan

aktif, biyolojik bir süreçtir.

Soğuk algınlığı sonrası bağışıklık
sisteminin onunla savaşması gibi.

Yeterince önemli
bir stres etkeni karşısında

yetersiz direnç,

depresyon gibi psikiyatrik bir
bozuklukla sonuçlanabilir.

Aslında çoğu majör
depresif bozukluk durumuna,

öncelikle stres neden olur.

Farelerde şimdiye dek gördüğümüz şey,

direnç artırıcılar, stres hormonları gibi
saf biyolojik stres etkenlerine karşı,

şiddet ve yalnızlık gibi sosyal ve
psikolojik stres etkenlerine karşı

koruma sağlayabilir.

Farelere üç hafta boyunca

yüksek seviyede stres hormonu
verdiğimiz bir örnek var burada.

Başka bir deyişle, psikolojik bir öge
bulundurmayan, biyolojik bir stres etkeni.

Bu da depresif davranışa sebep olur.

Önceden üç haftalık
antidepresan tedavisi verirsek

hiçbir yararlı etkisi de olmaz.

Fakat bir hafta öncesinden verilmiş
tek doz direnç artırıcı,

depresif davranışı tamamen önler.

Üç haftalık stresten sonra bile.

Bir ilacın, stresin
negatif etkilerini önlediği,

ilk kez bu noktada görülmüştür.

Depresyon ve TSSB kroniktir, genelde
yaşam boyu süren klinik hastalıklardır.

Ayrıca madde bağımlılığı, evsizlik,
kalp hastalığı, Alzheimer, intihar

riskini de yükseltirler.

Yalnızca depresyonun dünya çapında
bedeli, yılda üç trilyon dolar.

Fakat şu an, birisinin
tahminen aşırı stresten ötürü

yüksek risk taşıdığı
bir senaryo hayal edelim.

Diyelim ki bir kızıl haç gönüllüsü,
bir deprem bölgesine gidiyor.

Tifo aşısına ek olarak

gitmeden önce ona bir direnç artırıcı

hap veya iğne verebiliriz.

Yağmacılar tarafından silah zoruyla
tutulduğunda veya daha kötü bir durumda,

olay sonrası depresyon
veya TSSB gelişimine karşı

korunmuş olacaktır.

Bu, onun stresi yaşamasını önlemeyecek,

fakat onu atlatmasını sağlayacaktır.

İşin devrimsel yanı da bu.

Direnci artırarak

onun depresyon ve TSSB yatkınlığını
çarpıcı şekilde azaltabiliyoruz

ve belki de işini, evini, ailesini,
hatta hayatını kaybetmemesini sağlıyoruz.

Jenner, çiçek hastalığı
aşısını bulduktan sonra,

ardından birçok diğer aşı da takip etti.

Fakat bir tüberküloz aşısının
yaygın biçimde mevcut olması,

yaklaşık 150 yılı buldu.

Neden?

Nedeni kısmen toplumun, tüberkülozun

insanları daha hassas, yaratıcı
ve anlayışlı yaptığına inanmasıydı.

Bunu da biyoloji değil,
anayasa sağlıyordu.

Günümüzde benzer şeyler
depresyon için de hala söyleniyor.

Jenner'ın buluşunun

ardından gelen tüm aşılara
kapıyı açtığı gibi,

keşfettiğimiz ilaçlar da tamamen
yeni bir alan olasılığını ortaya çıkardı:

önleyici psikofarmakoloji.

Bunun 15 yıl mı

yoksa 150 yıl mı uzakta olduğu,

yalnızca bilime değil,

fakat toplumun onunla
ne yapmayı seçeceğine de bağlı.

Teşekkürler.

(Alkış)